مأموریت‌فناوری در کاهش تلفات حوادث غیرمترقبه

Solar Trailer یک ایستگاه و ژنراتور قابل حمل است که با انرژی خورشیدی کار می‌کند و می‌تواند تا حدود 100 باتری تلفن همراه را به طور همزمان شارژ کند و در شرایطی که همه راه‌های ارتباطی بسته شده است، قربانیان چنین حوادثی بویژه در نقاطی که زیرساخت‌های آن ازبین رفته است، همچنان بتوانند با محیط بیرون ارتباط داشته باشند.

به گزارش ایران، به موازات تغییر شرایط آب و هوایی شاهد افزایش تعداد حوادث غیرمترقبه و بلایای طبیعی در سراسر جهان هستیم و تقریباً محلی از کره زمین را نمی‌توان یافت که حداقل از یکی از حوادث طبیعی ازجمله سیل، زلزله، سونامی، رانش زمین، فوران آتشفشان، طوفان‌های شدید و...درامان باشد؛ حوادثی که سالانه علاوه بر خسارت‌های فراوانی که به اقتصاد کشورهای مختلف وارد می‌کند، خسارت‌های جانی بسیاری هم برجا می گذارد. این بلایای طبیعی باوجودی که به سرعت برق اتفاق می‌افتد ولی ممکن است تبعات آنها تا مدت‌های طولانی ادامه داشته باشد.

میزان خسارت‌های ناشی از بلایای طبیعی در سراسر جهان در سال 2011 به حدود 370میلیارد دلار رسید که نسبت به سال قبل از آن، رشدی فراوان داشت و زلزله ژاپن و سونامی همراه با آن نیز حداقل 210میلیارد دلار به اقتصاد این کشور آسیب زد. همچنین طبق گزارشIMF(سازمانی بین‌المللی متشکل از 188کشور که برای کاهش فقر مبارزه می‌کند و آمارهای مربوط به مشکلات پولی و ضررهای اقتصادی ناشی از بلایای طبیعی نیز بخشی از وظیفه این سازمان بین‌المللی است)، از سال 2010 تاکنون بیش از 450 میلیون نفر در سراسر جهان درگیر حداقل 700 مورد از حوادث غیرمترقبه بوده‌اند و از سال 1990 میزان خسارت ناشی از این حوادث افزایش یافته و تنها در ایالات متحده امریکا از 20 میلیارد دلار سال 1990 به 100 میلیارد دلار فعلی رسیده است و به نظر می‌رسد این رقم روبه رشد همچنان ادامه داشته باشد که بسیار جای نگرانی است.

درست است که نمی‌توان جلوی بسیاری از حوادث و بلایای طبیعی را گرفت اما فناوری می‌تواند نقشی حیاتی در مدیریت بلایای طبیعی ایفا کند و خسارات مادی و جانی آن را تا حد زیادی کاهش دهد. نرم افزارهای پیشگویی کننده وضعیت آب و هوایی،تصویر ماهواره‌ای و سیستم‌های هشداردهنده و اطلاع رسان می‌توانند در کاهش اثرات این بلایای طبیعی نقش ایفا کنند پس فناوری بویژه در مناطق در معرض خطر حرف نخست را می‌زند.

دراین میان کشورهایی مانند ایالات متحده امریکا، بریتانیا، اتریش، ژاپن، ایتالیا و... با برنامه‌هایی در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات(ICT)، سیستم‌های اطلاعاتی جغرافیایی و همچنین داده‌های ماهواره‌ها و سنسورهای کنترل شونده از راه دور، پیشتاز پیش‌بینی حوادث غیرمترقبه،کاهش اثرات آن و همچنین کمک و امدادرسانی فوری به قربانیان چنین حوادثی بوده‌اند.

به عنوان مثال کشورهایی مانند استرالیا، فنلاند، آلمان، لوکزامبورگ، اسلواکی، ترکیه و ایالات متحده امریکا روی استفاده دقیق از ICT برای ساده ترکردن ارتباط بین سازمان‌ها و مراکزی که در مدیریت بحران و بلایای طبیعی دخالت می‌کنند، تلاش می‌کند.

حالا دیگر به موازات افزایش استفاده از فناوری در پیش‌بینی وضعیت آب و هوا در مراکز هواشناسی، در بسیاری از کشورهایی که این طرح‌های فناورانه اجرا می‌شود، شاهد افزایش توانمندی در زمینه هشدار بموقع پیش از وقوع طوفان، سیل، گردباد و...با کمک شبکه‌ای از رادارهای زمینی و همچنین اطلاعات ماهواره‌ای هستیم. به محض اینکه سیستم‌های مبتنی بر تکنولوژی و فناوری احساس خطر کنند، اطلاع‌رسانی ‌بسرعت انجام می‌شود تا مردم در سریع‌ترین زمان ممکن خانه‌های خود را ترک کنند و تلفات جانی به حداقل برسد. ازآنجاکه ماهواره‌ها، اطلاعات مناطق گسترده جغرافیایی ازجمله اقیانوس‌ها را جمع‌آوری می‌کنند پس کیفیت پیش‌بینی وضعیت آب و هوا نیز ارتقا یافته و این موضوع سبب شده است تا سیستم‌های اعلام خطر نیز مؤثرتر عمل کنند طوری که حالا دیگر همه کشورهای عضو G20  حداقل یک ماهواره در گردش دارند که این اطلاعات را جمع‌آوری کرده و میزان خطر را به‌اندازه‌ای زیاد کاهش دهد.

نقشه برداری جهانی ASTERبه عنوان یکی از 5 ماهواره ناسا در جهان است که با استفاده از داده‌ها و اطلاعات ماهواره‌های ناسا عکس‌هایی از سطح کره زمین گرفته می‌شود و همچنین با اندازه‌گیری تغییرات دمای کره زمین، حتی احتمال وقوع زلزله را می‌توان تا حدی پیش‌بینی کرد. ازآنجا که تصاویر با رزولوشن بالا از زمین در 14 باند مختلف نوار الکترومغناطیسی گرفته می‌شود، می توان از آن در تشخیص تغییرات وضعیت کره زمین،اتمسفر،آب و هوا و اقیانوس‌ها استفاده کرد. ASTERهمچنین با کمک امواج اینفرارد و امواج حرارتی یخچال‌های طبیعی و فعالیت آتشفشان‌ها و تغییرات فعالیت آنها را زیر نظر می‌گیرد و سیل، طوفان‌های شدید،زلزله و... را پیش‌بینی می‌کند.

این سیستم که به تازگی آغاز به کار کرده است، تاکنون بیش  از 2میلیون قطعه عکس از سطح زمین گرفته است و با توجه به افزایش سرعت عملکرد آن، حالا دیگر روزانه 500 عکس به آرشیو عکس‌های این سیستم اضافه می‌شود و می‌تواند به هواشناسی کمک قابل توجهی در زمینه طوفان و سونامی داشته باشد به این ترتیب حداقل می‌توان محل را از سکنه خالی و از خسارت‌های جانی پیشگیری کرد.در پروژه ATST که توسط دو محقق طراحی شده است مردم می‌توانند در زمان وقوع حوادث غیرمترقبه حتی اگر دکل‌های مخابراتی مربوط به تلفن‌های همراه ازبین رفته باشند با کمک تماس‌های ماهواره‌ای، با دیگران تماس برقرار کنند و نقشی ویژه در تأمین امنیت روانی آنها ایفا کنند.

یکی دیگر از راهکارها برای هشدار بموقع،افزایش توانمندی‌های فناوری GPS موجود است.با کمک این فناوری،یکی دو دقیقه قبل از وقوع زلزله،حدود نیم ساعت قبل از سونامی،یک ساعت یا بیشتر قبل از سیل و‌ چندین روز قبل از طوفان‌های زمستانی می‌توان وقوع این حوادث را پیش‌بینی و اطلاع‌رسانی کرد که حتی درباره زلزله‌های شدید نیز می‌تواند تا حدود زیادی در کاهش آمار تلفات تأثیرگذار باشد.این سیستم همچنین می‌تواند با تحلیل امواج نخستین زلزله و همچنین تهیه یک نقشه ویژه،قدرت پس لرزه‌ها را در مقیاس ریشتر اندازه‌گیری کند و هشدارهای لازم را بدهد.

میزان استفاده از تلفن برای اطلاع‌رسانی در مواقع ضروری روبه گسترش است به عنوان مثال در استرالیا از سال 2009 تاکنون بویژه در مناطقی که بیشتر در معرض خطر قرار دارند از سامانه‌ای مشخص و ویژه برای ارسال پیامک به تلفن ثابت و همراه استفاده می‌شود و تاکنون 330 بار از این سامانه برای اطلاع‌رسانی در زمینه سیل، سونامی، انواع طوفان و کاهش تلفات ناشی از آن استفاده شده است.

همچنین بعضی مناطق ازجمله فیلیپین به دلیل موقعیت توپوگرافی و جغرافیایی بیشتر در معرض بلایای طبیعی مانند سیل، آتشفشان، زلزله و طوفان‌های شدید و طغیان رودخانه‌ها قرار دارند و درصد خطرهای جانی و اقتصادی آن نیز بسیار بالاست. طبق تحقیقات بانک جهانی، 3/ 50درصد از مناطق این کشور در معرض بلایای طبیعی قرار دارد و 3/ 81 درصد از جمعیت آن، در چنین حوادثی

 آسیب پذیر هستند و به این ترتیب با شاخص 98 /27 در جایگاه سوم قرار گرفتن در شرف وقوع بلایای طبیعی در جهان قرار دارد.

درحالی که 99درصد مردم این کشور به تلفن همراه دسترسی دارند می‌توان از این فناوری به عنوان بهترین گزینه برای ارتباط گرفتن با مردم درگیر در چنین حوادثی و احتمالاً نجات آنها از شرایط ناگوار استفاده کرد طوری که طبق اعلام فدراسیون بین‌المللی صلیب سرخ پیام‌های متنی و توئیتر توانست جان بسیاری از آسیب دیدگان در این کشور را در توفان Bopha سال 2012 نجات دهد و همچنین از یک سیستم ویژه برای نظارت بر توزیع کمک‌های انساندوستانه استفاده شد.

بازماندگان بلایای طبیعی علاوه بر غم از دست دادن عزیزان خود، در داشتن سرپناه، آب سالم، برقرار کردن تماس با دیگران و... نیز با مشکلات فراوانی مواجه می‌شوند که فناوری، اینجا هم به داد آنها رسیده است. به عنوان مثال The All Terrain Solar Trailer یک ایستگاه و ژنراتور قابل حمل است که با انرژی خورشیدی کار می‌کند و می‌تواند تا حدود 100 باتری تلفن همراه را به طور همزمان شارژ کند و در شرایطی که همه راه‌های ارتباطی بسته شده است، قربانیان چنین حوادثی بویژه در نقاطی که زیرساخت‌های آن ازبین رفته است، همچنان بتوانند با محیط بیرون ارتباط داشته باشند. هر تریلرr با4 الی 8 باتری می‌تواند 1200 الی 2400 وات شارژ خورشیدی را در خود ذخیره کرده و نگه دارد و 100 خروجی دارد که 50 عدد از این خروجی‌ها110ولت هستند و بقیه برای اتصال به USB،آیفون و... مورد استفاده قرار می‌گیرد.

OpenRelief UAV نیز از هواپیماهای کوچک بدون سرنشین است که کمک می‌کند تا مردم درگیر در حوادث غیرمترقبه با مشکلات کمتری مواجه شوند. این هواپیمای کوچک و مینیاتوری از آنجا که از جنس فایبرگلاس ساخته شده بسیار سبک است و کمتر از 7 پوند وزن دارد. این هواپیمای سبک و کوچک اما پرکار مجهز به سیستم پیشرفته پردازش تصاویر با توانایی تشخیص جاده‌ها، انسان‌ها، دود و... است و در آن یک سیستم متن باز با نام ArduPilot Mega به کار رفته که به این ترتیب این هواپیما(UAV) می‌تواند از طریق GPS و همچنین سنسورهایی خاص کنترل شود. این هواپیما همچنین مجهز به وسایل الکترونیکی برای سنجش میزان تشعشعات احتمالی مواد رادیواکتیویته و همچنین تعیین وضعیت آب و هواست. از دیگر فناوری‌ها می‌توان به کیت‌های آزمایشگاهی PLOTS اشاره کرد که افراد ساکن در مناطق آسیب دیده می‌توانند با آنالیز اجزا، در کمترین زمان ممکن از سالم بودن آب یا غذایی که می‌خواهند مورد استفاده قرار دهند مطمئن شوند. یکی از مشکلات بازماندگان بلایای طبیعی، داشتن سرپناهی مطمئن بویژه در فصل سرد سال است که Concrete Canvas با کمک فناوری‌های پیشرفته به این نیاز پاسخ داده است طوری که می‌توان در کمتر از یک ساعت پناهگاهی از نوعی سیمان ضدآب و ضد حریق ساخت که به یک چارچوب پلی اتیلنی متصل می‌شود.

فناوری‌ها همچنان رو به پیشرفت هستند و دانشمندان معتقدند روزی می‌رسد که بتوان حتی زلزله را از مدت‌ها قبل پیش‌بینی کرد و از تبعات آن کاست ولی درحال حاضر به نظر می‌رسد توجه به ساخت و سازهای شهری و نکات ایمنی و استاندارد، تنها راه برای کاهش خسارت‌های جانی باشد.