محرومیت از تحصیل بخاطر دعواهای قبیله‌ای

آغاز سال تحصیلی برای دانش آموزان و معلمان مناطق محروم کرمان همچون قلعه گنج، کهنجوج و جیرفت، چندان خوشایند نیست. آنها تابستان خود را با بالا رفتن از درختان نخل‌ برای چیدن خرما و دوران مدرسه را در کلاسهای کپری و درس خواندن در گرمای طاقت فرسا می گذرانند.

به گزارش مهر، سخت است باور کردنش که هنوز هستند کودکان و دانش آموزانی که برای تحصیل و درس خواندن و ورود به کلاس درس تا کمر خم می شوند و برای نوشتن روی تخته سیاه زانوهای خود را جمع می کنند، تا سرشان به سقف حصیری کلاس درس برخورد نکند. این است حکایت دانش اموزان مناطق محروم کرمان؛ که یا به دلیل نداشتن مدرسه، یا به دلیل مشکلات قومی قبیله ای و گاه نیز به دلیل مسافت زیاد فاصله خانه تا مدرسه، محکوم به تحصیل در مدارس کپری هستند . جنوب کرمان به ویژه شهرستانهای جیرفت و کهنوج را شاید بتوان یکی ازمناطق محروم کشور نام نهاد که مردمانش حتی برای رسیدن به آب نیز باید بجنگند تا نخلستان های خود را از خطر خشکسالی نجات دهند. نخلستان هایی که دیگر هیچ خبری از سایه سار خنکشان نیست و تنها تنه های چوبی نیمه سوخته شان شهر را پوشانده است.

کپر، جایگزین اتاق بچه ها و آشپزخانه اهالی جیرفت

در بازدید خبرنگاران آموزش و پرورش از مدارس مناطق کهنوج، جیرفت و قلعه گنج، ابتدا به شهر تاریخی جیرفت می رسیم. در جیرفت خبری از کلاس های کپری نیست. اما هر گوشه شهر و در حیات هرخانه آجری، کپری به چشم می خورد که بزرگ هر ایل و قومی آن را می سازد تا نشان دهد هنوز ساکنان این سرزمین تاریخی پایبند فرهنگ بومی خود هستند وهنوز هم بخشی از خانه و زندگی شان را در این کپرها می گذرانند.

یکی از زنان این شهر علت ساخت کپر را در کنار ساختمانهای آجری اینگونه توضیح می دهد: «خانه ساخته شده تنها 65 متر است و 15 فرزند داریم. به همین دلیل همسرم کپر را ساخته است تا تعدادی از فرزندانم شب ها در کپر بخوابند. از دیگر سو،کپرها در گرمای طاقت فرسای کرمان برای ما بسیار مفید است و بسیاری از روزهای تابستان داغ را در این کپرها به شب می رسانیم. چه، این کپرها مانع از ورود گرما و سوختن پوستمان می شود.»

زن دیگری کپرساخته شده از سنگ را آشپزخانه خود معرفی می کند و می گوید:«خانه های ساخته شده در جیرفت بسیار کوچک است و کفاف خانواده های پرجمعیت این شهرستان را نمی دهد. به همین دلیل بسیاری از خانواده ها کپر را با هزینه کم می سازند تا جبران بخشی از فضای خانه شان شود.»

مسیرمان را برای بازدید از مدرسه شبانه روزی دخترانه "فرهیختگان" در جیرفت ادامه می دهیم. مدرسه ای نو ساز به وسعت 5000 متر که در دل آن مدرسه ای قدیمی نیز وجود دارد و مسوولان آموزش و پرورش اجازه تخریب مدرسه قدیمی رانمی دهند. بسیاری از دانش آموزان دختر این مدرسه تمام طول هفته را به دور از خانواده در این مدرسه شبانه روزی  می گذرانند تا به آرزوهای خود در آینده دست یابند.

به رغم نوساز بودن مدرسه، باز هم 180دانش آموز این مدرسه منطقه محروم با مشکلاتی همچون نبود سرویس مدرسه، دور بودن مدرسه از شهر، نظافت اجباری مدرسه توسط دانش اموزان، کمبود وسایل ورزشی، نداشتن کلاس جبرانی و... دست و پنجه نرم می کنند.

نظافت اجباری دانش آموزان در مدارس شبانه روزی

یکی از شاگردان مدرسه برایمان توضیح می دهد: «با توجه به دور بودن مدرسه از مرکز شهر، رانندگان سرویس خواهان دریافت هزینه سرویس به مبلغ 70 هزار تومان هستند، این در حالی است که دیگر مدارس نزدیک شهر تنها 35 هزارتومان برای سرویس مدرسه از والدین دریافت می کنند.»

 دیگر دانش آموز به نبود کلاس های جبرانی اشاره می کند و می  گوید: «دانش آموزان دبیرستانی باید برای کنکور آماده شوند و کلاس های تست زنی داشته باشند. اما در مدرسه ما هیچ کلاس فوق العاده ای تشکیل نمی شود و معلمان به دلیل دور بودن مدرسه حاضر به برگزاری این کلاس ها برای ما نیستند.»

نجمه دیگر دانش آموزان اول دبیرستان این مدرسه می گوید: «گرمای هوا در جیرفت گاه به بیش از 50 درجه نیز می رسد و در این شرایط ما باید زنگ ورزش خود را در حیاط مدرسه بگذرانیم. برخی از دانش آموزان در زنگ ورزش از گرمای هوا حالشان بد می شود باید یک روز کامل استراحت کنند. از دیگر سو تعداد وسایل ورزشی بسیار کم است و دانش اموزان باید به صورت نوبتی تمرین های ورزشی را انجام دهند.»

البته در گوشه مدرسه سالنی برای ورزش کردن دانش آموزان تعریف شده است. فضایی که حالا و تنها بعد از گذشت 2 سال از تحویل این مدرسه نوساز بیشتر شبیه به انباری است تا سالن ورزشی. میز و نیمکت های اضافی روی هم در این سالن به اصطلاح ورزشی چیده شده است و هیچ وسیله ای برای تهویه آن در نظر گرفته نشده است.

کمبود کامپیوتر مشکل اصلی هنرستانهای جیرفت

دیگر مدرسه خیرساز شهرستان جیرفت، هنرستان شبانه روزی "مهارت های حرفه ای ایثارگران" است. مدرسه ای با  240 دانش آموز در رشته های مدیریت اموراداری، خانه داری و کامپوتر.

این هنرستان نیز اگرچه به ظاهر نوساز است، اما از یک سو سقف یکی از طبقات خوابگاه دانش آموزان از در بارندگی های شدید فصلی این منطقه  ریخته است و از دیگر سو دانش آموزان رشته های کامپیوتر با کمبود این دستگاه مواجه هستند.

به گفته یکی از معلمان این مدرسه، 4 دستگاه رایانه در مدرسه است که دانش آموزان باید به صورت نوبتی برای انجام تمرین های خود از آن استفاده کنند.

او با اشاره به هدف آموزش و پرورش برای هوشمندسازی مدارس، عنوان کرد:« هوشمندسازی مدارس باید در هنرستان ها به ویژه هنرستان های شهرستان های کوچک باید به چدیدت پیگیری شود، چرا که بسیاری از دانش آموزان با هدف دستیابی به شغل مورد نظر خود رشته کامپیوتر را انتخاب می کنند و با این میزان دستگاه کامپیوتر امکان آموزش کامل آنها وجود ندارد.»

دانش آموزان میانشهری همچنان در کپر تحصیل می کنند

پس از بازدید از مدارس ساخته شده در جیرفت، به قلعه گنج به عنوان یکی دیگر از مناطق محروم کرمان می رسیم. در این منطقه است مدارس کپری به وفور دیده می شود. دبستان محدثه قلعه گنج از جمله آنهاست. سه کپر و احداث دو کانکس برای 72 دانش آموز ابتدایی روستای میانشهر. کپرهایی با ارتفاع بسیار کم در این روستا ساخته شده است و دانش آموزان در شرایط بسیار سخت و طاقت فرسا و نه چندان بهداشتی مشغول به تحصیل هستند.

کلاسهای کپری اختصاص به دانش آموزان پایه های دوم، سوم و چهارم دارد و دو کانکس برای دانش آموزان اول و ششم ابتدایی در نظر گرفته شده است.

برای ورود به کپر باید تا کمر خم شد تا بتوان چهره های آفتاب سوخته دانش آموزان 6 و هفت ساله را دید. نمی توان به دلیل ارتفاع کم کپر، ایستاد و باید روی زانو نشست. معلمان  این سه کلاس کپری با دیدن خبرنگاران درد دلشان باز می شود و از شرایط سخت تحصیل و تدریس در این کلاس ها می گویند.

بهداشت، نبود زنگ ورزش و هنر، مشکلات دانش آموزان میانشهری

سهیلا خارایی یکی از معلمان برایمان توضیح می دهد که دانش آموزان از سرویس بهداشتی محروم هستند و آنها باید برای استفاده از سرویس بهداشتی در ساعت آموزشی به خانه های خود که در چند صد متری مدرسه است بروند و این می تواند در روند آموزشی آنها اشکال ایجاد کند.

او به عقرب گزیدگی یکی از دانش آموزان دختر کلاس اشاره می کند و می گوید:« هفته گذشته یکی از دانش آموزان را در کلاس درس عقرب نیش زد و هیچ امکانات بهداشتی برای ضد عفونی کردن نیش عقرب در اختیار نداشتیم. دانش آموزان با فاصله چند ساعته به درمانگاه روستا برده شد و در حال حاضر نیز امکان حضور او در مدرسه وجود ندارد.»

این معلم همچنین نسبت به دریافت حقوق خود نیز شکایت دارد و می گوید:« فاصله خانه تا مدرسه ام بسیار زیاد است. از دیگر سو مجبور هستم در گرمای طاقت فرسای روستا، در کلاس های کپری تدریس کنم. اما با توجه به آنکه میانشهر تبدیل به روستا شده است، حق سختی کار به ما داده نمی شود و تنها همان حقوق 900 هزار تومانی که سایر معلمان در شهرستان های دیگر را می گیرند، دریافت می کنم.»

در مدرسه محدثه خبری از زنگ ورزش و هنر نیست و دانش آموزان تنها باید درس بخوانند و درس. یکی از دانش آموزان کلاس سومی برایمان توضیح می دهد که در سال گذشته یک معلم ورزش در هفته یک بار به مدرسه می آمده که بدون توپ، حرکات نرمشی را به دانش آموزان آموزش می داد.

پاسخ دانش آموزان میانشهری به پرسش مهر رئیس جمهور

اما گویا امسال همان یک معلم ورزش نیز از این دانش آموزان دریغ شده است. نکته جالب توجه آن است که هیچ کدام از این شرایط مانع از ادامه تحصیل دختران و پسران برای رسیدن به آرزوهایشان نمی شود و همچنان دانش آموزان کلاس های کپری مصمم در رسیدن به اهداف خود در شغل آینده خود هستند. یکی می خواهد معلم شود و دیگری پزشک. یکی دیگر نیز علاقه مند به خلبانی است و ...

دانش آموزان مدرسه کپری محدثه اما خیلی زود، شاید زودتر از خیلی دیگر از دانش آموزان به پرسش مهر امسال رئیس جمهور پاسخ دادند و گفتند:«  اگر پدر ما رئیس جمهور بود، از او می خواستیم آنقدر مدرسه در کشور بسازد که دیگر هیچ دانش آموزی در ایران مجبور به تحصیل در کلاس های حصیری و کپری نباشد.»

2البته دو  کانکس احداث شده در روستا نیز شرایط بهتری از کپرها ندارد و دانش آموزان کلاس اول و ششمی نیز در کانکس های کوچک و بدون کولر مشغول به تحصیل هستند. شرایط تحصیل در کانکس ها به اندازه ای بد است که دانش آموز و معلمان ترجیح می دهند در کپر درس بخوانند. کانکس هایی که البته 5 روز بعد از آغاز سال تحصیلی در اختیارشان قرار گرفته است.

جمع آوری 1265 کلاس درس کپری در کرمان

غلامرضا رجایی رئیس اداره نوسازی آموزش و پرورش کرمان درباره وجود این شرایط سخت و ساخت کلاسهای کپری در این روستا می گوید: «پروژه کپرزدایی در استان از سال 1376 آغاز شد و در پنج فاز جداگانه، یک هزار و 265 کلاس درس کپری جمع آوری شد.»

او با بیان اینکه در روستای قلعه گنج همچنان 14 کلاس کپری وجود دارد، توضیح می دهد: «تاکنون 496 مدرسه در شهرستانها و روستاهای مختلف کرمان مدرسه ساخته شده است. اما تعدادی از این مدارس با توجه به شرایط بد آب و هوا و مهاجرت اهالی روستاها به مکان های دیگر بلا استفاده باقی مانده است. با مهاجرت اهالی روستا، ممکن است دیگر مدارس ظرفیت پذیرش دانش اموزان مهاجرپذیر را نداشته و به همین دلیل اهالی روستا اقدام به ساخت کلاس های کپری می کنند. البته اداره نوسازي مدارس استان كرمان اقدامات بسياري در مسير كپرزدايي و مدرسه سازي انجام داده كه متاسفانه نيمه خالي ليوان هميشه ديده مي شود.»

همچنین خسرو اباذر مدیر آموزش و پرورش شهرستان قلعه گنج درباره تعداد دانش آموزان بازمانده از تحصیل کرمان تنها به تعداد کودکان بازمانده از تحصیل شهرستان قلعه گنج اشاره کرده و می گوید: « در قلعه گنج در حدود 200 دانش آموز را شناسایی کرده ایم که همچنان محروم از تحصیل هستند. همچنین در شهرستان قلعه گنج ۱۵ هزار و ۶۸۸ نفر به جز پيش دبستاني ها تحصيل مي كنند كه بيش از ۵۸۰ نفر در مقطع ابتدايي در قالب ۵۹ كانكس و ۱۴ كلاس كپري مشغول به تحصيل هستند.»

او درباره امکانات آموزشی همچون دسترسی دانش آموزان به کتاب درسی توضیح می دهد: « کتاب های درسی تمام مقاطع تحصیلی در اختیارشان قرار گرفته است. اما كتاب پايه سوم ابتدايي و پايه هفتم هنوز به دست دانش آموزان نرسيده است.»

اختلافات قومی قبیله ای دلیل ساخت مدارس کپری

شرایط تحصیل دانش آموزان روستای میان شهر در شرایطی است که در 800 متری آن، روستای سورگ آباد است و سازمان نوسازی آموزش و پرورش با کمک خیرین مدرسه ای را در این روستا ساخته است. اما دانش آموزان روستای میان شهر اجازه تحصیل در این مدرسه را ندارند واختلافات قومی قبیله ای بزرگان دو روستا مانع از تحصیل فرزندانشان در مدرسه ابتدایی "شهید عیسی پازگی" شده است.

ایوب فلاحی فرماندار قلعه گنج، درباره اینکه چرا 72 دانش آموز روستای میان شهر نمی توانند در مدرسه شهید عیسی پازگی تحصیل کنند توضیح می دهد: «اختلافات قومی و قبیله ای در میان اهالی دو روستا وجود دارد و اهالی روستای میان شهر ترجیح می دهند که فرزندانشان در کپر زندگی کنند. همچنین با توجه به آنکه روستای میان شهر کد ساخت مدرسه را سال گذشته گرفته است، آنها می خواهند که برایشان مدرسه ای جداگانه در داخل روستا ساخته شود.»

او در پاسخ به خبرنگار مهر مبنی بر اینکه فاصله دو روستا بسیار کم است و چه نیازی به ساخت یک مدرسه جداگانه دیگر است، می گوید: «والدین به دلیل خطرات احتمالی و ترس از تصادف اجازه نمی دهند که فرزندان دخترشان برای تحصیل به روستای سورگ آباد بیایند. حتی آنها ترجیح می دهند که فرزندان دخترشان از تحصیل محروم شوند و بی سواد باقی بمانند، اما از روستا خارج نشوند.»

همچنین عمران مومنی بخشدار مرکزی قلعه گنج برایمان توضیح می دهد: «تا سال گذشته شورای اسلامی و دهیاری سه روستای "جم شاهی"، "سورگ آباد" و "میان شهر" یکی بود، اما از امسال دهیاری های آنها جدا شده است و دو روستای "جم شاهی" و "سورگ آباد" صاحب مدرسه هستند و تنها روستای "میان شهر" همچنان محروم از مدرسه است. با توجه به آنکه این روستا سال گذشته کد ساخت مدرسه را گرفته است، اهالی روستا خواهان ساخت مدرسه بوده  و به همین دلیل هم اکنون حاضر به تحمل شرایط سخت تحصیل در کپر هستند. ما نیز از مسوولان آموزش و پرورش می خواهیم که به قول های خود عمل کرده و هر چه زودتر مدرسه این روستا را بسازند.» مدرسه شبانه روزی "چاه داد خدا" در کهنوج کرمان آخرین مدرسه ای است که بازدیدش می کنیم. ساختمانی به وسعت 4 هزار متر که در سال 1389 تحویل آموزش و پرورش داده شده است و در حال حاضر نیز 480 دانش آموزان کهنوجی مشغول به تحصیل در آن هستند.

حکایت مدارس کپری و تحصیل دانش آموزان در این مدارس و اصرار مسئولان مبنی بر جمع کردن اینگونه مدارس دیگر تبدیل به داستان تکراری شده است که نمی توان پایانی برای آن نوشت. از یک سو خیرین و مسئولان سازمان نوسازی دائما در حال تخصیص اعتبار برای ساخت تعداد مدارس بیشتر در این مناطق محروم هستند و از دیگر سو خشکسالی و کمبود آب، اهالی روستا را وادار می کند برای رونق کشاورزی و دامداری خود به مناطق دیگر مهاجرت کنند و اینگونه  مدارسی که در روستاهای مهاجر خیز ساخته می شود خالی می مانند و کپرها از دل زمین می رویند. اینگونه است که بحث رشد مدارس کپری هر سال شکل می گیرد و این چرخه ادامه پیدا می کند.