آلودگي كارخانه‌ها برابر با يك‌ ميليون خودرو

در ميان اظهارنظرهاي متفاوت درباره منشأ آلودگي هواي تهران، نماينده شهرداري در کارگروه آلودگی هوای پایتخت با به ميان كشيدن پاي نیروگاه‌ها، كارخانه‌هاي سيمان و پالایشگاه‌ تهران به عنوان صنايع آلاينده هواي پايتخت بعد تازه‌اي به ماجراي آلودگي هواي تهران بخشيد.

به نوشته «تهران امروز»، در حالي كه بسياري از كارشناسان نبود حمل‌ونقل عمومي را اصلي‌ترين دلايل آلودگي هواي تهران مي‌دانند، وحيد نوروزي با اشاره به فعاليت نيروگاه ها، كارخانه‌هاي سيمان و پالايشگاه تهران روز گذشته اعلام كرد كه اين صنايع برابر یک میلیون دستگاه خودرو استاندارد آلودگی تولید می‌کنند و افزود: کمترین اقدام در این شرایط تعطیلي این کارخانجات است.

آلودگي هوا در 14 روز گذشته پايتخت را در مشت خود گرفته است و مسئولان و مديراني كه وظيفه حراست از سلامت مردم را در بستر شهري به عهده دارند تنها با حربه تعطيلي‌هاي مكرر در برابر اين بحران عمومي ايستاده‌اند. ميزان و شدت آلودگي در نقاط مركزي شهر به حدي است كه به مرز هشدار رسيده و همين موضوع باعث شده است كه باز هم به آخر هفته تهراني‌ها مهر تعطيلي بخورد. اين در حالي است كه نه تنها كارشناسان و آگاهان مسائل زيست محيطي بلكه بسياري از مديران شهري نيز تاكيد دارند يكي از راه حل‌هاي بحران آلودگي پايتخت نه تعطيلي‌هاي پي در پي، بلكه حل مشكل حمل‌ونقل شهري با توسعه ناوگان عمومي است.

در حالي كه فردا و پس فردا تهران قرار است همچون دو هفته پيش تعطيل شود تا بخشي از آلودگي هواي شهر به واسطه كاهش سفرهاي شهري از بين برود، مسئولان شهري با اظهارنظرهايشان بر توسعه حمل‌ونقل عمومي به عنوان جامع ترين راه حل اين كش و قوس‌ها تاكيد مي‌كنند.


تعامل مردم و فرهنگ سازي

در اين رابطه رئيس كميسيون فرهنگي شوراي شهر اصلي ترين عامل براي كاهش آلودگي هوا را توسعه ناوگان حمل ونقل عمومي و افزايش ميزان مشاركت مردمي براي استفاده از وسايل حمل ونقل عمومي اعلام كرد. مرتضي طلايي كه دو شنبه شب به تلويزيون دعوت شده بود با اشاره به فرهنگ حاكم بر استفاده از خودرو شخصي در ميان مسئولان گفت: بايد ديد كه ما به عنوان مسئول چه ميزان زمينه مشاركت مردمي را در جامعه تامين مي‌كنيم و به‌طور مثال، هنگامي كه به دليل آلودگي هوا از مردم مي‌خواهيم با وسايل حمل‌ونقل عمومي به رفت و آمد بپردازند، آيا خود ما نيز از خودروي شخصي‌مان استفاده مي‌كنيم يا خير. سپس طلايي اينطور نتيجه گرفت كه همواره ارتباط معناداري در زمينه اعتماد و مشاركت مردم و مسئولان وجود دارد، به اين صورت كه اگر مردم به مسئولان اعتماد داشته باشند، ميزان مشاركت و همكاريشان افزايش مي‌يابد.

همچنين او در پاسخ به اين سوال كه تعطيل كردن ادارات و مراكز آموزشي به دليل آلودگي هوا يك اقدام انقباضي است و در اين راستا اقدام اصلي چه مي‌تواند باشد، بيان كرد: تعطيلي ادارات و مراكز آموزشي آخرين راهكار همكاران ما بوده اما در اين راستا بايد دو اقدام جدي به انجام رسد، كه يكي از آنها را مي‌توان انجام برنامه‌ريزي‌هاي دقيق براي توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومي عنوان كرد و ديگري نيز فرهنگ سازي مناسب در جامعه است. طلايي در مورد بحث فرهنگ سازي خاطرنشان كرد: چنانچه كار فرهنگي در جامعه به‌طور مناسب صورت گيرد، به نحوي كه وقتي اعلام مي‌كنيم هواي شهر آلوده است مردم اين هشدار را جدي بگيرند و از وسايل حمل ونقل عمومي استفاده كنند، بسياري از مشكلات فعلي مرتفع خواهد شد.

عدم پيگيري‌ برنامه مقابله با آلودگي هوا توسط دولت

در حالي كه رئيس كميسيون فرهنگي شورا از فرهنگسازي و تعامل مسئولان و مردم به عنوان راهكاري براي كاهش آلودگي هواي تهران ياد مي‌كند، رئيس كميته محيط زيست شوراي شهر معتقد است كه اگر برنامه جامع كاهش آلودگي هوا به‌طوردقيق و متناوب اجرا مي‌شد و دستگاه‌هاي ذي‌ربط نيز آن را به‌طورمستمر پيگيري مي‌كردند، به‌طور حتم امروز شاهد هواي بحراني و اضطراري براي تهران نبوديم. معصومه وارونگي ‌هوا در فصل سرد را قابل پيش‌بيني دانست وبا اعلام اينكه اگر برنامه جامع مقابله با آلودگي داشتيم قطعا امروز شاهد اين هشدار نبود‏يم، ادامه داد: در چند سال گذشته با وارونگي هوا در فصل سرد مواجه شده‌ايم و اتفاق جديدي نيست؛ بلكه‌ به دليل اعمال نشدن سياست‌هاي كنترلي و انضباطي از سوي مراجع ذي‌صلاح، سازمان‌ها و نهادهاي مسئول اين وضعيت به وجود آمده است.

وي همچنين تاكيد مي‌كند كه بارها در شوراي‌شهر تهران و قبل از شرايط بحراني و اضطراري آلودگي هوا نسبت به اينكه برنامه‌اي براي كاهش آلودگي هوا نداريم و در اين زمينه ابراز نگراني كرده‌ايم و در نهايت برنامه جامع كاهش آلودگي هواي تهران كه در سال 79 تصويب شد سال گذشته به پايان رسيد و لازم بود كه برنامه اصلاح شده آن ابلاغ شود اما هنوز خبري از ابلاغ اين برنامه نيست. اما نمايندگان مجلس نيز روز گذشته نسبت به آلودگي هواي پايتخت واكنش نشان داده و آن را ناشي از شلوغي خيابان‌هاي شهر دانستند.

در اين ميان اسدالله بادامچيان كه نماينده مردم تهران است با اشاره به تشديد آلودگي هواي تهران گفت: مشكل وارونگي هوا معضلي است كه همه ساله در اين دوره از سال شاهد آن هستيم و مهمترين علت آن آلودگي هواي ناشي از ترافيك و شلوغي خيابانهاي شهر است. به گفته او تا كنون طرح‌هاي متفاوتي براي رفع اين معضل ارائه شده كه يكي طرح سردار رويانيان مبني بر زوج و فرد كردن تردد اتومبيل‌ها بود. متاسفانه اين طرح نتيجه‌اي نداشت و ترافيك همچنان پابرجاست.

عضو كميسيون امنيت ملي مجلس افزود: در جلساتي كه مكررا با شهرداري تهران و ديگر مسئولان كشور داشتيم، عنوان شد كه مشكل اصلي شهر تهران ترافيك و به تبع آن آلودگي هواست. من نيز در اين راستا طرحي را ارائه كردم تا بر اساس آن بخشي از ترافيك را كاهش دهيم. بادامچيان تنها راهكار ساماندهي ترافيك شهر تهران را توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومي و كاهش تردد خودروهاي تك سرنشين در سطح شهر دانسته و گفت: شهر تهران با اضافه شدن 250 هزار وسيله نقليه عمومي امكان رهايي از ترافيك را خواهد داشت و به اين ترتيب مردم نيز كمتر تمايل به استفاده از وسايل نقليه شخصي را خواهند داشت.

توصيه‌هاي استاد آلماني

افزايش حمل‌ونقل عمومي براي كاهش تردد خودروهاي شخصي تنها راه حل كارشناسان ايراني براي عبور از بحران آلودگي هواي پايتخت نيست. يك استاد ترافيك آلماني نيز ايجاد محدوديت براي تردد خودروهاي شخصي را راهكار كاهش آلودگي هواي تهران دانسته و گفته است: خودروهاي شخصي حجم بالايي از تردد در معابر شهر تهران را به خود اختصاص داده‌اند كه اين موضوع باعث افزايش ميزان آلاينده‌ها شده است. پروفسور اوگن هيلبرتز با اشاره به چهار سفر به تهران مي‌گويد: خودروهاي شخصي زيادي كه رانندگان آن‌ها عموما رفتار ترافيكي مناسبي ندارند، در تهران تردد مي‌كنند اين در حالي است كه در آلمان تقريبا تمامي سفرهاي درون شهري با حمل‌ونقل عمومي انجام مي‌شود و شهروندان كمتر با خودرو شخصي سفر مي‌كنند. به گفته او شهروندان آلماني چندين سال است از طريق تلفن و اينترنت فهرست خريد خود را به فروشگاه‌هاي مورد نظر سفارش مي‌دهند و اين فروشگاه‌ها اجناس و كالا‌هاي مورد نظر مشتريان خود را به صورت رايگان در اختيار ايشان قرار مي‌دهند.

انتقاد از اعمال تعطيلي

اما موضوع آلودگي هواي تهران تنها با خودروها محدود نمي‌شود به گونه‌اي كه نماينده شهرداري تهران در كارگروه آلودگي هواي پايتخت مي‌گويد: نيروگاه‌ها و پالايشگاه‌‌ها تهران برابر يك ميليون دستگاه خودرو استاندارد آلودگي توليد مي‌كنند. وحيد نوروزي تاكيد مي‌كند كه متاسفانه به بهانه كمبود گاز، مازوت در نيروگاه‌هاي تهران مورد استفاده قرار مي‌گيرد و كمترين اقدام در اين شرايط تعطيلي اين كارخانجات است، كما اين كه به نظر نمي‌رسد با تعطيل كردن آن‌ها اتفاق ويژه‌اي بيفتد.

او عمده‌ مشكل تهران در روزهاي اخير را وجود ذرات معلق كمتر از 5/ 2 ميكرون در سطح شهر مي‌داند و در توضيح آن مي‌گويد: عمده‌ترين منشا توليد اين ذرات كه سيستم دفاعي بدن به هيچ عنوان نمي‌تواند برابر آن‌ها مقاومت كند، نيروگاه‌ها و پالايشگاه تهران و نيز كارخانجات سيمان اطراف تهران هستند. اگر چه اين تعطيلي در روزهاي گذشته باعث كاهش عبور و مرور شهروندان نشد و فرصتي فراهم كرد تا به كارهاي عقب مانده خود برسند؛ اما سياست «اعمال تعطيلي» مورد نقد بسياري قرار گرفته است. ناصر سوداني، عضو كميسيون انرژي مجلس شوراي اسلامي، از جمله وكلاي ملت است كه منتقد رويه دولت در اعمال تعطيلي يا كاهش ساعات كار و ديگر روش‌هاي اتخاذ شده از سوي مسئولان دولتي است و بر اين نكته تاكيد مي‌كند كه دولت بايد به جاي تعطيلي راهكارهاي كاهش آلودگي را اعمال كند.

سوداني با يادآوري اين نكته كه افزايش تعطيلي‌ها براي كشور بسيار هزينه زا ست، به دولت توصيه مي‌كند كه « به جاي آنكه هزينه جديدي ايجاد كند، بايد به دنبال رفع علت‌ها باشد.» از سوي ديگر، كميته اضطرار با تشكيل جلساتي در اين مدت راهكاري جز تعطيلي يا كاهش ساعت كار اداري را در برابر آلودگي هواي تهران ارائه نكرده و بعيد به نظر مي‌رسد كه وارونگي هواي امسال پايتخت آنها را وادار به اتخاذ تصميمات كلان براي حل هميشگي اين بحران كند.

نگراني از تكرار فاجعه لندن

اما در حالي اين تعطيلات سريالي دارد تهران را به حالت نيمه تعطيل در مي‌آورد كه كارشناسان شهري و محيط زيست روز گذشته از احتمال تكرار فاجعه تلخ 1952 لندن در تهران خبر داده اند. در اين حادثه كه به علت ساكن شدن هوا، بيش از چهار هزار شهروند در عرض سه روز جان خود را از دست دادند و اكنون اين خطر وجود دارد كه با توجه به تعدد آلاينده و موقعيت جغرافياي تهران از نظر قدرت پالايندگي، تهران نيز دچار فاجعه‌اي مشابه شود. كمال شعار، عضو اسبق هيات مديره شركت كنترل كيفيت هواي تهران، در گفت و گو با شهرنوشت بروز چنين فاجعه‌اي در تهران را دور از ذهن نمي‌داند و مي‌گويد: در دهه 50 دود ناشي از احتراق زغال سنگ، آلودگي هوا در لندن و بسياري از شهرهاي اروپايي را تشديد كرده و ساكن شدن هواي لندن معلول افزايش ميزان اين آلاينده بود كه درصد قابل توجهي از شهروندان را به كام مرگ كشاند و امروزه نمي‌توان نگران تكرار اين فاجعه نشد؛ چرا كه آلاينده‌هايي كه در تهران توليد مي‌شود خطر بيشتري از زغال سنگ در لندن دهه 50 دارد.

او، مي‌افزايد: در حال حاضر درصد بالايي از خودروها در پايتخت تردد مي‌كنند كه احتراق ناقص دارند و همين موضوع افزايش آلاينده‌ها را دامن مي‌زند طوري كه مي‌توان گفت امروزه درصد بالايي از آلاينده‌هاي شهر مربوط به تردد خودروها مي‌شود. از سوي ديگر به گفته كارشناسان بهداشت هر فرد به‌طور متوسط روزانه 20‌ هزار ليتر هوا تنفس مي‌كند كه در تهران به علت وجود آلاينده‌هاي صنعتي اين معادله برعكس بوده و آنها روزانه همين مقدار‌ گازهاي سمي وارد ريه‌هاي خود مي‌كنند كه در اين فرايند ذرات درشت دود در قسمت‌هاي فوقاني دستگاه تنفسي تجمع كرده و موجب اختلال در ترشحات بيني و سينوس‌ها مي‌شوند و ذرات ريز نيز در راه‌هاي عميق‌تر ريه‌ها نفوذ كرده و حجم بالاي اين ذرات باعث اشكال در تنفس افراد مبتلا به آسم، برونشيت مزمن، آمفيزم و ديگر بيماري‌هاي ريوي مي‌شود و در بسياري از موارد به مرگ زودرس سالمندان نيز مي‌انجامد. اگر چه كه پليس راهور تهران ممنوعيت تردد زوج و فرد خودروها در پايتخت و اجراي تردد نوبتي و طرح ترافيك تا پنجشنبه و از سوي ديگر كاهش ساعت طرح زوج و فرد و جريمه 130 هزار ريالي متخلفان را در دستور كار خود قرار داده است اما بعيد به نظر مي‌رسد كه اين تدابير پرونده آلودگي هواي تهران را مخدومه كنند.

در شرايط فعلي مسئولان بيشتر از تعطيلي كار ديگري نمي‌توانند براي چنين شرايط بحراني انجام دهند و با اين حساب آن‌ها نيز منتظر نشسته‌اند تا باد و باران‌هاي پاييزي تن خسته و آلوده شهر را بشويد و اندكي از عمق اين فاجعه كاسته شود.تا سال بعد و...