درآمد گردشگری ترکیه از یک استان دوبرابر درآمد نفتی ما

به گزارش «تابناک» به نقل از باشگاه خبرنگاران پویا، ترکیه همواره به عنوان یکی از کشور‌های پیش‌رو در سطح جهان و علی‌الخصوص منطقه در صنعت گردشگری شناخته شده به طوری که همواره وقتی شخصی می‌خواهد کشوری موفق در منطقه ما در زمینه جذب گردشگری را مثال بزند از ترکیه نام خواهد برد.

گرچه ترکیه براساس شاخص‌های رقابتی در صنعت توریسم در رتبه ۴۳ قرار دارد، اما یکی از ۱۰ کشور برتر توریستی جهان است و در سال ۲۰۱۸ رتبه ششم برترین کشور‌های گردشگرپذیر را از آن خود کرد.

ترکیه در سال ۲۰۱۸ با رشد ۶ درصدی، پذیرای ۴۶ میلیون گردشگر خارجی و کسب درآمد ۲۵ میلیارد دلاری حاصل از گردشگری بین‌المللی بود! این در حالی است که ترکیه در سال ۲۰۱۹ نیز با رشد ۱۲ درصدی پذیرای بیش از ۵۱ میلیون توریست خارجی بوده و به درآمد ۳۰ میلیارد دلاری دست یافته است.

اقتصاد ترکیه طی ۱۰ سال اخیر به درآمد‌های حاصل از بازار گردشگری وابسته بوده و به‌طور میانگین حدود ۱۲ درصد از تولید ناخالص داخلی ترکیه به بازار گردشگری تعلق دارد البته براساس آمار سازمان جهانی گردشگری سهم بازار گردشگری در اقتصاد ترکیه در سال ۲۰۱۹ به ۱۷ درصد نیز رسیده است.

اما بازار گردشگری ایران که در سال ۲۰۱۸ به رشد قابل توجهی در کسب درآمد حاصل از این بازار دست یافته بود در ۹ ماه نخست سال ۲۰۱۹ نیز باتوجه به نوسانات دلار با رشد ۴۰ درصدی در ورود گردشگران خارجی همراه بود؛ در سال ۲۰۱۸ اگرچه ایران با پذیرش ۸ میلیون گردشگر خارجی در رتبه ۸۹ مقاصد توریستی جهان قرار گرفت، اما کسب درآمد ۱۲ میلیارد دلاری با رشد ۳۸ درصدی منجر به قرار گرفتن در رتبه ۳۵ جهان شد.

سهم بازار گردشگری در اقتصاد ایران به‌طور میانگین ۵/ ۷ درصد ارزیابی شده است که بنابر اعلام سازمان جهانی گردشگری در سال ۲۰۱۸ حدود ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور به بازار گردشگری تعلق دارد.

مطابق اعلام مرکز مطالعات خلیج فارس در سال ۲۰۱۹ بیشترین گردشگران خارجی ترکیه به آنتالیا جذب و در آن سال ۱۶ میلیون گردشگر وارد این شهر شده است؛ این رقم در سال ۲۰۲۱ میلادی و با توجه به شیوع کرونا ۹ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر بوده و باعث ایجاد درآمدی بالغ بر ۷ میلیارد دلار برای این کشور شده است در حالی که هم اکنون و به واسطه تحریم‌ها، کل درآمد ارزی ایران از محل فروش نفت چیزی در حدود ۳ تا ۴ میلیارد دلار به صورت سالانه است و این بدان معناست که فقط یک استان ترکیه، دو برابر درآمد نفتی ایران از محل گردشگی کسب درآمد کرده است!

با توجه به آمار بالا، کاملا واضح است که فاصله ایران و ترکیه از نظر میزان بهره‌برداری از صنعت گردشگری در اقتصاد کلان ملی و رشد و توسعه این صنعت بسیار زیاد است؛ بر همین اساس قصد داریم به چرایی این مسئله و مکانیسم‌هایی که باعث موفقیت صنعت گردشگری ترکیه در مقایسه با ایران شده، بپردازیم.

به همین خاطر و در قدم اول، فرخ میرشاهزاده در گفتگو با تسنیم به بیان جزئیات بیشتری از علل موفقیت ترکیه در جذب گردشگران خارجی به طورت تطبیقی با ایران پرداخته است.

وی یکی از علل موفقیت ترکیه در جذب گردشگران خارجی را ناشی از تمرکز دقیق و کامل این کشور بر روی بازار گردشگری خود دانست و گفت: ترکیه توانسته است در وهله اول ضمن طراحی سناریو مناسب و لازم بر اساس یک آمایش سرزمینی درست و صحیح، هر قسمت خاص جغرافیای کشور خود را بر مبنای سلیقه و نیاز بازار‌های هدف گردشگری سامان‌دهی کند و سپس با استفاده از تبلیغات و بازاریابی فعال اقدام به جذب گردشگران خارجی می‌کند.

تخصیص بسته‌های حمایتی موجب کاهش هزینه‌های سربار مراکز گردشگری ترکیه

این کارشناس توسعه گردشگری با اشاره به این موضوع که ترکیه برای توسعه و حمایت از صنعت توسعه گردشگری خود در چند حوزه مختلف اقدامات ملموس و شاخصی را انجام داده است، تصریح کرد: یکی از اقدامات خوب ترکیه در این راستا، اختصاص یارانه‌های حمایتی مختلف و در حقیقت سوبسید به مراکز اقامتی و گردشگری این کشور در قالب‌های گوناگونی نظیر انواع معافیت‌های مالیاتی، تخفیف در پرداخت هزینه حامل‌های انرژِی، کاهش عواض سالیانه قانونی و ... است که در نهایت منجر به کاهش هزینه‌های سربار این مراکز می‌شود.

میرشاهزاده کاهش هزینه‌های سربار اقتصادی مراکز و بنگاه‌های گردشگری را باعث ایجاد امکان خدمات ارزان‌تر تفریحی و اقامتی دانست که یکی از جاذبه‌های اصلی گردشگران خارجی به یک کشور است؛ این در حالی است که در کشور ما موضوع اختصاص بسته‌های یارانه‌ای و حمایتی به مراکز فعال گردشگری همواره صرفاً در حد یک وعده و شعار بوده و هیچ‌گاه تحقق عینی و ملموس نداشته است.

به اعتقاد مشاور کیفیت خدمات تأسیسات گردشگری، عدم توجه و اهتمام کافی نسبت به موضوع لزوم حمایت اقتصادی از مراکز گردشگری به این صورت نمود خواهد کرد که قیمت تمام شده اقامت در یک هتل چهار ستاره در ترکیه ۲۰۰ هزار تومان می‌شود، اما برای یک شب اقامت در هتلی مشابه در ایران باید هزینه‌ای چند برابری و در حدود ۸۰۰ هزار تومان پرداخت! در چنین شرایطی، مسلماً گردشگر با انجام یک ارزیابی و بررسی اجمالی با توجه به پایین بودن هزینه‌های تمام شده خدمات قابل ارائه و امکانت رفاهی بالاتر، ترکیه را به عنوان مقصد گردشگری خود انتخاب خواهد کرد.

بازپرداخت مالیات بر ارزش افزوده به گردشگران خارجی در ترکیه

وی یکی دیگر از اقدامات سازنده و مثبت ترکیه با هدف حمایت از توسعه بازار گردشگری در این کشور انجام شده و تأثیر مهمی در جذب حداکثری گردشگران داشته را ارائه خدمات " تکس فری " دانست که خدمت مورد اشاره به این صورت است که هر گاه مسافر اقدام به خرید کالا از فروشگاه‌های ترکیه کند، متعاقباً خواهد توانست با ارائه فاکتور خرید خود در فرودگاه یا بعضاً در همان فروشگاه، مبلغ پرداختی مازاد از بابت مالیات را مسترد و دریافت کند!

این فعال حوزه گردشگری این را در حالی دانست که در کشور ما یکی از عواملی که علاوه بر تورم سالیانه منجر به افزایش قیمت تمام شده کالا‌ها می‌شود، افزایش نرخ مالیات بر ارزش افزوده و عوارض است و این موضوع نقش مهمی در دفع جذب گردشگران دارد، در حالیکه کشوری مثل ترکیه با مدیریت مناسب و صرف‌نظر از مالیات ارزش افزوده برای گردشگران خارجی، به طریقی دیگر موجب ارزش‌آفرینی دو چندان در بعد اقتصاد گردشگری کشور خود شده است.

این کارشناس توسعه گردشگری ضمن اشاره به این موضوع که در دنیای مدرن امروز، اصل تجربه و به تعبیر بهتر اقتصاد تجربی یکی از اصول اساسی محسوب می‌شود که تحولات زیادی را به همراه داشته است، تصریح کرد: ترکیه با اتکا به این اصل اساسی و درنظر داشتن الزامات توانسته است موجب ایجاد تحول در خدمات قابل ارائه خود در زمینه گردشگری شود و خدمات متنوع و جذابی را به گردشگران خارجی ارائه کند.

میرشاهزاده ادامه داد: برای مثال هرگاه گردشگر به رستوران‌های فعال در سطح شهر‌های این کشور مراجعه کند، با منویی بسیار متنوع و جذاب از انواع غذا‌های گوناگون محلی و خارجی روبه‌رو می‌شود که این تجربه هیجانی و لذت‌بخش ضمن ایجاد حس رضایتمندی در وی از بعد روانشناختی موجب ترغیب و افزایش انگیزه گردشگر برای انجام سفر دوباره به این کشور با هدف به دست آوردن تجربه میل غذا‌های دیگر می‌شود.

مشاور کیفیت خدمات تأسیسات گردشگری معتقد است که در ایران به جز چند رستوران در چند شهر محدود، غالباً رستوران‌ها صرفاً دارای یک منوی تکراری به صورت ترکیبی از چند نوع غذای منحصراً ایرانی هستند که این موضوع همانگونه که اشاره شد قطعا اثر روانی نامناسبی برای جذب گردشگر خواهد داشت.

استفاده مطلوب ترکیه از رویداد‌های مختلف نظیر نمایشگاه برای جذب گردشگران خارجی

وی ضمن اشاره به اقدامات مطلوبی که در طول ۶ سال گذشته از طریق برگزاری نمایشگاه‌ها و رویداد‌های مختلف رویداد و ... با هدف توسعه گردشگری غذا صورت گرفته است، اظهار کرد: هرچند انجام چنین اقدامات قطع به یقین در خور ستایش و تقدیر است، اما باید گفت نکته حائز اهمیت که معمولاً از نظر‌ها مغفول می‌ماند این است که باید بگوییم علی‌رغم اجرای این اقدامات متأسفانه ما نتوانسته‌ایم نتایج حاصل از آن را به مراکز گردشگری تعمیم داده و آن را اجرایی کنیم.

این فعال حوزه گردشگری توضیح داد: در حقیقت باید بگوییم تورگردانان کشور ما از زیرساخت‌های به وجود آمده در این زمینه استفاده بهینه و مطلوب نکرده‌اند و نتوانسته‌اند همچنان ایران را علیرغم وجود انواع غذا‌های محلی گوناگون و متنوع به عنوان یک مقصد خاص و اصلی در زمینه گردشگری غذا به جهانیان معرفی کنند.

این کارشناس توسعه گردشگری، نقطه ضعف دیگر ایران در قیاس با ترکیه را در موضوع توسعه صنعت گردشگری، مدیریت نامناسب در استفاده بهینه و مطلوب از فرصت برگزاری نمایشگاه‌ها و رویداد‌های خاص مشابه دانست و عنوان کرد: به عنوان نمونه در ایران معمولا بازه‌های زمانی خاص بدون هیچ‌گونه انعطاف و تغییری نظیر بهمن ماه برای برگزاری نمایشگاه‌ها در نظر گرفته می‌شود و علاوه بر این به شیوه مرسوم معمولاً برگزاری نمایشگاه‌ها به‌صورت غیر برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری شده در نقاط غیرمتراکم و غیر موزون به صورت پراکنده انجام می‌شود؛ در نتیجه این امر معمولاً در ایران نمی‌توانیم از فرصت برگزاری نمایشگاه‌ها و برای جذب گردشگران استفاده بهینه را به عمل آوریم.

میرشاهزاده یادآور شد: این موضوع در ترکیه کاملاً برعکس است یعنی در این کشور متولیان مربوطه ضمن برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری مشخص معمولاً در فصول کاهش تقاضای سفر که صنعت گردشگری با کمبود درخواست برای سفر مواجه است، اقدام به برگزاری نمایشگاه و یا رویداد‌های جذاب دیگر نظیر کنسرت، حراج فصل و ... در مکان‌هایی مشخص به صورت یک پارچه می‌کند و از این طریق، موجبات جذب مسافر را در ایام غیر پیک فراهم می‌سازند.

مشاور کیفیت خدمات تأسیسات گردشگری، یکی از پاشنه آشیل‌های صنعت گردشگری ایران را عدم انسجام لازم بین بنگاه‌های اقتصادی و مراکز ارائه خدمات گردشگری دانست و اذعان کرد: این موضوع منجر به این می‌شود که گردشگر با یک سبد محصول ناقصی مواجه باشد که نه تنها برای وی خلق تجربه و ارزش نمی‌کند بلکه در نهایت با دلگیری و ناراحتی از نوع و نحوه ارائه خدمات از کشور خارج شود.

گردشگری یکی از اولویت‌های اصلی و اساسی اقتصاد ترکیه

بنا به صحبت‌های وی، یکی دیگر از عوامل موفقیت ترکیه در جذب گردشگران خارجی را باید در جدایی عملی فعالیت‌های اقتصادی و مناسبات گردشگری این کشور از مناقشات و مسائل ظاهری سیاسی جستجو کرد؛ به عنوان مثال کشور روسیه هر چند در ظاهر دارای روابط مناسب سیاسی با ترکیه نیست، اما در عمل و به نوعی پشت پرده این دو کشور روابط بسیار خوبی به ویژه در مسائل و مناسبات گردشگری دارند!

این فعال حوزه گردشگری تصریح کرد: با توجه به اقلیم سرد و خشک روسیه و محدودیت‌های موجود در بازار غذای این کشور، از یک سو و از سوی دیگر مسافت نسبتاً کم بین دو کشور و امکان دسترسی به آب‌های آزاد جهانی از طریق ترکیه، شهر‌های آلانیا و جزایر اطراف ترکیه معمولاً یکی از مقاصد اصلی گردشگران روسی محسوب شده و بخش چشم‌گیری از گردشگران ورود به ترکیه را نیز روس‌ها تشکیل می‌دهند.

این کارشناس توسعه گردشگری افزود: ترکیه با بهره‌گیری از انواع غذا‌های دریایی خود که روسیه به دلیل شرایط جغرافیایی خود از آن محروم بوده است و به اتکا به بازار پوشاک باکیفیت و ارزان خود، جاذبه‌های لازم برای جذب گردشگران روس را به خوبی فراهم کرده است؛ درحالی که کشور ما علاوه بر بهره‌مندی از روابط سیاسی مناسب با روسیه از ظرفیت‌های بالقوه مشابه بیشتری نسبت به ترکیه برای جذب گردشگران این کشور برخوردار است، اما متأسفانه در این زمینه به هیچ عنوان توفیقی نداشته و موفق عمل نکرده است.

میرشاهزاده یکی دیگر از عوامل موفقیت ترکیه نسبت به ایران در موضوع توسعه صنعت گردشگری را تفاوت رویکرد و نگاه اساسی دو کشور به مقوله گردشگری در سطح کلان اقتصادی دانست و یادآور شد: متأسفانه ساختار اصلی اقتصاد ایران در طول ادوار گذشته، همواره با تکیه بر درآمد‌های نفتی و فروش نفت طراحی شده است و دیگر مقوله‌ها بالاخص صنعت گردشگری مورد بی‌توجهی قرار گرفته است.

مشاور کیفیت خدمات تأسیسات گردشگری خاطرنشان کرد: در حالیکه ترکیه در اقتصاد خود نقش و جایگاه ویژه‌ای برای صنعت گردشگری قائل است به گونه‌ای که کاملاً به این مسأله واقف است که اگر گردشگر وارد این کشور نشود، اقتصاد ترکیه فلج خواهد شد! لذا این موضوع در تمام برنامه‌ریزی‌های کلان به‌صورت ویژه مدنظر قرار داده می‌شود؛ بر همین اساس، یکی از ملزومات اساسی برای توسعه صنعت گردشگری در ایران، تغییر رویکرد به مقوله گردشگری و قائل شدن ارزش اعتباری ویژه برای آن در امر اقتصاد است.