مقایسه درآمد پزشکان در ایران و غرب

بررسی‌ها نشان می‌دهد در شرایطی که درآمد یک کارمند یا کارگر ایرانی یک پنجم درآمد همتای غربی‌اش هم نیست، پزشکان متخصص ایرانی چندین برابر همتایان خودشان در کشورهای غربی درآمد دارند.

به گزارش خبرنگار مهر، در چند ماه گذشته گزارش‌ها و مصاحبه‌هایی منتشر شد که درآمد پزشکان متخصص ایرانی را با همکارانشان در ایالات متحده و اروپا مقایسه کرده بود.

دکتر مسعود پزشکیان وزیر اسبق بهداشت و عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس از درآمد ۷ برابری متخصصین ایرانی در مقایسه با پزشکان آمریکایی (نسبت به درآمد سرانه) سخن گفته و دکتر حسن طریقت منفرد که او هم سابقه وزارت بهداشت را دارد، عنوان کرده است که درآمد یک ساعت کار در بخش خصوصی ایران برابر با ۲۰۰ ساعت کار پزشکان فوق تخصصی آلمان است. اما این اظهارات با واکنش شدید دکتر سید حسن هاشمی وزیر بهداشت، دولت یازدهم مواجه شد.

وی این قبیل افراد را متهم به بیسوادی، منفی گرایی فرهنگی، کم اطلاعی و نگرانی از منافع خود کرد و جامعه پزشکی را به پاسخ دادن تشویق کرد. در همین ارتباط دکتر علیرضا زالی رئیس کل سازمان نظام پزشکی ایران گفته است که «درآمد بالای پزشکی سرابی بیش نیست»!

مقایسه درآمد پزشکان متخصص در آمریکا و اروپا

مطلع شدن از درآمد پزشکان غربی اصلا کار دشواری نیست. چرا که سازمان‌های مسئول در این کشور‌ها درآمد سالانه پزشکان در رشته‌های مختلف را برای اطلاع عموم اعلام می‌کنند. شفاف بودن درآمد این پزشکان نقش بسزایی در برنامه ریزی سیستم‌های بهداشتی و درمانی این کشور‌ها داشته و نسبت این درآمد به درآمد سایر اقشار شاغل در سیستم بهداشتی درمانی نظیر پرستاران و همچنین نسبت به سایر گروه‌های کاری در این کشور‌ها به عنوان یک معیار برای عدالت اجتماعی محسوب می‌شود.

نسبت درآمد پزشکان نسبت به سایر اقشار جامعه در کشورهای سوسیالیستی نظیر آلمان و سوئد (منظور از سوسیالیستی سیستم اقتصادی این کشورهاست) در مقایسه با کشورهای کاپیتالیستی (سرمایه داری مطلق) نظیر آمریکا معمولا کمتر است. نکته جالب اینکه درآمد پزشکان در کشور ما چندین برابر کشورهای سرمایه داری است در حالی که درآمد اقشار حقوق بگیر در ایران، از جمله کارگران خیلی خیلی کمتر از آن کشورهاست.

بر اساس گزارش اداره کار ایالات متحده که در ۲۵ مارس ۲۰۱۵ (۵ فرودین ۱۳۹۴) منتشر شد، متوسط درآمد سالانه یک جراح در ایالات متحده ۲۴۰ هزار و ۴۰۰ دلار است که معادل حدود ۶۵ میلیون تومان درآمد ماهانه می‌شود. در همین گزارش درآمد سالانه یک متخصص داخلی ۱۹۰ هزار و ۵۳۰ دلار گزارش شده که معادل حدود ۵۱ میلیون تومان ماهانه می‌شود. درآمد متوسط سالانه برای پرستاران آمریکایی ۶۹ هزار و ۷۹۰ دلار در سال است که معادل حدود ۱۹ میلیون تومان درآمد ماهانه برای این گروه است. حقوق متوسط برای تمامی مشاغل در ایالات متحده ۴۷ هزار و ۲۳۰ دلار در سال است که معادل درآمد ماهانه حدود ۱۳ میلیون تومان می‌شود. بالا‌ترین درآمد در ایالات متحده متعلق به مدیران ارشد، پزشکان و روانپزشکان و کارمندان شاغل در شرکت‌های نفتی بوده است.

بر اساس گزارش اداره سلامت عمومی بریتانیا در اکتبر ۲۰۱۴ (مهر ماه ۱۳۹۳) درآمد متوسط پزشکان در انگلستان در ۱۲ ماه قبل از گزارش حدود ۷۴۰۰۰ پوند در سال بوده که معادل ماهانه ۳۰ میلیون تومان است. درآمد سالانه پرستاران و گروه مامایی در انگلستان سالانه حدود ۳۱۰۰۰ پوند در سال ۲۰۱۴ بوده است که معادل ماهانه ۵ میلیون و ۱۲۰ هزار میلیون تومان می‌شود. در همین حال میانگین درآمد سالانه تمامی مشاغل در بریتانیا حدود ۲۷۰۰۰ پوند معادل ۱۱ میلیون تومان است.

بر اساس گزارش اداره فدرال کار آلمان و اتحادیه ماربورگ پزشکان آلمان، درآمد متخصصان رشته‌های مختلف پزشکی بر اساس سابقه خدمتی و محل خدمت (بیمارستان دانشگاهی یا خصوصی) بین ۵۳۰۰ یورو (متخصصین بین ۱ تا ۳ سال سابقه) تا ۶۸۰۰ یورو (متخصص با سابقه ۱۳ سال کار) است. این میزان معادل ماهانه حداقل ۵ میلیون ۱۸۰ هزار تومان تا حداکثر ۲۴ میلیون تومان می‌شود. اگر این متخصصان به عنوان رئیس گروه پزشکان متخصص انتخاب شوند حقوق آن‌ها ماهانه بین ۶۶۰۰ یورو (با سابقه ۱ تا ۳ ساله در بیمارستان‌های خصوصی) تا حداکثر ۹۲۰۰ یورو (با سابقه بیش از ۱۳ سال کار در بیمارستان‌های دانشگاهی) است که معادل حداقل ۲۳ میلیون تومان تا حداکثر ۳۲ میلیون تومان در ماه است. در ‌‌نهایت اگر متخصصی بتواند به رتبه ریاست کل یک بخش درمانی با درجه پروفسوری برسد در این صورت بطور متوسط حدود ۸۰ میلیون تومان درآمد ماهانه کسب می‌کند. درآمد متوسط ماهیانه یک پرستار حدود ۲۳۰۰ یورو است که معادل ۸ میلیون تومان درآمد ماهانه است.

درآمد پزشکان در اروپا

براساس آخرین گزارش فدراسیون پزشکان اروپا در سال ۲۰۱۴ حداکثر درآمد پزشکان شاغل در بیمارستان‌های فرانسه بین ۴۵۰۰ تا ۷۹۰۰ یورو (۱۲ تا ۲۵ میلیون تومان)، در ایتالیا بین ۴۵۰۰ تا ۱۲۰۰۰ (۱۲ تا ۴۲ میلیون تومان)، در دانمارک بین ۸۳۰۰ تا ۱۳۳۰۰ (۲۹ تا ۴۶ میلیون) و در اسپانیا بین ۲۴۰۰ تا ۴۳۰۰ یورو (۵/۸ تا ۱۵ میلیون تومان) است. همچنین متوسط درآمد سالانه دستیاران پزشکی در امریکا ۵۵۳۰۰ دلار (حدود ۱۵ میلیون تومان ماهانه) است. درآلمان متوسط درآمد دستیاران رشته پزشکی بر اساس سال تحصیلی وی بین ۴۰ تا ۵۴ هزار یورو در سال می‌باشد که معادل ماهانه ۵میلیون و ۱۱۰ هزار تا ۵ میلیون و ۱۵۰ هزار تومان می‌شود.

البته لازم به ذکر است که از درآمدهای ذکر شده، بر اساس شرایط کاری، خانوادگی و طبقه مالیاتی حدود ۱۵ تا ۴۰ درصد مالیات کم می‌شود. همچنین با وجود نزدیک بودن درآمد پزشکان به سایر افراد شاغل در سیستم بهداشتی - درمانی و همچنین متوسط درآمد سایر مشاغل در سالهای گذشته اعتراضاتی نسبت به این اختلاف در رسانه‌های مختلف این کشور‌ها منتشر شده است. اعتراض نسبت به این تبعیض‌ها منجر به وضع قوانینی شده تا سقف درآمد پزشکان کاهش یابد. از طرف دیگر پزشکان نیز در کشورهای غربی نارضایتی خود را از دریافت کم ابراز داشته‌اند. در آلمان بین ۱۰ تا ۵۳ درصد از پزشکان متخصص در رشته‌های مختلف از درآمد خود ناراضی بوده‌اند که بیشترین گروه ناراضی‌ها در بین متخصصین گوش و حلق و بینی بوده و کمترین آن‌ها را پاتولوژیست‌ها (متخصصین آسیب‌شناسی) تشکیل می‌دادند.

درآمد پزشکان متخصص ایرانی چقدر است

متاسفانه بر خلاف کشورهای اروپایی و امریکا، هیچ آمار رسمی از درآمد متوسط و همچنین حداقل و حداکثر درآمد پزشکان متخصص در کشورمان از مراجع رسمی نظیر وزارت بهداشت، سازمان نظام پزشکی، وزارت کار و یا اداره آمار وجود ندارد. گرچه برای پاسخ صریح و روشن به این سئوال که درآمد متخصصان ایرانی نسبت به پزشکان سایر کشور‌ها در چه سطحی است نیاز به شفاف سازی در این زمینه وجود دارد ولی سعی کردیم تا با استفاده از شواهد نسبتا متقن موجود، میزان درآمد متخصصین ایرانی را تخمین بزنیم.

کارانه پزشکان

ارقام متفاوتی از سوی دست اندرکاران و صاحب نظران در خصوص کارانه پزشکان متخصص در بیمارستان‌های مختلف گزارش شده است. در نامه‌ای که ۶ تن از نمایندگان اقتصاددان مجلس به رئیس جمهوری در خصوص تعرفه پزشکان منتشر شد، این نمایندگان ضمن اعتراض به تبعیض درآمد پزشکان با سایر اقشار کادر درمانی ذکر شده است: «دریافتی معاون درمان وزیر محترم بهداشت که متخصص قلب است از بیمارستان امام حسین (ع) در تابستان ۱۳۹۱ ماهانه بین ۶۱ تا ۸۳ میلیون تومان بوده است. همچنین در خبری که یکی از خبرگزاری‌ها در فروردین ۱۳۹۴ گزارش کرد، حسن غفوری فرد وزیر و نماینده سابق مجلس اذعان داشته که «مدیر یکی از بیمارستان‌ها خودش به من گفت که من فقط ۴۵ میلیون تومان کارانه می‌گیرم». دکتر ایرج خسرونیا رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران نیز بیشترین کارانه‌ها را مربوط به جراحان قلب و مغز و اعصاب دانست که می‌تواند ماهانه تا ۷۰ میلیون تومان هم برسد. در مقابل این رقم‌ها، معاون درمان وزارت بهداشت در خرداد ماه ۱۳۹۳ اعلام کرد که استادان دانشگاه که مطب ندارند و تمام وقت در بخش دولتی کار می‌کنند کارانه زیر ۱۰ میلیون تومان می‌گیرند و علی جعفریان رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران، متوسط رقم کارانه هیئت علمی دانشگاه را ۵ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان دانست. در سال ۱۳۹۲ حسن طریقت منفرد وزیر سابق بهداشت، اعلام کرد که درآمد کارکرد پزشکان در بخش دولتی برای ۱۵۰ ساعت کار ماهانه ۳۴ میلیون تومان است.

زیرمیزی

علیرغم اینکه دریافت زیرمیزی توسط برخی از پزشکان متخصص سالهاست رواج دارد اما هیچ وقت آمار دقیق از میزان این دریافت‌ها گزارش نشده است. این در حالی بود که دکتر سید حسن هاشمی وزیر بهداشت، زیرمیزی را در فروردین ۱۳۹۳ حدود ۷ تا ۱۰ هزار میلیارد تومان اعلام کرد (مبلغی حدود سه برابر میزان اختلاس معروف ۳۰۰۰ میلیاردی). با تکیه بر تخمین ایرج ندیمی نماینده مردم لاهیجان و سیاهکل در مجلس مبنی بر وجود یک گروه ۳ هزار نفری مالیات گریز در بین پزشکان، اگر این رقم را که چیزی حدود ۵/۲ میلیارد یورو و ۳ میلیارد دلار است بین این تعداد پزشک تقسیم کنیم به درآمد ماهانه بین ۱۹۴ تا ۲۷۸ میلیون تومان فقط از طریق دریافت زیرمیزی می‌رسیم. بالطبع هرچه تعداد پزشکان زیرمیزی بگیر بیشتر باشد این ارقام کمتر می‌شود.

حقوق پایه ماهانه

بسیاری از پزشکان متخصص که در دانشگاه‌ها و یا سایر سازمان‌های دولتی یا غیر دولتی نظیر سازمان تامین اجتماعی کار می‌کنند حقوق ماهانه چند میلیونی بر اساس سابقه کار و رده علمی دریافت می‌کنند. این ارقام به کارانه اضافه شده و به عنوان دستمزد نهایی پرداخت می‌شود. ارقام این دستمزد‌ها نیز بطور شفاف در دسترس نیست.

درآمد مطب و کلینیک‌های خصوصی

در این مطب‌ها معمولا تعداد زیادی بیمار ویزیت می‌شوند که علاوه بر حق ویزیت در بسیاری از این مطب‌ها درآمدزایی از طریق انجام آزمایشاتی نظیر نوار قلب، نوار مغز، سونوگرافی و... نیز صورت می‌گیرد. متاسفانه بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که از درآمد متوسط مطب‌ها و کلینیک‌ها نیز هیچگاه گزارش شفافی منتشر نشده است.

با توجه به نکاتی که عنوان شد، تخمین درآمد نهایی یک پزشک متخصص در ایران به خاطر منابع متعدد درآمد و عدم شفافیت غیر ممکن است.

دکتر ایرج خسرونیا در مصاحبه‌ای که با خبرنگار مهر داشته است، بیشترین درآمد را متعلق به جراحان مغز و اعصاب دانست که بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان در ماه است. ایرج ندیمی نماینده مجلس به وجود دست کم ۳۰۰ پزشک با درآمد ماهانه یک میلیارد تومان اشاره کرد. دکتر علی اصغر پیوندی رئیس هیئت مدیره نظام پزشکی تهران نیز با تایید وجود پزشکان متخصص با درآمدهای چند صد میلیونی اظهار داشت که نمی‌توان درصدی را برای این تعداد پزشکان تعیین کرد. در تحقیقی که توسط یک گروه در صدا و سیما انجام شده بود، گزارشی از ۲ هزار پزشک با درآمد بالای ۵۰۰ میلیون تومان در ماه ارائه شد. در عین حال با آشفتگی اطلاعات موجود بطور قطعی نمی‌توان گفت که درآمد متخصصین ایرانی بیشتر یا کمتر از همتایان خارجی آن‌ها است، ولی دو نکته با توجه به اطلاعات موجود قطعی است.

پزشکان متخصصی که درآمدشان شامل کارانه، حقوق پایه، درآمد مطب و زیرمیزی می‌شود قطعا چندین برابر متخصصان اروپایی و امریکایی درآمد دارند.

عدم عدالت در پرداخت بین پزشکان و سایر کادر درمانی و همچنین دستیاران پزشکی حتی با اطلاعات داده شده توسط نظام پزشکی و وزارت بهداشت، کاملا مشهود است.

دریافتی متوسط پرستاران در آمریکا و آلمان یک سوم تا یک چهارم درآمد پزشکان است که در ایران این رقم به شدت کمتر است. همچنین حقوق دستیاران پزشکی در آمریکا حدود ۲۵ درصد درآمد یک متخصص و در آلمان حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد درآمد یک متخصص است. این باعث می‌شود که یک پزشک در دوران دستیاری زیر خط فقر زندگی نکند و با دریافت تخصص خود سعی بر رفع محرومیت‌های قبلی در اسرع وقت نداشته باشد.

در تمامی کشورهای پیشرفته دنیا، درآمد پزشکان جزئی از بودجه کلی سلامت کشور محسوب می‌شود و به این خاطر است که با شفافیت بایستی هر ساله اعلام شود. در حال حاضر پاشنه آشیل طرح تحول نظام سلامت در کشور، افزایش نامتقارن تعرفه‌های پزشکی است. در شرایطی که اساسا درآمد پزشکان نامشخص است. چگونه می‌توان به دنبال عدالت در سلامت بود بدون آنکه درآمد بخش‌های مختلف سیستم بهداشتی - درمانی قبل از انجام اصلاحات مشخص شده باشد؟ مهم‌ترین قدم می‌تواند شفاف سازی درآمد تمامی گروه‌های شاغل در سیستم بهداشتی - درمانی از جمله پزشکان متخصص باشد، کاری که به گفته حسن طریقت منفرد وزیر سابق بهداشت، سازمان نظام پزشکی مایل به انجام آن نیست.

اکنون این سئوال مطرح است در شرایطی که درآمد یک کارمند یا کارگر ایرانی به طور متوسط حتی یک پنجم درآمد همتای آمریکایی و اروپایی خودش نیست، چه طور درآمد یک پزشک متخصص ایرانی بین ۵ تا ۱۰ برابر همتای اروپایی و آمریکایی اوست؟ مگر نه اینکه اقشار دیگر جامعه از جمله حقوق بگیران باید دستمزدهای کلان پزشکان را بپردازند؟ مسئول این عدم تناسب حیرت انگیز و این شکاف بزرگ درآمدی کیست؟