پس از بیست سال، سرانجام عراق جای ایران را گرفت

گزارش ماهیانه اوپک که برای ماه ژوئن منتشر شد، دارای نکات قابل تأملی است. کاهش شدید بهای نفت و کاهش تقاضای جهانی از مهمترین نکات این گزارش است.

این گزارش اشاره کرده است که دلیل کاهش قیمت و تداوم آن افزون بر وضعیت رشد اقتصادی جهان، به ویژه بحران یورو، مشکل عرضه بیش از اندازه نفت و کاهش معاملات بلندمدت است.

همچنین این گزارش اشاره کرده است که پیش‌بینی رشد اقتصاد جهانی برای سال 2012 رقم 3.3 درصد است که با کمی تغییر در سال 2013 به 3.2 درصد خواهد رسید. پیش‌بینی این گزارش برای عرضه نفت کشورهای غیر اوپک در سال جاری، 0.7 میلیون بشکه در روز است، که بیش از همه برگرفته از پیش‌بینی رشد تولید آمریکای شمالی است.

گزارش اوپک همچنین افزوده است که تقاضا برای نفت اوپک در سال جاری به میزان 29.9 میلیون بشکه در روز خواهد بود که نسبت به مشابه سال قبل 100 هزار بشکه در روز کاهش داشته و برای سال 2013 نیز به میزان 300 هزار بشکه در روز کاهش خواهد داشت و به میزان 29.6 میلیون بشکه در روز خواهد رسید.

در تحلیل روند نوسان بهای سبد نفتی اوپک، این گزارش یادآور شده که نسبت به ماه گذشته، بهای سبد نفت اوپک معادل 14.09 دلار یا 13 درصد کاهش قیمت داشته که از سه سال و نیم گذشته، بی سابقه بوده است. نفت سنگین ایران به همراه نفت کویت عربستان و بصره با میانگین 93 دلار و 24 سنت در هر بشکه 14.02 دلار کاهش قیمت نسبت به ماه گذشته را تجربه کرده‌اند.

نمودار مقایسه‌ای این گزارش نشان می‌دهد که نفت سنگین ایران که در ماه می معادل 107 دلار به فروش رفته، در ماه ژوئن بهای آن به 93 دلار رسیده است؛ اما هنوز نسبت به ماه مشابه سال گذشته، نزدیک 6 دلار افزایش دارد. نگاهی به این نمودار، حاکی از آن است که بهای نفت چه درباره تولید کنندگان اوپک و چه درباره نفت غیر اوپک از ماه گذشته تا کنون به شدت افت محسوسی را تجربه می‌کند.

در همین حال این گزارش در خصوص تقاضای نفت در کشورهای خاورمیانه اشاره کرده، در حالی که در فصل دوم سال جاری میلادی، تقاضای نفت در ایران نسبت به یک سال گذشته افزایش داشته، پیش‌بینی بر آن است که این تقاضا در سه ماهه سوم و چهارم کاهش شدیدی دارد. از آغاز سال 2013 اما پیش بینی‌ها، حاکی از آن است که تقاضای نفت برای ایران دوباره افزایش یابد.

همچنین گزارش اوپک در خصوص رشد تولید گاز مایع طبیعی اشاره کرده است که در سال 2013 این رشد معادل 0.24 میلیون بشکه در روز خواهد بود که بخش اعظم آن ناشی از رشد تولید الجزایر، ایران، نیجریه، قطر، عربستان و امارات است.

اما گزارش این ماه اوپک، حاکی از آن است که هنوز میزان مجموع تولید این کارتل بیش از نظام سهمیه‌بندی است. بنا بر این گزارش در ماه ژوئن مجموع تولید اوپک برابر با 31.36 میلیون بشکه در روز بوده که حاکی از افزایش تولید 1 میلیون و 360 هزار بشکه در روز است.

این گزارش همچنین می‌افزاید، صرف نظر از تولید عراق، میانگین تولید در این ماه 28 میلیون و 380 هزار بشکه در روز بوده است. نکته جالب در این میان آن که گزارش یاد شده افزوده است، در حالی که تولید نفت ایران و آنگولا در ماه ژوئن کاهش داشته، تولید نفت عراق لیبی و کویت بیشترین افزایش را در ماه ژوئن داشته‌اند.

مقایسه تولید نفت ایران و عراق بر پایه گزارش اوپک از سال 2010 تا کنون به ترتیب زیر است:

بخش دیگری از این گزارش که اختصاص به واردات نفت چین دارد، اشاره می‌کند که چین در ماه ژوئن، افزایش چشمگیری در واردات نفت داشته و با 10.8 درصد افزایش رکورد جدید را به ثبت رسانده که معادل شش میلیون بشکه در روز است. مقایسه سالیانه این رقم، حاکی از آن است که از سال گذشته تا کنون واردات نفت چین 18.2 درصد افزایش داشته است.

این افزایش واردات بیش از همه از منابع خاورمیانه تأمین شده است که بخش اعظم آن مربوط به ایران، عراق، یمن و امارات متحده عربی است. در این میان عربستان سعودی نسبت به سال گذشته، صادرات نفت خود به چین را معادل 13.7 درصد افزایش داده و در همین حال عراق 64 درصد و امارات به میزان 32 درصد افزایش صادرات به چین را تجربه می‌کنند.

متن کامل گزارش اوپک

نگاهی ایرانی به گزارش اوپک

شاید در نگاه نخست، کاهش چشمگیر بهای سبد نفت اوپک و هر کدام از تولید کنندگان جداگانه نخستین موضوعی است که در این گزارش به چشم می‌خورد، کاهش سبد نفتی به میانگین حدودی 14 درصد، نسبت به ماه گذشته حاکی از آن است که بهای جهانی نفت همچنان در حال کاهش است و در این میان، تنش‌های سیاسی نیز نتوانسته است از سقوط بهای نفت جلوگیری کند.

این در حالی است که تحلیل‌ها از بازار نفت، حاکی از کاهش 13 میلیون بشکه‌ای در تقاضای جهانی برای نفت است و در کنار این امر، کاهش حجم معاملات بلند مدت در بازار نفت، نشان از بی میلی مصرف کنندگان به بستن قراردادهای طولانی مدت دارد که خود کمک فراوانی به بی‌ثباتی قیمت و نوسان آن می‌کند.

نکته قابل تأمل دیگری که در این گزارش هست، این که هنوز میزان تولید نفت اوپک بیش از میزانی است که در سهمیه‌‌بندی پیش‌بینی شده است. پس از نشست نزدیک دو ماه پیش وزیران اوپک در ژنو که تصمیم گرفته شد، تولید نفت این کارتل کاهش یافته تا به میزان سهمیه بندی برسد، امید بر آن بود که به زودی از کاهش قیمت جلوگیری شده و بهای نفت به ثبات برسد.

اما پس از گذشت دو ماه، گزارش اوپک هنوز حاکی از آن است که به میزان 1 میلیون و 300 هزار بشکه اضافه تولید در این کارتل وجود دارد که در کنار کاهش 13 میلیونی تقاضا در بازار جهانی، جای تعجب از سقوط بهای نفت نیست!

مهمترین نکته در این باره آن است، در حالی که تصور بر این است تنها افزایش تولید عربستان در این میان کارساز است، واقعیتی که در گزارش نیز بازتاب داده شده و بارها به آن اشاره کردیم، این است که بیش از عربستان عراق در این اضافه تولید تأثیرگذار است. افزایش تولید شدید عراق در دو سال گذشته و در نظر نگرفتن سهمیه جدید برای عراق، منجر به این اضافه تولید شده است.

نکته سوم در این گزارش، اشاره به کاهش تولید چشمگیر ایران در چند ماه گذشته و افزایش تولید عراق است. این امر نشان می‌دهد که هم‌اکنون عراق بیش از ایران تولید نفت دارد و در واقع جای ایران را در اوپک گرفته است. به عبارتی، در حالی که تا ماه می، هنوز ایران بیش از سه میلیون بشکه در روز تولید نفت داشت، کاهش 188 هزار بشکه‌ای ایران در ماه ژوئن و همزمان افزایش 62 هزار بشکه‌ای عراق، باعث شده که اکنون عراق به میزان بیست هزار بشکه از تولید ایران پیشی بگیرد.

نکته چهارم اینکه به رغم آنچه گفته می‌شود که چین تمایل بسیاری برای واردات نفت از ایران دارد، نگاهی به آمار نشان می‌دهد که افزایش شدید واردات نفت چین از منطقه خاورمیانه از سال گذشته تا کنون، بیش از همه مربوط به افزایش واردات از عراق، به میزان 64 درصد است. البته این موضوع بیش از همه ارتباط با افزایش تولید عراق و کاهش حدود 24 درصدی واردات نفت چین از ایران در ماه‌های اخیر.

این گزارش که اشاره به کندی رشد اقتصادی در جهان نیز دارد و پیش بینی آن نسبت به آینده بازار نفت چندان خوش‌بینانه نیست، دست‌کم می‌تواند برای ایران، به مانند یک هشدار جدی در نظر گرفته شود. وعده اوپک برای کاهش میزان تولید عملی نشده و بهای نفت به زیر 100 دلار رسیده است. وزیر نفت قول بر گزاری نشست اضطراری داده و در همین زمینه، نامه ای به دبیر خانه اوپک فرستاده است.

چندی پیش و در پی انتشار اخباری مبنی بر مخالفت کشورهای عضو حاشیه خلیج فارس با این درخواست، یکی از مقامات آگاه در وزارت نفت اشاره کرده که ایران درخواست خود را برای برگزاری این نشست پس گرفته است.

دلیل این امر، هرچه باشد ـ اعم از در اختیار نداشتن دیپلماسی فعال در این زمینه، کارشکنی اعضا یا هر چیز دیگر و اما باید گفت، امروز ایران بیش از همه، نیازمند حفظ بهای نفت در حد 100 دلار در هر بشکه است. چنانچه این خبر واقعیت داشته باشد، و نشست اضطراری که وعده آن داده شده برگزار نشود، به زودی باید منتظر کاهش بیش از اندازه بهای نفت بود که در کنار کاهش تولید ایران، دورنمای آینده بسیار مبهم است.