گزارش برنامه خانه ریاضیات تهران در هفته ریاضی
دکتر حسین معصومی همدانی مدرس تاریخ ریاضیات با اشاره به اینکه در گذشته مرزهای علمی موجود با مرزهای جغرافیایی و سیاسی محدود نمی‌شد گفت: « اگر علم به مرزهای جغرافیایی محدود شود به زوال کشیده خواهد شد. »
دکتر حسین معصومی همدانی مدرس تاریخ ریاضیات با اشاره به اینکه در گذشته مرزهای علمی موجود با مرزهای جغرافیایی و سیاسی محدود نمی‌شد گفت: « اگر علم به مرزهای جغرافیایی محدود شود به زوال کشیده خواهد شد. »
به گزارش ایسکانیوز، او با تاکید بر نقش علم در پیشرفت انسان و به‌ویژه نقش ریاضیات گفت: « در یک فاصله زمانی نسبتا زیاد یعنی در اواخر قرن اول تا قرون 5 و 6، ریاضیات به‌طور انحصاری و البته با چند استثنا، مانند چین و هند، صرفا از کشورهای اسلامی انتشار پیدا کرد علاوه بر ایران، در تمام قلمرو پهناور اسلامی، با وجود موانعی چون نبود تکنولوژی و سختی سفر، ارتباط جالبی وجود داشت. برای مثال یک ریاضیدان در بغداد به امری دست پیدا می‌کرد و یک ریاضیدان در خراسان از ادامه مطالعات او به کشفی بزرگ می‌رسید. بدین معنا که مرزهای علمی موجود با مرزهای جغرافیایی و سیاسی محدود نمی‌شد. البته باید به این نکته توجه داشت که دستآوردهای این دوره، نتیجه علم ایرانیها، عرب‌ها و اندلسی‌ها بود.»
این مدرس دانشگاه در ادامه با اشاره به پابرجاتر بودن قوانین به دست آمده در ریاضیات گفت: «در میان همه علوم، ریاضیات جهانی‌تر و دست آوردهایش پا برجاتر است. در ریاضی برخلاف سایر علوم، کمتر اتفاقی در جهت حذف و انکار یافته‌ها افتاده است. برای نمونه در مورد نسبت محیط دایره به قطرش، کسی توقع تغییر در این قوانین را ندارد. البته قوانین ریاضی تغییر می‌کنند اما در جهت اصلاح، آن‌هم به صورت جزیی . معمولا یک قضیه پس از اثبات صحتش برای همیشه اعتبار خود را حفظ می‌کند.»
در بررسی علم فیزیک در قرن 18 در آمریکا، تنها یک فیزیک‌دان برجسته وجود دارد و کار خاصی در این زمینه انجام نشده است. اما در قرون جدید با وجود ارتباطات این مرزها برداشته شد و علم به شکوفایی رسید.
معصومی با بیان این مطلب به چگونگی پیدایش شاخه‌های مختلف ریاضی پرداخت و با تاکید بر نقش دانشمندان ایرانی در دوران اسلامی گفت: «امروزه ما با رشته‌های متنوع ریاضی رو به رو هستیم که محصول یکی دو قرن اخیر است. در گذشته تا قرن‌ها ریاضیات صرفا دو شاخه داشت؛ حساب و هندسه. از قدیم هم در واقع همین اندازه‌گیری و شمارش برای رفع نیازهای اساسی کافی بود. از پنج یا 6قرن قبل از میلاد تا دو قرن پس از میلاد، در یونان این بحث حساب و هندسه پیدا شد و از همان جا پایه‌گزاری شد.»
معصومی که عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز هست ادامه داد: « در دوران اسلامی با پیدایش علمی به اسم جبر مواجه می‌شویم که یک دستآورد بزرگ است. دستآوردی از محمد ابن موسی خوارزمی که بین سال‌های 198 تا 218 هجری قمری با نوشتن کتاب جبر به دنیا عرضه شد. امروزه مطالب این کتاب پیش پا افتاده به نظر می‌رسد.»
او با تاکید بر اینکه این خوارزمی نبود که دستور حل معادله درجه2 را پیدا کرد گفت: «2 هزار سال پیش از او، بابلی‌ها این دستور را می‌دانستند. اما علت طرح این مسئله در جبر خوارزمی، این است که خوارزمی بدون به کاربردن نمادها، معادلات را در حالت کلی حل کرد؛ معادله‌ای که دیگر می‌توانست عدد گنگی داشته باشد.»
معصومی با اشاره به اینکه نباید تنها به کشف یک مسئله بزرگ فکر کردگفت: «مهم این نیست که انسان به کشف عظیمی دست پیدا کند، مهم این است که خوارزمی به چیزی فکر کرد که پیش از او مورد توجه فرد دیگری واقع نشده بود. باید بدانیم که علم ریاضیات بسیار مدیون خوارزمی است و می‌توان او راهم‌طراز کپرنیک دانست چرا که مسیری که او پیمود سرآغاز تحولات بزرگی در علم ریاضیات شد.»
این مدرس دانشگاه به مطالعه و دقت در تاریخ علم برای فهم هرچه بیشتر آن اشاره کرد و افزود: «این گزاره که ریاضیات در دوران اسلامی برگرفته از یونانی‌هاست، کاملا اشتباه است. اگر در دوران اسلامی ریاضیات توسط دانشمندان مسلمان پیش نمی‌رفت، امروزه شاهد این اندازه از شکوفایی نبودیم. برای مثال می‌توان گفت ازآنجاکه تمدن مایایی روش خاصی در شمردن داشتند، تأثیری در علم جهان نگذاشتند و چون دوره‌ای زندگی کردند و بعد هم از صحنه روزگار محو شدند، داد‌و‌ستدی میان آنها و جهان علم وجود نداشت. اما دنیای اسلام این گونه نبود. از یک طرف از بنیان‌های علمی یونان استفاده کرد و از طرف دیگر دستآوردهای عظیم و پرباری را به جهان ریاضیات عرضه کرد.»
دکتر حسین معصومی همدانی مدرس تاریخ ریاضیات، تاریخ علم و فلسفه علم درموسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران و دانشگاه صنعتی شریف است.
سخنرانی او با حضور جمعی از اساتید، فرهنگیان، دانشجویان، دانش‌آموزان و علاقه‌مندان ریاضی، به مناسبت دهه ریاضیات و به همت خانه ریاضیات تهران در سالن همایش‌های خانه ریاضیات تهران پیرامون تاریخ ریاضیات در دوران اسلامی برگزار شد. در حاشیه این سخنرانی نیز نمایشگاهی از دستآوردهای خانه ریاضیات برپا شده بود که مورد استقبال شرکت کنندگان قرار گرفت.
از دیگر برنامه‌های خانه ریاضیات تهران به مناسبت دهه ریاضی، اکران مستند‌های علمی و نقد و بررسی آن، و سخنرانی مهندس بهروز و دکتر سیادت موسوی هفتم آبان با موضوع "مدل سازی یک مسئله واقعی" است.
علاقمندان برای کسب اطلاعات بیشتر درباره برنامه‌های خانه ریاضیات تهران می‌توانند به سایت www.tehranmathhouse.orgمراجعه کنند.
