چرا بازپس‌گیری سد موصل برای تحولات عراق اهمیت راهبردی دارد؟

هرچند تروریست‌های وابسته به گروه تکفیری داعش، همچنان بخش‌هایی از عراق را در کنترل خود دارند و نبرد برای بازپس گیری این مناطق از سوی نیروهای دولتی و مردمی ادامه دارد، در تحولی مهم، امروز اخباری مبنی بر بازپس گیری سد موصل از دست تروریست‌ها منتشر شد. نگاهی به کارکرد و موقعیت این سد، می‌تواند در درک اهمیت راهبردی این کار مفید باشد.

به گزارش «تابناک»، مدتی پیش، سد موصل، بزرگ‌ترین سد عراق، به تصرف تروریست‌های تکفیری درآمده بود. با این حال، خبرگزاری‌های بین المللی امروز از بازپس گیری این سد به دست نیروهای «پیشمرگه» کردستان عراق خبر دادند.

سایت نشریه «تایم» در مطلبی به بررسی اهمیت راهبردی این سد پرداخته و آورده است: زمانی که سه دهه پیش، صدام عملیات ساخت سد موصل را به پایان رساند، به این سد بیشتر به نمادی از قدرت عراق و همچنین رژیم وی توجه می شد. در آن زمان، صدام سنت کلی دیگر دیکتاتورهای مشابه خود در منطقه را دنبال می‌کرد که انجام پروژه‌های زیرساختی را نه در حکم اقدامی برای مردم، بلکه نوعی قدرت نمایی فردی در نظر می‌گرفتند.
 
اما اکنون سد موصل که بزرگ‌ترین سد عراق به شمار می‌رود، ۱۱ میلیارد متر مکعب آب را در خود ذخیره کرده و توان تولید بیش از ۱۰۰۰ مگاوات برق را داراست و به کانون مبارزه نیروهای عراقی و کرد از یک سو و نیروهای گروه تروریستی داعش از سوی دیگر تبدیل شده است.

به هر حال، نیروهای پیشمرگه کرد توانستند روز گذشته با کمک حملات هوایی ارتش عراق و همچنین آمریکا، بخش‌های مهمی از این سد را پس بگیرند. آمریکایی‌ها از سخت افزارهای مهمی برای این نبرد استفاده کردند که شامل تلفیقی از بمب افکن‌ها، جت‌های جنگنده، هواپیماهای تهاجمی و پهپاد‌ها بود. این نمایش قدرت، نشان می‌دهد که تهدید داعش علیه این سد، بالاخره جدی گرفته شده است.

کنترل قطعی این سد توسط داعش، می‌توانست خطری بسیار جدی را به همراه داشته و دارای پیامدهایی فاجعه بار باشد. به باور کار‌شناسان، تروریست‌ها راه‌های گوناگونی برای بهره بردن از کنترل سد دارند.

در این باره، «کریستوفر هارمرف»، تحلیلگر ارشد در مؤسسه مطالعات جنگ آمریکا می‌گوید با کنترل این سد، داعش کنترل جریان آب به سمت بغداد و همچنین زمین‌های کشاورزی جنوب بغداد را به دست می‌گیرد و این گونه آن‌ها در موقعیتی قرار می‌گیرند که می‌توانند خشکسالی را به کل عراق تحمیل کنند.

از سوی دیگر، تروریست‌ها می‌توانند با تخریب این سد، حجم بسیار چشمگیری از آب را روانه دجله کرده و به این ترتیب، ضمن زیر آب بردن کل موصل، سبب وقوع سیل در بغداد نیز شوند. با این حال، تا هنگامی که داعش کنترل موصل را در اختیار داشته باشد، انجام این کار محتمل نیست؛ اما این بدان معناست که نیروهای عراقی باید کنترل کامل این سد را به دست بگیرند.

اما حتی با وجود کمک نظامی آمریکا، بازپس گیری کامل همه بخش‌های سد موصل، کاری دشوار است. اکنون نگرانی اصلی این است که تروریست‌های داعش با کنترل آب و برق عراق، به تحقق رویای خود برای تشکیل «خلافت اسلامی» نزدیک‌تر شوند.

هارمر در این زمینه می‌گوید: «القاعده همواره یک سازمان صرفاً تروریستی بوده است. دیدگاه القاعده نسبت به تشکیل خلافت اسلامی، معطوف به آینده بود، ولی آن‌ها هرگز سودای تحت کنترل گرفتن یک کشور را نداشتند؛ اما سطح برنامه‌های داعش متفاوت است. داعش می‌گوید ما می خواهیم یک دولت را در اختیار بگیریم و در نتیجه، همه کارکردهای یک دولت را در کنترل خواهیم گرفت».

به هر حال، حتی در صورتی هم که داعش از بزرگ‌ترین سد عراق به عنوان یک سلاح استفاده نکند، موقعیت شکننده این سد بدان معناست که هنوز تهدیدی عظیم از این ناحیه متوجه عراق است. در سال ۲۰۰۶، «ارتش مهندسان آمریکایی» سد موصل را «خطرناک‌ترین سد در جهان» توصیف کردند. این سد روی زمینی بی‌ثبات ساخته شده و برای حفظ آب در پشت آن، به مراقبت‌ها و کنترل‌های روزانه نیاز است.

همین امر باعث شده که یکی از نمایندگان پارلمان عراق اشاره کند که دولت عراق به تنهایی نمی‌تواند موضوع سد را حل و فصل کند. به گفته وی، زندگی صد‌ها هزار عراقی از این ناحیه در خطر قرار دارد و برای جلوگیری از آن، به کمک و حمایت جامعه بین المللی نیاز است.