ترتیب تولد در رفتار و شخصیت فرد تأثیرگذار است؟

آیا پدر و مادر بین فرزندان خود فرق می‌گذارند؟ آیا فرزند اول با فرزند آخر از نظر ویژگی‌های شخصیتی متفاوت است؟ آیا ترتیب تولد روی هوش فرزندان تاثیری دارد؟ بچه اولی ها در زندگی موفق تر هستند یا آخری ها؟ آیا رفتارهای مجرمانه بیشتر در فرزندان اول دیده می شود یا دوم به بعد؟ اینها پرسش های مهمی هستند که تا حد زیادی علم روانپزشکی به آنها پاسخ داده است. یکی از برجسته ترین دانشمندان که در این زمینه تحقیق های زیادی انجام داده، آلفرد آدلر است.

به گزارش جام جم، آدلر معتقد است یکی از عواملی که بر شخصیت ما تاثیر می گذارد، این است که فرزند چندم خانواده هستیم. تاثیر ترتیب تولد روی شخصیت از چند بعد قابل بررسی است. یکی از واقعیت های نه چندان خوشایند این است که توانایی جسمانی مادر در حاملگی های بعدی بتدریج کمتر و عوارض حاملگی و احتمال به دنیا آوردن نوزاد با وزن کمتر در فرزندان آخر بیشتر می شود. حتی زمان شیردهی مادر هم معمولا در فرزندان اول بیشتر است. از ویژگی های جسمانی که بگذریم، حوصله مادر برای بازی کردن و حرف زدن با فرزند اول معمولا بیشتر است. طبیعی است هرچه مادر جوان تر باشد، وقت و حوصله بیشتری برای فرزندش می گذارد. داستان به همین جا ختم نمی شود.

در اینجا فرهنگ هم نقش مهمی بازی می کند. عوامل ریشه دار فرهنگی که تاثیری ناخودآگاه و ناپیدا دارند، موجب می شود بسیاری از پدر و مادران بدون این که خودشان آگاه باشند حساب دیگری روی فرزند اول باز کنند و او را جدی تر بگیرند و انتظارهای بیشتری از وی داشته باشند. بنابراین فرزند اول در مقایسه با فرزند آخر از منابع انسانی و مادی بیشتری برخوردار می شود. اینها همه دست به دست هم می دهند تا فرزندان اول ویژگی های شخصیتی و روانی متفاوتی پیدا کنند. یکی از این ویژگی ها ضریب هوشی است. مطالعات زیادی تائید کرده که از نظر آماری فرزندان اول باهوش تر هستند. فرزندان اول بیشتر علمی و فرزندان آخر بیشتر هنری هستند. همچنین اولی ها توانایی های مدیریتی بیشتری دارند.

به عنوان مثال بیش از نیمی از رئیس جمهور های آمریکا، فرزند اول بوده اند. بچه اولی ها بیشتر خودشان را با معیارهای ارزشی پدر و مادر تطبیق می دهند و تلاش می کنند کسی بشوند که پدر و مادر از آنها انتظار دارند. بنابراین توانایی خطرپذیری کمتری هم دارند و خیلی نمی توانند ماجراجو باشند، اما بچه آخری ها ویژگی های متفاوتی دارند. ممکن است هوش آنها کمتر باشد، اما در عوض خلاقیت بالاتری دارند. ماجراجو هستند و توانایی خطرکردن دارند. افراد سرکش تری هستند و براحتی قانع نمی شوند. به دلیل این که از منابع پدر و مادر کمتر استفاده کرده، راه های جایگزین خوبی یافته اند. آنها اجتماعی تر هستند و دوستان بیشتری دارند. همچنین آنها در اقتصاد و هنر موفق تر هستند؛ بنابراین می توانند به موفقیت های اجتماعی چشمگیری برسند، اما این همه داستان نیست. خطرهایی سر راه فرزندان بعدی وجود دارد که باید نسبت به آنها آگاه باشیم. بیشتر مطالعات روانپزشکی نشان داده اند اختلال بیش فعالی در فرزندان بعدی بیشتر دیده می شود. متاسفانه آمار اعتیاد و همچنین رفتارهای مجرمانه در فرزندان بعدی به شکل معنی داری بیشتر از فرزندان اول است. گفتیم آنها ویژگی های سرکش بودن دارند. اگر این ویژگی با یک فرزندپروری مناسب در مسیر صحیح هدایت شود، نه تنها به ضرر کودک نیست بلکه می تواند موجب رشد بیشتر او بشود، اما در غیر این صورت احتمال رفتارهای مجرمانه در آنها بالاتر می رود.

یکی از نکاتی که لازم است در فرزندپروری رعایت شود توجه به ویژگی های رفتاری و شخصیتی متناسب با ترتیب تولد است. به جای مقایسه بچه اولی ها با فرزندان بعدی و به اصطلاح «یکی را توی سر دیگری زدن» لازم است به تفاوت های شخصیتی در فرزندان بیشتر دقت کنیم و متناسب با آن برخوردها و دقت های تربیتی مان را بر حسب مورد تغییر دهیم. فرزندپروری یک مهارت است. شیوه برخورد با فرزندان اول با فرزندان بعدی باید متفاوت باشد.

خیلی وقت ها ریشه رفتار مجرمانه در یک مساله ساده مانند ترتیب تولد است و با یک تربیت صحیح به سادگی قابل پیشگیری است. در مصاحبه با مجرمان مشخص می شود یکی از مهم ترین عوامل مستعدکننده برای آنها شیوه های اشتباه برخورد پدر و مادر از زمان کودکی بوده است. یاغیگری و سرکش بودن، ویژگی طبیعی فرزندان بعدی است. آنها گناهی ندارند و نباید برای این ویژگی سرزنش شوند، بلکه باید از جنبه های مثبت آن استفاده و با هدایت کودک در مسیر صحیح، مقدمات خودشکوفایی کودک را فراهم کرد. گاهی فاصله بین رفتار مجرمانه با رسیدن به خودشکوفایی در نوجوان یک قدم است؛ قدمی که باید از طرف پدر و مادر برداشته شود.