جزئیات طرح روسی - ایرانی برای سوریه

منابع لبنانی خبر دادند رئیس جمهوری سوریه برای بررسی طرح مشترک روسیه و ایران برای حل بحران کشورش، به زودی و پس از تعطیلات سال نو میلادی به مسکو سفر می‌کند. بشار اسد در سفر به مسکو، طرحی را برای حل بحران کشورش بررسی خواهد کرد که به نوشته روزنامه السفیر، کار مشترک مسکو و تهران است.در صورتی که این سفر انجام شود، اولین سفر اسد به خارج از سوریه از زمان آغاز بحران در این کشور از سال ۲۰۱۱ است.

به گزارش «تابناک»؛ در این طرح رئیس جمهوری سوریه اعلام خواهد کرد که از برخی اختیارات خود چشم‌پوشی می‌کند و سپس موافقت خود را با برگزاری گفتگو در مسکو و سپس دمشق اعلام خواهد کرد. بر اساس این طرح، افراد معارضی که مقبول دمشق هستند و در گفتگوها شرکت خواهند کرد «معاذ الخطیب» رئیس پیشین ائتلاف مخالفان خارج‌نشین سوریه، «حسن عبدالعظیم» معارض داخلی، «قدری جمیل» معارض داخلی و دبیر حزب اراده مردمی که پیشتر معاون نخست‌وزیر بود و همچنین ۱۲ حزب کُرد و چند حزب و جریان دیگر که ارتباطی با داعش ندارند.

این منابع همچنین گفتند که گفتگوها شامل گفتگو با گروهک «جبهة النصره» نمی‌شود و طرح شامل تشکیل دولت جدید در آوریل آینده (فروردین) به ریاست معاذ الخطیب است که بیشتر وزرای آن از معارضان خواهند بود اما این امر منوط به اصلاح قانون اساسی و فراهم کردن مقدمات برای انتخابات پارلمان جدید است بدین شرط که وزارت دفاع برای بشار اسد محفوظ باشد و این همان نکته‌ای است که روس‌ها بر آن تأکید می‌کنند.

همچنین بر اساس این طرح سه نهاد نظامی شامل نیروی هوایی، امنیت نظامی و نهاد امنیت داخلی سوریه برای بشار اسد محفوظ است اما وزیر جدید کشور از معارضان خواهد بود. این منابع همچنین گفتند که طرح مذکور شامل بازگرداندن برخی افسران جدا شده از ارتش و پیوسته به گروهک موسوم به ارتش آزاد خواهد شد که در این میان نام «مناف طلاس» برای وزارت دفاع مطرح شده است.

در این حال «میخائیل بوگدانوف» معاون وزیر امور خارجه و نماینده ویژه رییس جمهوری روسیه در امورخاورمیانه با اسد در دمشق دیدار و گفتگو کرد. بوگدانوف دیروز از طریق بیروت وارد دمشق شد. گفته می شود از جمله اهداف سفر بوگدانوف به دمشق گفتگو با مقامات سوری در باره توافقاتی است که در جریان سفر ماه گذشته هیات ارشد سیاسی دیپلماتیک سوریه به ریاست ولید المعلم وزیر خارجه این کشور به مسکو صورت گرفت. بررسی راهکارهای برون رفت از بحران سوریه از طریق راه حل های سیاسی، دیگر دستورکار سفر نماینده ویژه پوتین به دمشق اعلام شده است.

در همین زمینه محمد ایرانی سفیر سابق ایران در لبنان و اردن و کارشناس مسائل سوریه در گفت و گو با تابناک آخرین وضعیت میدانی و همچنین طرح جدید ایرانی و روسی را مورد سوریه مورد بررسی قرار داده است.

چه عواملی باعث شد که در ماه های گذشته داعش از سوریه به عراق تغییر مکان دهد؟

وقتی صحبت از داعش می کنیم باید بین مقاطع مختلف حضور این گروه در منطقه تفاوت قائل شویم. می توان برای حضور داعش در منطقه سه مقطع نام برد.

1- بعد از حضور امریکایی ها در عراق و سقوط نظام صدام حسین ، مجموعه ای از جنگجویان مربوط به القاعده از افغانستان وارد عراق شدند و یک تشکیلاتی را به وجود آوردند که آقای زرقاوی در راس این گروه بود. تا زمانی که در سال 2006 زرقاوی کشته شد، جانشینان وی یک تفکری را را در عراق پیش بردند که در تعارض با دیدگاه القاعده بود و عملاً جریان جدیدی تحت عنوان پایه های اولیه داعش توسط جانشینان زرقاوی که آخرین آنها ابوبکر بغدادی بود، ایجاد شد. بنابراین تا سال 2011 پایه های اولیه داعش شکل می گیرد.

2- مقطع دوم زمانی است که تحولات سوریه شکل می گیرد. از سال 2011 به این طرف با به هم ریختن ثبات در سوریه و امکانات جریان تروریستی در این کشور داعش هم وضعیت خودش را طوری تنظیم کرد که از عراق به تدریج و ارام وارد حوزه سوریه و در اطراف حلب و اطراف دیر الزور اقامت پیدا کرد. در این مقطع داعش عملاً با جبهه النصره که نماینده القاعده و ایمن ظواهری بود درگیر می شود. ایمن ظواهری از ابوبکر البغدادی می خواهد که به عراق برگردد و در سوریه دخالت نکند. این قضایا باعث شد که جبهه النصره قدرت را در دست بگیرد و عملا جریان داعش در سوریه ضعیف می شود و به طرف مرزهای عراق عقب نشینی می کند . در این زمان داعش احساس می کند که فضای عراق برای تحرکات آنها در عراق بیشتر است. در واقع پاسخگویی به خواسته های داعش در سوریه امکان پذیر نبود. در این دو مقطع داعش ضعیف ظاهر می شود.

3- در مقطع سوم داعش وارد فلوجه، الرمادی و.. شد و در یک حرکت خزنده در عراق اقدام به عضوگیری می کند و افراد خود را در مکان های مختلف مستقر و همکاری جدی را با باقی مانده حزب بعث در عراق آغاز می کند. همچنین داعش از تحرکات بعضی از کشورهای منطقه از جمله ترکیه و عربستان استفاده و شرایط جدیدی را تعریف می کند که باعث سقوط موصول در بیست خرداد امسال می شود.

داعش بعد از متصرفات سرزمینی که در مقطع سوم به دست اوردند به مرز سوریه سرازیر می شوند و به تصرف شمال سوریه دست می زنند که تا الان هم این سیاست ادامه دارد. در مقاطع اولیه داعش در شرایط ضعیفی بود و از طرف دیگر قدرت یابی دوباره ارتش اسد باعث شد که داعش بتوانند از سوریه به سمت عراق حرکت کند.

ایا امروز تقویت داعش در عراق باعث تقویت در داعش در سوریه شده است ؟

عملا داعش بعد از اینکه پیروزی هایی در موصل و برخی از شهرک های عراق به دست اورد، از دو جهت فضای روانی جدیدی در منطقه حاکم کرد.

به دلیل فضای روانی خوف و هراس و با اعمال وحشیانه ای که داعش در راس کارهای خودش قرار داد مقاومت ها در برابر داعش کم شد. از طرف دیگر پیوستن گروه های تروریستی پراکنده در مکان های مختلف عشایری و برخی از شهرک های داخل سوریه و عراق کمک کرد که یک فضای جدیدی شکل بگیرد. برخی از جوانان عرب نیز که از انقلاب های اخیر مردمی سرخورده شده بودند و نتوانسته بودند در محورهای اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی چیزی را به دست بیاورند ؛ احساس کردند که در شرایط جدید می توانند نقشی را ایفا کنند. بنابراین به این گروه پیوستند. البته فضای تبلیغاتی که در آن اوایل ایجاد شد؛ کمک بسیار زیادی کرد که این ها با تجهیزات و با اموالی که از داخل عراق به دست اوردند و سلاح هایی که از کشورهای عرب گرفته بودند بتوانند خودشان را به سرعت به حلب و دیرالزور برسانند.

حتی جبه النصره که در قبل بر داعش پیروز شده بود در این مقطع یا فرار کردند یا با داعش بیعت کردند. داعش حتی توانست نفوذ خود را در بخش مرکزی سوریه گسترش دهد. در واقع داعش علاوه بر تجهیزات و تعریف جدیدی که از امکانات خودش کرده بود؛ توانستند سرزمین های زیادی را در اختیار بگیرد.

وضعیت ارایش میدانی نیروهای داخلی و معارضان و گروه های تروریستی در سوریه را چگونه ارزیابی می کنید؟

شرایط نسبت به گذشته تغییر محسوسی در صحنه میدانی داشته است. ارتش سوریه با تمهیداتی که در دو و سه سال تجربه بهخ دست آورده است به تدریج توانست فضای احتمال شکست را به احتمال بقا تبدیل کند. در واقع احتمال سقوط که خیلی ها پیش بینی می کردند از بین رفت و به جای آن ماندن دولت بشار اسد جانشین آن تفکر اولیه شد. خیلی از دولت های اطراف سوریه که روی رفتن بشار اسد شرط بندی کرده بودند، مواضع خودشان را تعدیل کردند. شرایط فعلی صحنه میدانی سوریه به طور محسوسی البته نه تعیین کننده، به سود دولت تغییر پیدا کرده است. چرا که سوری ها توانستند با تشکیل ارتش مردمی در بخش های مختلف سوریه در شهرک ها مختلف از مردم همان محل عضوگیری و آموزش دادند و از مشورت از دوستان خودشان هم استفاده کردند و پیروزی های خوبی را در مقاطع مختلف به دست آوردند. به طوری که الان هرگونه امکان رسیدن سلاح و نیرو از داخل لبنان به طرف دمشق تقریباً غیرممکن شده است و این منطقه بسته شده است. در حال حاضر فروریختن پایتخت که مد نظر مخالفان بود تقریبا غیرممکن به نظر می رسد. یعنی شرایط کاملا به نفع دولت تغییر کرده است ولی این به این معنا نیست که کلیه مناطق یا کانون های بحران در سوریه الان شرایط مساعدی داشته باشد یا به نفع دولت تغییر کرده باشد. به نظر می رسد به گونه ای در برخی از نقاط بن بست همچنان حاکم است و امکانی که دولت بتواند بر مخالفان مسلط شود و مخالفان قدرت اینکه مناطق از جمله حلب و مناطقی در درعا و بخش های در حوزه مرکزی مثل و کنار مرز سوریه شهر ادله را کاملا در اختیار بگیرند ندارند. این ها همچنان کانون های بحرانی است که وجود دارد. اما اگر بخواهیم با سال گذشته مقایسه کنیم، دولت پیشروی های محسوسی در صحنه میدانی پیدا کرده است علاوه بر اینکه در صحنه سیاسی چه در منطقه و چه در صحنه بین الملل وضعیت دولت سوریه به مراتب نسبت به گذشته بهتر شده و حتی برخی دولت های عربی که روابط خودشان را با سوریه قطع کرده بودند امروز مجددا سفرای خودشان را می خواهند به سوریه اعزام کنند یا بحث هایی در مورد اینکه احتمالا سوریه به اتحادیه عرب برگردد؛ حکایت از این دارد که سایه ای از ناامیدی و یاس در دیدگاه دولت های مثل عربستان و قطر که کمر به سرنگونی دولت بشار بسته بودند مشاهده می شود.

چند وقتی است که از طرح روسی- ایرانی برای حل بحران سوریه صحبت می شود و همچنین یک سری از جزئیات آز آن فاش شده است. نظر شما در مورد این طرح چیست؟

البته در رابطه با جزئیات زیاد نمی توان صحبت کرد. اما در مورد احتمالات می شود بحث کرد. دیدگاه روسیه و ایران از ابتدا مبتنی بر این بوده است که باید بحران سوریه سیاسی حل شود و از طرف دیگر گفت و گو ها باید سوری- سوری و بدون دخالت خارجی شکل بگیرد. روس ها توانسته اند با تعداد زیادی از مخالفان اقای بشار اسد مذاکره کنند و آنها را به مسکو دعوت نمایند. روس ها از جمله معاون وزیرخارجه روسیه اقای بوگانادف فعالیت های خیلی زیادی را طی هفته های اخیر داشته است. البته با طولانی شدن بحران سوریه و ناامیدی در صفوف مخالفان ، موجب شد که بخش هایی از آنها مایوس شدند و الان دنبال یک راه حل مسالمت آمیز سیاسی هستند و به این نتیجه رسیده اند که با در اختیار گرفتن سلاح و جنگ مسلحانه با دولت سوریه کار به جایی نخواهند رسید. بنابراین افرادی مثل اقای معاذ الخطیب و برخی از روشنفکرانی که در جبهه مخالفان وجود داشتند این ها اعلام امادگی کردند با دولت سوریه سوریه مذاکره کنند. اما بحث خواسته های طرف مقابل و دولت هنوز با هم فاصله دارد.

پیش بینی شما از اینده تحولات سوریه چیست؟

تحقق هر گونه توافقی در سوریه می بایست پشتوانه بین المللی هم داشته باشد. در واقع علاوه بر کسانی که امروز بحث نزدیک شدن دولت سوریه را بحث می کنند باید حتما نگاه منطقه ی و بین المللی از جمله توافقاتی که بین روسیه و امریکا که در این زمینه شکل می گیرد را نیز مورد توجه قرار بدهند. بحران سوریه چون فراتر از مسئله داخلی سوریه است همه کشورهای منطقه و بین المللی در آن حضور دارند. بنابراین پیدا کردن یک راه حل جدی و طولانی مدت برای از بین رفتن بحران در سوریه نیاز به یک توافق جمعی در سه سطح داخلی-منطقه ای و بین المللی دارد.

پیچیدگی مسائل منطقه و درآمیختگی این حوزه های به همه ریخته ای که امروز شاهد آن هستیم چه در عراق و چه در سوریه و در بقیه حوزه های منطقه این ها به شکلی به همدیگر مرتبط هستند. داعش می تواند محور توافق هم نیروهای دولت های منطقه ای و فرامنطقه ای قرار بگیرد. برای اینکه فعلا به نظر می رسد که تهدید اولیه برای همه دولت های منطقه و فرا منطقه ای همین موضوع باشد.

مهمترین تحول این است که سوریه و عراق از بحران خارج شوند و یک نوع توافق جمعی میان قدرت های منطقه ای و بین المللی ایجاد شود. البته زمینه های این توافق کم دیده می شود؛ اما همچنان به سمت پررنگ ترشدن حرکت می کند.