کمیته امدادی‌ها تا کنون انباشته بودند و حالا قرار است هزینه کنند!

هر چه اجرای برخی موازین دینی با دشواری‌هایی همراه است و لازمه اجرایشان فراهم کردن برخی پیش نیازهاست، امر «زکات» شرایط متفاوتی دارد؛ دستوری دینی که از نخستین روزهای ابتدایی انقلاب به اجرا درآمد و متولی انجام آن مشخص شد، ولی در جاهایی که باید هزینه نشد تا بشود عارضه‌های آن را به وضوح در جامعه دید.

به گزارش «تابناک»، روز گذشته گردهمایی تخصصی زکات در حالی با حضور جمعی از مسئولان برگزار شد که برخی سخنرانان، نقدهایی را متوجه عملکرد نهادی که متولی انجام این فریضه دینی است، وارد دانستند و خواستار تغییر سوگیری‌های این نهاد در محل هزینه زکات‌های دریافتی شدند تا به نوعی این نشست به نقد و بازبینی عملکرد کمیته امداد در سال های گذشته تبدیل شود.

از جمله سخنرانان این همایش، پرویز فتاح، رئیس کمیته امداد امام خمینی (ره) بود که با اینکه تازه به این سمت انتخاب شده، مدتی است نامش در صدر اخبار جای گرفته و توجه به نهاد تحت امر وی رونق گرفته است؛ یک بار با نام برده شدن از کمیته امداد در جمع وارد کنندگان خودروهای لوکس در سخنان وزیر کشور در مجلس، بار دیگر در سخنانی که در روزهای اخیر از وی درباره ضرورت فروش ساختمان‌های لوکس این نهاد منتشر شده و دست آخر در نقدی که روز گذشته رئیس این نهاد در آسیب‌شناسی از مجموعه تحت امر خود مطرح کرد.

آن گونه که فتاح گفت، تاکنون بیشتر زکات جمع‌آوری‌شده به‌ جای فقرا، صرف فعالیت های عمرانی شده که محل انتقاد است و باید تغییر کند، زیرا به باور وی، کمیته امداد گذرگاه سخت انقلاب اسلامی است و ما باید به یتیم، مسکین و درمانده برسیم تا موفق باشیم و اصولا بر اساس همین ضرورت بوده که رهبر انقلاب تمام وظیفه جمع‌آوری زکات را به این نهاد سپرده است.

وی اهمیت موضوع را تا آنجا خواند که گفت: ما حتی در مناطق محروم نیز متولی کارهای عمرانی نیستیم، بلکه موظفیم وضعیت و نیازمندی های محرومان را رفع کنیم و بنابراین، از این پس بیشتر زکات کشور صرف امور فقرا و بقیه صرف امور مساجد و بهداشت و مانند این‌ها خواهد شد.

فتاح در ادامه با اشاره به محرومیت بسیار برخی خانواده‌های تحت پوشش کمیته امداد در نقاط مختلف، به تغییر رویکرد کمیته امداد در خبرگیری از خانواده‌های تحت پوشش خود تأکید کرد و گفت: این گونه نیست که ما در تهران بنشینیم و تنها دستور دهیم تا بر اساس سلسله مراتب، کار و امورات یک فرد رفع شود، بلکه باید خود مسئول به فرد رجوع کند و مشکلاتش را جویا شود و این راه و سیره حضرت علی (ع) است.

رئیس کمیته امداد امام خمینی (ره) یکی از آفت‌های بی‌توجهی کمیته امداد به این مقوله در سال های گذشته را خارج شدن برخی کمک‌های مردمی از کانال این نهاد دانست و گفت: هدف اصلی ما در کمیته امداد، افزایش اعتماد عمومی مردم است و باید به گونه‌ای رفتار کنیم که مردم به صندوق‌های صدقات اعتماد بیشتری پیدا کنند، زیرا آنان حساس هستند و می‌گویند کمیته، آن را خرج جاهایی همچون عاملین می‌کند؛ بنابراین، به سمت مؤسسات دیگر می‌روند و تصور می‌کنند که واسطه‌ها را کنار زده‌اند و مستقیم به نیازمند می‌رسانند.

البته وی تنها فردی نبود که همایش زکات را از همایشی روتین و کسل کننده به نشست نقد و بررسی و ریشه یابی مشکلات تبدیل کرد که امید می‌رود، سرآغازی برای تغییرات گسترده در این نهاد باشد، بلکه حجت الاسلام محسن قرائتی، رئیس ستاد اقامه نماز نیز سخنانی در نقد این نهاد بیان کرد که با سخنان فتاح تا حدود زیادی همسو به نظر می‌رسید.

وی با بیان اینکه «باید با پول زکات دین آباد شود نه ساختمان مدیر کل!» از سوگیری‌های گذشته این نهاد در هزینه چند صد میلیارد زکات‌های گرد آمده در سال گلایه کرد و گفت: کمیته امداد امام خمینی (ره) پول‌ها را بحق خرج کند؛ «بِاسْمِ رَبِّکَ» در آن نیست، جهیزیه به عروس خانم‌ها می‌دهیم اما عروس، مسجدی و نمازخوان نیست. ما از کمیته امداد باید مساجد را پر کنیم.

حجت‌الاسلام قرائتی افزود: بیست هزار طلبه کت‌وشلواری داریم؛ این طلبه‌ها را به روستا‌ها بفرستیم و بچه‌های روستا را قرآن‌خوان کنیم تا قصه آموزش قرآن حل شود. پول زکات را بگیریم و خرج نماز کنیم، شاید رمز وابسته بودن زکات و نماز همین باشد. ما برای زکات دل نمی‌سوزانیم، در حالی که همه دین به زکات وابسته است اگر زکات پذیرفته شد، نماز نیز پذیرفته می‌شود.

بدین ترتیب، به نظر می‌رسد اظهار نظرهای اخیر رئیس کمیته امداد مبنی بر سیاست فروش ساختمان‌های گران قیمت این کمیته در نقاط مرغوب پایتخت و اختصاص سود ناشی از آن به وظایف سازمانی این نهاد در زدودن فقر را باید به چشم تغییر رویه‌ای مثبت در این نهاد دید؛ تغییر رویه این نهاد از پرداختن به مسائل عمرانی که به نظر بنیادی به نظر می‌رسیده به مسائل اساسی چون رهایی برخی هموطنانمان از فقر.

به عبارت بهتر، انتقادات امثال فتاح و قرائتی به آن معناست که هر چه تاکنون مدیران کمیته امداد به دنبال تحقق اهداف کلان‌تر بوده‌اند و پرداختن به مشکلاتی چون مسکن نیازمندان را برای خود اولویت دانسته‌اند، تفکری نادرست بوده که باید اصلاح شود و نشانه‌های ناصواب بودن آن را می‌توان از محرومیت شدید خانواده‌های تحت پوشش این نهاد دریافت.

این در حالی است که اگر به این مهم کمی دقیق‌تر شویم، درخواهیم یافت که نهادهای عام المنفعه دیگری هم هستند که به مانند کمیته امداد از اهداف اولیه شکل گیری شان به مرور فاصله گرفته‌اند و حالا نیازمند بازنگری هستند؛ نهادهایی که قرار بوده به مشکلات بخش‌هایی از جامعه و برخی قشرهای رسیدگی کنند؛ اما اکنون به آنجا رسیده‌اند که در زیرمجموعه‌هایشان شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی فراوانی جمع شده، ولی همچنان جامعه هدفشان در محرومیت‌ها رنج می‌کشند و حمایتی دریافت نمی‌کنند.

اینجاست که جا دارد از یک سو روند تحولات کمیته امداد بر اساس وعده‌های این روز‌ها را رصد کرده و در آن دقت کینم تا به ثمر بنشیند و بعد از الگوی موفق تغییرات حاصل آمده در کمیته، به تغییرات دیگر نهادهای مشابه برسیم؛ اتفاقی که اگر رقم بخورد، جا دارد از بانیان این تغییر تقدیر و اگر محقق نشود، می‌توان از منتقدان امروز برای کوتاهی در تحقق وعده‌هایشان گلایه کرد!