نگاه شما: مطالبات مسکوت!
بخش «نگاه شما» برای ارائه و معرفی «نگاه» مخاطبان «تابناک» به همه موضوعات است. هر مخاطب «تابناک» می‌تواند با مد نظر قرار دادن شرایط همکاری با این بخش، «نگاه» خود را ارسال کند تا در معرض دید و داوری دیگر مخاطبان قرار گیرد.
علی رافع (عارف): قریب به هفده سال است که همزمان با نوروز و تحویل سالِ نوی ما ایرانیان، رهبر معظم انقلاب در پیام خود، سال جدید را ،با توجه به دغدغه های موجود و شرایط زمان، به نامی در خور مزین میکنند. نامی که همه ی آنها در این هفده سال، ناظر به نیازها و الزامات روزِ جامعه ایرانی و مردمان مسلمان بوده است و در دو سطح مجزا، اما یکپاچه، مردم به شکل عام و مسئولین به شکلی ویژه و خاص را مورد خطاب قرار داده است. نامی که آرمان و هدفی را مورد توجه قرار میدهد و چراغ مقصد بعدی را روشن میسازد. نامی که در دل خود دغدغه ی ارزشها و ظرفیتهایی را داردکه به سبب گذر ایام، مورد غفلت واقع شده و خطر فراموشی و از میان رفتن و مسخ آن احساس میشود و ترس آن میرود که ضد ارزشهای تحمیلی، جای آن ارزشِ والا را اشغال کند و فرصتها و ظرفیتها را بسوزاند.
ناظر بر همین امور و دغدغه ها است که رهبری معظم، با اشراف گسترده ای که بر تمامی جوانب و لایه های مختلف جامعه، دغدغه های اقشار گوناگون و نیازهای فردای کشور دارند، هدف مهم و ملموسی را در قالب عنوان و نامِ سالِ جدید مطرح میکنند، تا نگاهِ همگان، از روزمرگی ها منحرف گشته و به سوی دغدغه ها و ارزشهای خاص و همچنین مشکلات امروز و راهکارهای گذر از آنها جلب گردد؛ مشکلاتی که بعضا خود ریشه در آسیب دیدن و یا فراموش شدن ارزشها، باورهاو سنتها دارد. به همین سبب است که مروری بر عناوین سالهای گذشته، به خوبی روشن میکند که دغدغه های نهفته در نامِ هر سال، یا ریشه ای کاملا فرهنگی داشته و یا معرف مشکلی است که بخشی از راهکارهای رسیدگی و حل آن، توجه به امور فرهنگی جامعه بوده است.
به طور مثال، آنجا که ایشان 1380 را، سال «اقتدار ملی و اشتغال آفرینی» نامیدند، گرچه علی الظاهر امری اقتصادی را مطرح فرمودند و روابط علت و معلولی میان اقتصاد و اقتدار را مورد توجه قرار داده اند و بخشی از مسیر دستیابی به اقتدار ملی از گذرگاه اقتصاد را تبیین میکنند، اما بدون شک امر اشتغال آفرینی و فرا تر از آن کارآفرینی، محقق نخواهد شد، مگر آنکه فرهنگ لزوم کارآفرینی در میان عموم مردم و فعالین اقتصادی از یک سو و باور و اعتقاد راسخ دستگاههای دولتی و نهادهای اجرایی به حمایت از اشتغالِ پایدار و کارآفرینان از سویی دیگر، نهادینه گردد. همچنین زمانی ایشان در سال 1391، «تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ی ایرانی» را مورد توجه قرار دادند که پیش از آن و برای سه سال پیاپی، پیوند امور اقتصادی و فرهنگسازی در اسامی سالها، قابل شناسایی است؛ آنجا که ایشان سالهای 1388 و 1389 و 1390 را به ترتیب سالِ « اصلاح الگوی مصرف»، « همت مضاعف، کار مضاعف» و «جهاد اقتصادی» نام نهادند، اموری که نیازمند همراهی همگان و عزمی ملی بوده و هست.
گرچه در سالهایی که رفت، مظاهری از فرهنگ، در نامگذاری سال، توسط مقام معظم رهبری، مورد توجه قرار گرفته بود، اما انتخاب و گنجاندن واژه ی "فرهنگ" در عنوان سال 1393، را میتوان نشانه ای بر جایگاه ویژه این امر در آینده ی جامعه و امور اقتصادی در نگاه معظم له از یک سو و نگرانی ایشان از خطرات و آسیبهایی که این عنصر مهم را مورد هجمه قرار داده، از سویی دیگر دانست؛ گو آنکه ایشان این نگرانی را در بیانات خود در دیدار با خبرگان رهبری ،که اسفند 1392 انجام شد، به صراحت بیان نمودند و ترمیم رخنه های فرهنگی را دشوار و مشکل دانستند. در واقع ایشان، خطر رخنه ای نامبارک را ،همانگونه که سالهاست با عنوان تهاجم فرهنگی مطرح میکنند، باری دیگر به همگان گوشزد کردند و یاددآوری نمودند که تمامی اجزای فرهنگ، به عنوان کلی واحد، در خطر است.
گرچه این تذکرات و یاددآوریها، چه در دیدار ایشان با خبرگان رهبری در سال گذشته و چه در سخنرانی ها و دیدارهای امسال با مسئولین و اقشار مختلف مردم، همگان را مخاطب قرار میدهد و عموم مردم باید هوشیاری خود را در برخورد با تنوع مظاهر و ابزار گوناگون فرهنگی حفظ کنند؛ اما بدون تردید، در این میدان وظایف عده ای، از دیگران سنگین تر و نقش و قدرت تاثیرگذاری عده ای از دیگران بیشتر است. به عبارت دیگر تصمیمات و رفتارها و سخنان آنان که مسئولیت مدیریت و سیاستگذاری در نهادها و سازمانها و شوراهای فرهنگی را برعهده دارند ، صاحب تریبون و کرسی هستند یا صاحب قلمی هستند و مخاطبینی دارند، بازتابی بیشتر در جامعه و تاثیری اساسی تر در باورها و اعتقادات مردم دارد و در نهایت ، مستقیم و غیر مستقیم، در شکل گیریِ فرهنگ عمومی موثراست.
حال که در روزهای پایانی سالی که مزین به نام فرهنگ گشته بود، هستیم، نگاهی به آنچه که بر ما رفت نشان میدهد، در بسیاری از عرصه های فرهنگی، نه تنها تغییر و تحولی اساسی رخ نداده و بسیاری از نگرانی های گذشته پا برجاست، بلکه در بسیاری از حوزه های فرهنگی، اوضاع و شرایط نگران کننده تر و بغرنج تر گشته است. البته گرچه فرهنگ امری نیست که جراحات و ناهنجاری های موجود در بدنه ی آن را بتوان یک شبه ترمیم نمود و تاثیر سیاستها و رویکردهای فرهنگی در جامعه را بایستی در بلند مدت مورد بررسی قرار داد، اما چه نیک است که در این روزهای پایانی سال، متولین و صاحبان اندیشه و مسئولین سازمانها و ارگانها و نهادهای مرتبط با فرهنگ، به مطالبه ی ده سال پیش رهبری گردن نهند، « پاسخگویی1» را نصب العین این روزهای خود قرار دهند و در گزارشی شفاف و به دور از شعارزدگی و تکلفات مرسوم، به رهبری و مردم گزارش دهند که در سالی که گذشت چه قدم مهمی در مسیر نگاهبانی از فرهنگ و مداوای زخمهای آن برداشته اند!
بد نبود اگر مسئولین گزارش میدادند که چه طرحی را برای رواج کتاب خوانی و افزایش سرانه ی مطالعه درانداخته اند. یا آنکه چه سیاستی را جهت رونق دوباره ی نشر آثار فاخر و رفع مشکلات و موانع انتشارات در کشور تدوین نموده اند.
بد نبود اگر مسئولین و سیاستگذاران گزارش دهند که برای مقابله با طاعونی به نام وایبر، که ریشه های بنیاد خانواده و کانون گرم آن را نشانه رفته و دیوار حجب و حیا را مورد هجمه قرار داده، چه طرحی دارند و برای سالم سازی محتوای آن، چه اندیشه ی راهگشایی را در سر دارند.
بد نبود اگر مسئولین گزارش میدادند که چه قدمی در مسیر افزایش اقبال عمومی به مصرف کالاهای ایرانی برداشته اند؛ گزارش میدادند که چگونه روحیه ی خود باوری و امید را در روح جامعه دمیده اند. بد نبود اگر مسئولین گزارش میدادند کدامین عرصه را برای جوانان گشوده اند و چه حرکتی برای استفاده از نخبگان جامعه و جلوگیری از خروج این اندوخته های فردا از کشور انجام داده اند.
بد نبود اگر رسانه ی ملی گزارش میداد، در سالی که گذشت، در مقابل موج محتوا و باورهای مسمومی که چند سالی است توسط سریالهای ترکیه ای و آمریکای لاتین و عموما به واسطه ی پخش آنها از شبکه های ماهواره ای، جامعه را مورد هجوم قرار داده و مناسبات را زیر و رو کرده، کدام نوآوری را به خرج داده اند؟ بد نبود اگر مسئولین رسانه ی ملی گزارش میدادند که چرا دیگر شاهد تولید آثار برجسته ای چون خانه ی سبز نیستیم که بتواند پس از گذشت 18 سال ، چهار نسل را پای تلویزین بنشاند.
بد نبود اگر صاحبان فکر و اندیشه و مسئولین امر گزارش میدادند که چه قدمی در مسیر اشاعه ی فرهنگ تحمل و مدارای نظر مخالف، برداشته اند؛ گزارش میدادند که کدامین کرسی آزاداندیشی را برپا نموده اند و در خصوص کدامین موضوع، دو جریان فکری متضاد را به مصالحه بر سر بر نقاط و مفاهیم مشترک تشویق نموده اند.
بد نبود اگر آنان که مخاطبینی دارند، گزارش میدادند که چه میزان در اعتلای اخلاق عمومی کوشیده اند؛ گزارش میدادندکه در به کار بردن لغات در سخنان و مقالات خود، تا چه میزان در اندیشه ی ارتقای فرهنگ جامعه بوده اند.
البته به عقیده ی بنده، نبایستی مسائل را سیاه و سفید دید و مدعی شد هیچ کدام از این نهادها و مسئولان، قدمی برنداشته و اندیشه ای نداشته اند، که بی شک بنده نیز چنین مقصود و منظوری نداشته ام. اما متاسفانه میتوان اذعان کرد کهدر اکثر فعالیتهای صورت گرفته و کارهای در حال انجام در حوزه ی فرهنگ، حضور و بروز عزمی همگانی و اراده ای پولادین در جهت پیاده کردن طرحها و سیاستها دیده نمیشود و دوستان و بزرگواران، متاسفانه اغلب مصالح عالیه را فدای منافع کوتاه مدت کرده و با توسل به عافیت طلبی های گزنده، گوشه ای را برمیگزینند.
ناظر بر همین امور و دغدغه ها است که رهبری معظم، با اشراف گسترده ای که بر تمامی جوانب و لایه های مختلف جامعه، دغدغه های اقشار گوناگون و نیازهای فردای کشور دارند، هدف مهم و ملموسی را در قالب عنوان و نامِ سالِ جدید مطرح میکنند، تا نگاهِ همگان، از روزمرگی ها منحرف گشته و به سوی دغدغه ها و ارزشهای خاص و همچنین مشکلات امروز و راهکارهای گذر از آنها جلب گردد؛ مشکلاتی که بعضا خود ریشه در آسیب دیدن و یا فراموش شدن ارزشها، باورهاو سنتها دارد. به همین سبب است که مروری بر عناوین سالهای گذشته، به خوبی روشن میکند که دغدغه های نهفته در نامِ هر سال، یا ریشه ای کاملا فرهنگی داشته و یا معرف مشکلی است که بخشی از راهکارهای رسیدگی و حل آن، توجه به امور فرهنگی جامعه بوده است.
به طور مثال، آنجا که ایشان 1380 را، سال «اقتدار ملی و اشتغال آفرینی» نامیدند، گرچه علی الظاهر امری اقتصادی را مطرح فرمودند و روابط علت و معلولی میان اقتصاد و اقتدار را مورد توجه قرار داده اند و بخشی از مسیر دستیابی به اقتدار ملی از گذرگاه اقتصاد را تبیین میکنند، اما بدون شک امر اشتغال آفرینی و فرا تر از آن کارآفرینی، محقق نخواهد شد، مگر آنکه فرهنگ لزوم کارآفرینی در میان عموم مردم و فعالین اقتصادی از یک سو و باور و اعتقاد راسخ دستگاههای دولتی و نهادهای اجرایی به حمایت از اشتغالِ پایدار و کارآفرینان از سویی دیگر، نهادینه گردد. همچنین زمانی ایشان در سال 1391، «تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ی ایرانی» را مورد توجه قرار دادند که پیش از آن و برای سه سال پیاپی، پیوند امور اقتصادی و فرهنگسازی در اسامی سالها، قابل شناسایی است؛ آنجا که ایشان سالهای 1388 و 1389 و 1390 را به ترتیب سالِ « اصلاح الگوی مصرف»، « همت مضاعف، کار مضاعف» و «جهاد اقتصادی» نام نهادند، اموری که نیازمند همراهی همگان و عزمی ملی بوده و هست.
گرچه در سالهایی که رفت، مظاهری از فرهنگ، در نامگذاری سال، توسط مقام معظم رهبری، مورد توجه قرار گرفته بود، اما انتخاب و گنجاندن واژه ی "فرهنگ" در عنوان سال 1393، را میتوان نشانه ای بر جایگاه ویژه این امر در آینده ی جامعه و امور اقتصادی در نگاه معظم له از یک سو و نگرانی ایشان از خطرات و آسیبهایی که این عنصر مهم را مورد هجمه قرار داده، از سویی دیگر دانست؛ گو آنکه ایشان این نگرانی را در بیانات خود در دیدار با خبرگان رهبری ،که اسفند 1392 انجام شد، به صراحت بیان نمودند و ترمیم رخنه های فرهنگی را دشوار و مشکل دانستند. در واقع ایشان، خطر رخنه ای نامبارک را ،همانگونه که سالهاست با عنوان تهاجم فرهنگی مطرح میکنند، باری دیگر به همگان گوشزد کردند و یاددآوری نمودند که تمامی اجزای فرهنگ، به عنوان کلی واحد، در خطر است.
گرچه این تذکرات و یاددآوریها، چه در دیدار ایشان با خبرگان رهبری در سال گذشته و چه در سخنرانی ها و دیدارهای امسال با مسئولین و اقشار مختلف مردم، همگان را مخاطب قرار میدهد و عموم مردم باید هوشیاری خود را در برخورد با تنوع مظاهر و ابزار گوناگون فرهنگی حفظ کنند؛ اما بدون تردید، در این میدان وظایف عده ای، از دیگران سنگین تر و نقش و قدرت تاثیرگذاری عده ای از دیگران بیشتر است. به عبارت دیگر تصمیمات و رفتارها و سخنان آنان که مسئولیت مدیریت و سیاستگذاری در نهادها و سازمانها و شوراهای فرهنگی را برعهده دارند ، صاحب تریبون و کرسی هستند یا صاحب قلمی هستند و مخاطبینی دارند، بازتابی بیشتر در جامعه و تاثیری اساسی تر در باورها و اعتقادات مردم دارد و در نهایت ، مستقیم و غیر مستقیم، در شکل گیریِ فرهنگ عمومی موثراست.
حال که در روزهای پایانی سالی که مزین به نام فرهنگ گشته بود، هستیم، نگاهی به آنچه که بر ما رفت نشان میدهد، در بسیاری از عرصه های فرهنگی، نه تنها تغییر و تحولی اساسی رخ نداده و بسیاری از نگرانی های گذشته پا برجاست، بلکه در بسیاری از حوزه های فرهنگی، اوضاع و شرایط نگران کننده تر و بغرنج تر گشته است. البته گرچه فرهنگ امری نیست که جراحات و ناهنجاری های موجود در بدنه ی آن را بتوان یک شبه ترمیم نمود و تاثیر سیاستها و رویکردهای فرهنگی در جامعه را بایستی در بلند مدت مورد بررسی قرار داد، اما چه نیک است که در این روزهای پایانی سال، متولین و صاحبان اندیشه و مسئولین سازمانها و ارگانها و نهادهای مرتبط با فرهنگ، به مطالبه ی ده سال پیش رهبری گردن نهند، « پاسخگویی1» را نصب العین این روزهای خود قرار دهند و در گزارشی شفاف و به دور از شعارزدگی و تکلفات مرسوم، به رهبری و مردم گزارش دهند که در سالی که گذشت چه قدم مهمی در مسیر نگاهبانی از فرهنگ و مداوای زخمهای آن برداشته اند!
بد نبود اگر مسئولین گزارش میدادند که چه طرحی را برای رواج کتاب خوانی و افزایش سرانه ی مطالعه درانداخته اند. یا آنکه چه سیاستی را جهت رونق دوباره ی نشر آثار فاخر و رفع مشکلات و موانع انتشارات در کشور تدوین نموده اند.
بد نبود اگر مسئولین و سیاستگذاران گزارش دهند که برای مقابله با طاعونی به نام وایبر، که ریشه های بنیاد خانواده و کانون گرم آن را نشانه رفته و دیوار حجب و حیا را مورد هجمه قرار داده، چه طرحی دارند و برای سالم سازی محتوای آن، چه اندیشه ی راهگشایی را در سر دارند.
بد نبود اگر مسئولین گزارش میدادند که چه قدمی در مسیر افزایش اقبال عمومی به مصرف کالاهای ایرانی برداشته اند؛ گزارش میدادند که چگونه روحیه ی خود باوری و امید را در روح جامعه دمیده اند. بد نبود اگر مسئولین گزارش میدادند کدامین عرصه را برای جوانان گشوده اند و چه حرکتی برای استفاده از نخبگان جامعه و جلوگیری از خروج این اندوخته های فردا از کشور انجام داده اند.
بد نبود اگر رسانه ی ملی گزارش میداد، در سالی که گذشت، در مقابل موج محتوا و باورهای مسمومی که چند سالی است توسط سریالهای ترکیه ای و آمریکای لاتین و عموما به واسطه ی پخش آنها از شبکه های ماهواره ای، جامعه را مورد هجوم قرار داده و مناسبات را زیر و رو کرده، کدام نوآوری را به خرج داده اند؟ بد نبود اگر مسئولین رسانه ی ملی گزارش میدادند که چرا دیگر شاهد تولید آثار برجسته ای چون خانه ی سبز نیستیم که بتواند پس از گذشت 18 سال ، چهار نسل را پای تلویزین بنشاند.
بد نبود اگر صاحبان فکر و اندیشه و مسئولین امر گزارش میدادند که چه قدمی در مسیر اشاعه ی فرهنگ تحمل و مدارای نظر مخالف، برداشته اند؛ گزارش میدادند که کدامین کرسی آزاداندیشی را برپا نموده اند و در خصوص کدامین موضوع، دو جریان فکری متضاد را به مصالحه بر سر بر نقاط و مفاهیم مشترک تشویق نموده اند.
بد نبود اگر آنان که مخاطبینی دارند، گزارش میدادند که چه میزان در اعتلای اخلاق عمومی کوشیده اند؛ گزارش میدادندکه در به کار بردن لغات در سخنان و مقالات خود، تا چه میزان در اندیشه ی ارتقای فرهنگ جامعه بوده اند.
البته به عقیده ی بنده، نبایستی مسائل را سیاه و سفید دید و مدعی شد هیچ کدام از این نهادها و مسئولان، قدمی برنداشته و اندیشه ای نداشته اند، که بی شک بنده نیز چنین مقصود و منظوری نداشته ام. اما متاسفانه میتوان اذعان کرد کهدر اکثر فعالیتهای صورت گرفته و کارهای در حال انجام در حوزه ی فرهنگ، حضور و بروز عزمی همگانی و اراده ای پولادین در جهت پیاده کردن طرحها و سیاستها دیده نمیشود و دوستان و بزرگواران، متاسفانه اغلب مصالح عالیه را فدای منافع کوتاه مدت کرده و با توسل به عافیت طلبی های گزنده، گوشه ای را برمیگزینند.
