طی روزهای اخیر و در پی انجام عملیات نیروهای نظامی عراقی علیه داعش در تکریت، بحث درباره میزان نقشآفرینی ایران در موفقیتهای دولت عراق علیه تروریستها، بیش از هر زمان دیگری در مطبوعات و رسانههای غربی مطرح میشود. در همین زمینه، روزنامه نیویورک تایمز با انتشار مطلبی، استراتژی نظامی آمریکا در عراق را کاملاً متکی به ایران دانسته است.
به گزارش «تابناک»، روزنامه نیویورک تایمز در مطلبی به بررسی نقش ایران در پیروزیهای اخیر کسب شده علیه تروریستها در عراق پرداخته و مینویسد، در زمانی که فشارها بر دولت اوباما در موضوع توافق هستهای با ایران افزایش یافته، واشنگتن در عرصه نبرد با ترویستهای داعش در عراق و سوریه به شکل فزایندهای به نیروهای نظامی ایرانی وابسته شده است.
در چهارمین روزی که نیروهای ایرانی در کنار ۳۰ هزار نیروی عراقی، مشغول عملیات آزادسازی تکریت هستند، مقامات آمریکایی میگویند، اقدامات خود در عراق را با ایران هماهنگ نمیکنند. ممکن است این موضوع صحت داشته باشد، اما فرماندهان نظامی آمریکایی از نزدیک عملیاتهای ایران علیه داعش را رصد میکنند و هر دو طرف تلاش دارند از مداخله در اقدامات نظامی یکدیگر ـ که ممکن است به برخورد منجر شود ـ دوری کنند. در این زمینه، فرماندهان و مراکز فرماندهی عراقی نقش واسطه را دارند.
در نتیجه، بسیاری از کارشناسان امنیت ملی آمریکایی بر این باورند که حضور ایران در عراق به عراقیها کمک کرده تا خطوط خود را در مقابل پیشروی داعش محافظت کنند، تا زمانی که کار آموزش نیروهای ارتش عراق ـکه آمریکا مشغول آن است ـ به پایان برسد.
ولی نصر، مشاور ویژه سابق اوباما و رئیس فعلی دانشکده مطالعات عالی بینالمللی در دانشگاه جانز هاپکینز میگوید: «تنها راهی که دولت اوباما بر اساس آن میتواند استراتژی خود را پیش ببرد، پذیرش ضمنی این موضوع است که ایرانیها بیشتر وزن کار را به دوش بگیرند و در نبردهای زمینی به پیروزی دست یابند... موفقیت استراتژی نظامی آمریکا در عراق تاکنون تا حد زیادی مرهون ایران بوده است».
این ایران بود که در ماه اوت گذشته، با بسیج کردن گروههای نظامی شیعه، توانست محاصره شهر «آمرلی» را بشکند. در جریان آن عملیات، جنگندههای آمریکایی با بمباران هوایی مواضع داعش به حمایت از نیروهای زمینی پرداختند.
در همان زمان، مقامات دولت آمریکا اشاره کردند که در عملیات آزادسازی آمرلی، هماهنگی و همکاری واشنگتن با متحدان خود، یعنی واحدهای ارتش عراق و نیروهای کرد بوده است. یک مقام ارشد دولت آمریکا میگوید: «از سوی ما هیچ گونه هماهنگی با گروههای نظامی شیعه انجام نشد. این کار توسط نیروهای امنیتی عراق انجام گرفت».
در ماه نوامبر نیز این نیروهای ایرانی سپاه قدس بودند که در عملیات آزادسازی شهر «بیجی» از دست داعش و شکستن محاصره یک پالایشگاه نفت در نزدیکی این شهر، از نیروهای نظامی شیعه و نیروهای امنیتی عراق پشتیبانی کردند.
افزون بر این، باید اشاره کرد که به گفته دیپلماتهای آمریکایی و نیز برخی دیپلماتهای کشورهای منطقه، تابستان امسال و زمانی که نیروهای داعش موصل را به تصرف درآورده و قصد خود را حمله به اربیل قرار داده بودند، سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروهای قدس با دو هواپیما پر از تسلیحات و تدارکات نظامی به اربیل رفت تا به نیروهای کرد کمک برساند. به گفته این دیپلماتها، همین کمکهای ایران سبب تقویت خط دفاعی اربیل شد.
اکنون نیز در جریان عملیات آزادسازی تکریت، دو سوم از مجموع ۳۰ هزار نیروی حاضر در عملیات را گروههای مسلح شیعه تشکیل میدهد. گفته میشود که فرماندهی این عملیات را نیز فرمانده نیروهای قدس سپاه پاسداران بر عهده دارد.
به هر حال، حتی اگر آمریکا مستقیم در عملیات تکریت حضور و مداخله نداشته باشد، باز هم از تلاشهای ایران برای بازپسگیری این شهر از داعش نفع میبرد. ژنرال مارتین دمپسی، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا، روز سه شنبه در جریان جلسهای در کمیته نیروهای مسلح سنا گفت، حضور نیروهای شیعه تحت حمایت ایران در تکریت، میتواند امری مثبت به شمار رود.
با وجود این، نمایندگان جمهوری خواه کنگره هشدار میدهند در پی عملیات تکریت، نفوذ ایران در عراق میتواند بیش از پیش افزایش یابد. سناتور جان مک کین در این زمینه میگوید: «ما نیز در هدف اوباما برای شکست دادن داعش شریکیم؛ اما موفقیت در این مأموریت از طریق تسلیم شدن در مقابل تلاشهای ایران برای دستیابی به هژمونی منطقهای حاصل نخواهد شد».
با همه اینها، لاندون شرودر، تحلیلگر اطلاعاتی که در زمان سقوط موصل در عراق حضور داشت، اشاره میکند که ایران هم اکنون نیز از طریق دولت عراق ـ که متحد نزدیکش به شمار میرود ـ در این کشور نفوذ دارد. وی میگوید: «تا این مقطع، هر که تحولات عراق را رصد میکند، باید بداند که ایران، پرنفوذترین کشور در عراق است؛ هرچند این امر برای آمریکایی که پول و نیروی انسانی زیادی در عراق از دست داده ناخوشایند است، واقعیت دارد».
شرودر میگوید در حال حاضر، تنها نیرویی که قادر است نیروهای مسلح کرد، ارتش عراق و نیروهای مسلح شیعه را علیه داعش با یکدیگر متحد کند، ایران است.