نگرانی‌تان قبول؛ ولی این پیشنهاد خطرناک است!

یکی از مسئولان سازمان بازرسی کل کشور با بیان این که بهتر است بانک مرکزی از شوک درمانی بپرهیزد، بانک مرکزی را به افزایش هر ساله نرخ ارز به میزان شکاف میان تورم داخلی و خارجی تشویق کرده است. این توصیه برای این بوده تا با افزایش تدریجی نرخ ارز به میزان شکاف بین تورم داخلی و خارجی، افزایش یکباره نرخ ارز نداشته باشیم.

به گزارش «تابناک» نکته مهم اینجاست، با توجه به آن که ایران در رتبه سوم تورم جهانی بوده و تورم جهانی به طور متوسط 3 درصد است، افزایش نرخ ارز به میزان شکاف بین تورم داخلی با تورم خارجی، شوک عمیقی را بر بدنه اقتصاد ایران تحمیل خواهد کرد؛ بنابراین، اگر سازمان بازرسی، متوجه اثرات زیانبار شوک درمانی (شوک ویرانی) شده، نباید از چنین کاری سخن به میان آورد.

البته نکته مهم این است که افزایش نرخ ارز متناسب با شکاف موجود، شکاف را افزایش داده و اقتصاد ایران را وارد یک دور باطل می‌کند.

در اینجا سخن از آن است که اگر نخواهیم تئوری‌های اقتصادی را با توجه به شرایط موجود اقتصاد ایران ارزیابی کنیم، کاری کرده‌ایم که دقیقا ضد آنچه می‌خواستیم، شده و هزینه‌های فراوانی را در جامعه درست خواهیم کرد.

در این باره بنا بر تئوری گفته شده، کشوری که کیفیت تولیدش بالا بوده و قیمت‌‌گذار است ـ نه قیمت‌پذیر ـ در صورت گران بودن کالای خود، می‌تواند ارزش پول خویش را کاهش دهد، چرا که می‌داند این کاهش ارزش پول، سبب خواهد شد، کالای گران داخلی برای کشور خارجی ارزان تمام شده و همان میزان درآمدی را که قرار بود بگیرد، دریافت کرده و بازار فروش جهانی خویش را نیز از دست نمی‌دهد.

هم‌اکنون این پرسش مطرح است، آيا در اقتصاد ایران، کیفیت کالاهای داخلی به اندازه‌‌ای هست که بتوانیم با بی‌ارزش کردن پول، صادرات بیشتری داشته باشیم؟

اگر نیست، آیا باید نخست پول را بی‌ارزش کنیم یا آنکه که در آغاز، در بالا بردن کیفیت و بومی کردن تکنولوژی وارداتی گام برداریم؟

* افزایش نرخ ارز، تولید داخلی را ضربه‌پذیر خواهد کرد

نکته دوم آن است که 80 درصد صادرات ایران، نفت است و نفت به بهای جهانی بستگی دارد؛ بنابراین، عملا افزایش بی ارزش کردن پول داخلی، تنها برای 20 درصد کالای صادراتی باقی‌مانده موضوعیت پیدا می‌کند که آن هم گفته شد، گام نخست بالا بردن کیفیت در آنهاست.

نکته دیگر باید گفت، از آنجا که تولید داخلی به شدت به ارز وابسته است، افزایش نرخ ارز به شدت تولید داخلی را ضربه‌پذیر خواهد کرد. همچنین از آنجا که 85 درصد واردات در ایران از جنس کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای است، افزایش نرخ ارز به شدت بر تورم داخلی خواهد افزود و نتیجه آن می‌شود که با هدف کاهش شکاف تورم داخلی و خارجی، آن را افزایش خواهیم داد؛ بنابراین، با افزایش نرخ ارز، نه تنها صادرات افزایش نمی‌یابد، بلکه تولید داخلی در معرض نابودی قرار می‌گیرد و از این ناحیه، تولید کنندگان و مصرف کنندگان، بسیار متضرر خواهند شد.

* خوشحالی دلالان از افزایش نرخ ارز

البته هستند کسانی که از افزایش نرخ ارز به شدت خوشحال می‌شوند؛ مالکین ارز و تغذیه کنندگان از شرایط رکود تورمی، وارد کنندگان، قاچاقچیان و دلالان.

اصولا شکاف بین تورم داخلی و خارجی از آن جهت بیان می‌شود که قدرت صادرات ایران را کاهش داده، نه آن که عامل افزایش یکباره نرخ ارز باشد. ما نشان دادیم که افزایش نرخ ارز به میزان شکاف ذکر شده، نه تنها صادرات را تقویت نمی‌کند، بلکه تولید را با تهدید جدی رو‌به‌رو می‌کند؛ چیزی که امروز با توجه به ضربه‌ای که اقتصاد ایران از افزایش نرخ ارز دیده، بسیار روشن و آشکار است.

* مهمترین علت افزایش نرخ ارز در ایران

نکته‌ای که سازمان بازرسی از آن ابزار نگرانی کرده، افزایش دوباره نرخ ارز است. اگر سازمان بازرسی، علت افزایش نرخ ارز در ایران را بداند، شاید بهتر بتواند به اقتصاد ایران کمک کند.

همان گونه که گفته شد، افزایش نرخ ارز در اقتصاد ایران، ناشی از سفته بازی در ارز است و این گونه نبوده که شکاف تورم داخلی و خارجی را علت افزایش نرخ ارز بدانیم و بخواهیم با کاهش آن، جلوی افزایش دوباره نرخ ارز را بگیریم.

حال چه می‌شود که سفته بازی در یک جامعه شکل می‌گیرد؟ پاسخ به این پرسش کمک می‌کند تا به بهترین روش به جلوگیری از افزایش بیشتر نرخ ارز برسیم.

بنا بر این گزارش، سفته بازی، فعالیتی است که در راستای تولید ثروت در جامعه انجام می‌گیرد. هنگامی که راه دستیابی به ثروت‌های مثبت (درآمدهای ناشی از تولید) سخت و بسته و پرهزینه شود، ثروت‌های منفی یا درغین ـ یا هر آنچه دوست دارید بنامید ـ جای آن را خواهد گرفت. این طبیعی‌ترین رفتاری است که در نتیجه کاهش ثروت‌های واقعی یا مثبت در یک اقتصاد، شکل می‌گیرد.

* راهکارهایی برای کاهش نرخ ارز

بنابراین، راهکار کاهش نرخ ارز، گشودن قفل‌های موجود بر سر راه ثروت‌های حقیقی است. یکی از این قفل‌ها، نرسیدن ارز دولتی به تولید کنندگان داخلی است، قفل دیگر واردات بی رویه محصولات کشاورزی، دامی و صنعتی و قفل دیگر، افزایش هزینه‌های تولید کننده و حمایت نکردن دولت است.

افزایش نرخ ارز از آنجا که با تشدید هزینه‌های تولیدکنندگان همراه است، راه خلق ثروت‌های واقعی را سخت و سخت‌تر می‌کند و نتیجه آن می‌شود که سفته بازی افزایش یافته و بر خلاف تصور کاهش دوباره نرخ ارز، شاهد افزایش لجام گسیخته نرخ ارز باشیم.