فتح خلیج‌فارس، پاداش لشکر‌کشی برای ادب کردن متجاوزان

این متن برگرفته از مقاله تفصیلی «۳۹۲ سال پس از آزادی خلیج فارس و ۴۴ سال پس از جدایی بحرین» به قلم دکتر میر مهرداد میرسنجری، پژوهشگر فرهنگی و ژئوپلتیک است. (متن کامل این مقاله را می‌توانید اینجا بخوانید.)

به گزارش «تابناک»، دهم اردیبهشت۱۳۹۲، برابر است با سیصد و نود و دومین سالگرد شکست قطعی اشغالگران پرتغالی و آزادسازی خلیج فارس توسط سپاهیان ایران‌. در آوریل ۱۶۲۲ میلادی همه کرانه‌های شمالی و جنوبی خلیج فارس به عنوان قلمرو کشور مقتدر ایران از اشغال دشمنان آزاد شد و به مام میهن بازگشت؛ کرانه‌هایی که تنگه هرمز، بوموسا، قشم و بحرین را نیز در بر می‌گرفت.

۲۱ آوریل سال ۱۶۲۲ سپاه شاه عباس بزرگ صفوی، به رهبری امام قلی خان (فرزند الله‌وردی خان سازنده سی و سه پل اصفهان، که پس از مرگ پدرش به فرمانروایی ایالت فارسِ امپراتوری صفوی رسید)، فتح هرمز را با موفقیت به انجام رساند و این جزیره را که‌ مهم‌ترین جزیره و قلب خلیج فارس محسوب می‌شد، از بزرگ‌ترین امپراتور استعماری قرن باز پس گرفت و جایگاه خود را در جهان در فهرست ابرقدرت‌های قرن شانزدهم میلادی ثبت کرد.

آلبوکرک (پرتغالی) اعتقاد داشت هر کشوری که سه نقطه مالاگا (اسپانیا)، عدن (یمن) و هرمز (ایران) را ‌‌داشته باشد، بر تجارت دنیا حاکم خواهد بود؛ البته فارغ از این سخن، اهمیت هرمزآنقدر بود که استعمارگران انگلیسی را نیز به طمع انداخته بود.

به دلیل شکایات‌ مردمان گمبرون ـ که پس از آزادسازی‌ به افتخار شاه عباس بزرگ صفوی به بندر عباس تغییر نام داده شد ـ از بی‌ادبی‌های پرتغالی‌ها، سپاه ایران قصد تنبیه پرتغالی‌ها در خلیج فارس نمود و نه تنها جزیره هرمز را آزاد ساخت بلکه این مقدمه‌ای شد که دست پرتغالی‌ها از قشم و بحرین و تمام جزیره‌ها و کرانه‌های ایرانی شمال و جنوب خلیج فارس کوتاه شود.


این پیروزی موجب شد اشغالگران پرتغالی تا مومباسا در کنیا عقب‌نشینی کنند و این شکست، شکست‌های پی در پی ایشان در شرق آفریقا را به دنبال آورد، به گونه‌ای که با حمایت پادشاهان ایران، قلعه عظیم ممباسای کنیا هم در جنگ خونینی که به جنگ صلیبی ممباسا معروف است، آزاد شد.

ایران تا سال ۱۸۲۰میلادی، پرچمدار تمام خلیج فارس و دریای عمان و بحر فارس (مکران) شد. در عهدنامه مجمل ۱۸۰۹ (میلادی) و عهدنامه مفصل (۱۸۱۲میلادی)، حاکمیت ایران بر کل خلیج فارس در حالی به رسمیت شناخته شد که انگلیس، ‌‌ابرقدرت نوین استعماری جهان جانشین استعمار پرتغال می‌شد.

در کتاب تاریخ عالم‌آرای عباسی چنین آمده‌است:

از فتوحات (پیروزی‌هایی) که درین سنه (سال) مبارکه مطابق احدی و ثلثین و الف (۱۰۳۱ قمری) به نیروی اقبال قرین حال اولیاء دولت بیزوال گردید، فتح و تسخیر بلده هرموز است که بسعی امام‌قلی‌خان امیر الامرا فارس بوقوع پیوست... و در سال گذشته اشعاری شد (به شعر درآورده شد) که بنابر ظهور بی ادبی‌های فرنگیه پرتکالیه (پرتغالی‌ها) مقیم آنجا... امیر الامرا مذکور لشکر بتادیب (مجازات) ایشان فرستده خود نیز متعاقب رفت...

در این وقت که فرنگیه پای از دایره ادب بیرون نهاده به اموری که بتحریر پیوست اقدام نمودند... جماعت انگلیسی را اخبار نموده ایشان نیز بر حسب وعده آماده خدمت شدند. القصه‌امام‌قلی‌خان شجاعت شعار با جنود قاهره فارس (سربازان پیروزمند) متوجه آن صوب (سوی) گشته خود در بندر گمبرو که الیوم به بندر عباسی موسوم است اقامت کردند و افواج قاهره (سپاهیان پیروزمند) از دریا با کشتی‌ها و سفاین عبور نموده داخل جزیره هرمز شدند...

القصه بعد از دو ماه و چند روز امتداد ایام محاصره و جنگ و جدال به نیروی دولت و اقبال که همواره قرین حال این دودمان والاست، قلعه رفیع بنیان هرموز که در متانت و حصانت شهره جهان و از کارنامه‌های نادره فرنگیان است، مسخر اولیای دولت ابد پیوند گردید.

چون خبر فتح هرموز رسید، جناب خانی (امام قلی خان) مورد تحسین و آفرین شاه (عباس) و سپاه گردید و آن خبر بهجت اثر بر مبارزان قلعه گشای رکاب همایون مبارک و میمون آمده در همان روز قلعه قندهار نیز بتوفیق کردگار مفتوح گشت.. از هر طرف که چشم گشایی نشان فتح... وز هر طرف که گوش نهی مژده ظفر.