تقسیم نامه ارث چگونه ایجاد، ثبت و ابطال می‌شود؟
هر شریکالمال میتواند هر وقت که بخواهد، تقاضای تقسیم مال مشترک را کند. مگر در مواردی که تقسیم به موجب این قانون ممنوع یا شرکا به وجه ملزمی ملتزم بر عدم تقسیم شده باشند. این موضوه در ماده ۵۸۹ قانون مدنی مطرح شده است. همچنین در ماده ۵۹۷ قانون بیان شده است که تقسیم ملک از وقف جایز است، ولی تقسیم مال موقوفه بین موقوف علیهم جایز نیست.
به گزارش «تابناک»؛ با استناد به ماده ۵۹۹ قانون مدنی نیز باید گفت که تقسیم بعد از آن که صحیحا واقع شد، لازم است و هیچ یک از شرکا نمیتوانند بدون رضای دیگران از آن رجوع کنند.
ماده ۶۰۶ قانون مدنی نیز به این موضوع اشاره کرده و در آن بیان شده است که هرگاه ترکه میت قبل از ادای دیون تقسیم یا بعد از تقسیم معلوم شود که بر میت دینی بوده است، طلبکار باید به هر یک از وراث به نسبت سهم او رجوع کند و اگر یک یا چند نفر از وراث معسر شده باشد، طلبکار میتواند برای سهم معسر یا معسرین نیز به وارث دیگر رجوع کند.
نحوه امکان ثبت تقسیم‌نامه
در حالت کلی، ثبت تقسیم‌نامه از اهمیت بالایی برخوردار است، چون اگر برای ملکی تقسیم‌نامه در نظر گرفته نشده باشد، آن ملک مشاع در نظر گرفته شده و هرگونه دخل و تصرف توسط یکی از شرکا بدون اجازه شرکای دیگر غیرقانونی در نظر گرفته می‌شود؛ بنابراین، در حالت کلی ثبت تقسیم‌نامه الزامی نیست و نمیتوان افراد را مجبور به ثبت آن کرد.
همچنین لازم است بدانیم اگر افراد بخواهند سهم خود را مشخص کنند، میتوانند از طریق سازمان ثبت، پیگیریهای لازم را انجام دهند و رسمی تقسیم‌نامه را ثبت کنند. با وجود این درمییابیم که تقسیمنامههای غیررسمی دارای اعتبار نیستند و به راحتی قابلیت ابطال دارند و هیچ محکمهای نیز آن را نمیپذیرد.
شرایط تنظیم تقسیم‌نامه
با توجه به قانون، تا زمانی که برای یک ملک مشاع، تقسیم‌نامه تنظیم نشده باشد، هیچ مالکی ششدانگ را دارا نخواهد بود و حتماً باید تقسیمنامهای به این منظور تنظیم شود و برای این کار تمام مالکان باید رضایت داشته باشند.
در برخی مواقع، ممکن است مالکان بهجای تقسیم‌نامه رسمی، توافقنامهای را با هم تنظیم و امضا کرده باشند که همانطور که گفته شد، این سند فاقد اعتبار خواهد بود و در این صورت ملک، قانونی تقسیم نشده است و حتماً باید تقسیم‌نامه رسمی تنظیم شود.
وصیت‌نامه و ارتباط آن با تقسیم‌نامه
همانطور که میدانیم، تقسیم اموال متوفی پس از فوت، از طریق وصیت‌نامه وی صورت میگیرد و افراد در ابتدا به وصیت‌نامه مراجعه میکنند تا بر اساس آن، اموال عادلانه بین ورثه تقسیم شود. اما در برخی موارد ممکن است وصیت‌نامه وجود نداشته باشد یا در آن نکات نامفهومی در رابطه با نحوه تقسیم دقیق باشد. در این صورت لازم است در رابطه با اموال، تقسیمنامهای صادر شود تا با استفاده از آن، اموال متوفی عادلانه بین وارثان تقسیم و به هر شخص، مقداری که باید، اعطا شود.
تنظیم تقسیم‌نامه از طرف دادگاه در چه حالتی ممکن است؟
همان طور که بیان شد در حالت کلی، تقسیم‌نامه توسط خود افراد و با توافق بین خودشان تنظیم می‌شود. اما در صورتی که افراد نتوانند به توافق برسند یا یکی از ذی‌نفعان مانند یکی از وارثان، ادعا کند که تقسیم‌نامه ناعادلانه در حال تنظیم است، میتواند درخواست خود را به دادگاه اعلام کند تا دادگاه پس از انجام بررسیهای مربوطه، بر اساس قوانین و بهصورت عادلانه، اموال را میان ورثه تقسیم کرده و تقسیمنامهای را با توجه به قانون و حدود اختیارات تنظیم کند.
تنظیم تقسیم‌نامه برای اموال غیرمنقول
برای تنظیم تقسیم‌نامه اموال غیرمنقول، لازم است تمامی اسناد مالکیتی که به متوفی تعلق دارد، از طرف ورثه به دادگاه تقدیم شود تا پس از آن، دادگاه از صحت اسناد و وجود املاک متوفی اطمینان حاصل کند و تحقیقات لازم را انجام دهد و در مرحله بعدی اگر مشکلی در اسناد و مدارک وجود نداشته باشد، باید مدارک مربوط به پرداخت مالیات یا معافیت از آن به دادگاه اعطا شود تا پس از آن دادگاه بتواند دقیق تقسیم‌نامه را تنظیم کند.
تنظیم تقسیم‌نامه برای اموال منقول
در صورتی که ورثه یا افراد ذینفع بخواهند اموال منقول را تقسیم کرده و برای آن تقسیم‌نامه تنظیم کنند، باید درخواست خود را به دادگاه ارائه دهند تا تقسیم‌نامه رسمی تنظیم کند و برای این کار باید گواهی انحصار وراثت به دادگاه ارائه و نیز هویت خود را احراز کنند تا پس از مشخص شدن اموال متوفی و اعلام آن، ورثه با رعایت مفاد قانونی به توافق بین خودشان برسند و به ثبت سند اقدام کنند.
لازم به ذکر است که اگه تقسیم‌نامه رسمی تنظیم نشده باشد و یکی از مالکان نسبت به مقدار ملک خود اعتراض داشته باشد، نمیتواند از آن توافقنامه برای اثبات ادعای خود استفاده کند، چرا که در دادگاه پذیرفته نخواهد بود.
بررسی نحوه تقسیم ارث با توجه به قانون مدنی
در بسیاری از مواقع این سوال برای افراد پیش میآید که اموالشان پس از مرگ به چه کسانی میرسد و با توجه به چارچوب قانون مدنی، چگونه تقسیم می‌شود؟
با استناد به مواد ۶۰۰ تا ۶۰۲ قانون مدنی که در آن‌ها به مسائل مربوط به تقسیم ارث پرداخته شده است، متوجه میشویم که اگر تقسیم ارث نادرست انجام شده باشد، امکان ابطال آن وجود دارد و میتوان آن را تصحیح کرد.
برای مثال در ماده ۶۰۰ قانون مدنی بیان شده است: هر گاه در حصه یک یا چند نفر از شرکا، عیبی ظاهر شود که در حین تقسیم، عالم به آن نباشد، شریک یا شرکای مزبور حق دارند تقسیم را به هم بزنند.
همچنین با توجه به ماده ۶۰۱ قانون مدنی، هرگاه بعد از تقسیم معلوم شود که قسمت، غلط واقع شده است، تقسیم باطل می‌شود و همچنین با در نظر گرفتن ماده ۶۰۲ این قانون، هرگاه بعد از تقسیم معلوم شود که مقدار معینی از اموال تقسیمشده مال غیر بوده، در صورتی که مال غیر در تمام حصص مفروزا به تساوی باشد، تقسیم صحیح والا باطل است.
در چه صورت میتوان تقسیم‌نامه ارث را باطل کرد؟
در حالت کلی، در صورت بروز یکی از سه مورد زیر، افراد میتوانند تقسیم‌نامه ارث را باطل کنند.
حالت اول، زمانی است که اموال غیر بین اموال متوفی تقسیم شود و این به این معناست که مثلا یک پدر قبل از فوت خود قسمتی از اموال خود را بین دو فرزند تقسیم کرده باشد و برای دیگر فرزندان خود مالی را در نظر نگرفته باشد و فرزندان بینصیب، بدون توجه به ذی‌نفعان و وصیت پدر، مال را بین خودشان تقسیم کنند. در این صورت افراد ذینفع صلاحیت دارند و میتوانند این تقسیم‌نامه را باطل کنند.
دومین مورد زمانی اتفاق میافتد که در تقسیم اموال متوفی بین وراث، مال معیوبی به یکی از وارثان برسد و او از این موضوع خبر نداشته باشد. در این صورت میتواند تقسیم‌نامه را باطل کرده و مسئولیت نگهداری آن مال و مالکیت را از خود سلب کند.
آخرین مورد نیز زمانی اتفاق می افتد که سهم ارث نابرابر تقسیم شده باشد و برای مثال وقتی مادر یک خانواده فوت میکند و دارای چهار فرزند با سنین مختلف بوده باشد، به فرزندان کوچکتر به دلیل کم بودن سن آن‌ها سهم ارث کمتری داده شود و به بزرگتر‌ها سهم بیشتری تعلق بگیرد که افراد ذینفع و کسانی که به نفعشان عمل نشده است، میتوانند علیه این تقسیم‌نامه اعتراض کرده و تقسیم‌نامه را ابطال کنند.
نحوه تنظیم تقسیم‌نامه عادی زمین
در حالت کلی ورثه میتوانند به دو روش، تقسیم‌نامه عادی زمین را تنظیم کنند؛
افراز
افراز به این معناست که زمین به بخشهای مختلف تقسیم و برای هر یک از بخشهای آن، مالک تعیین شود. در واقع با افراز زمین، رابطه مشارکت بین ورثه از بین میرود و هر کدام از ورثه، سهم خود را از زمین متوفی میگیرند و همچنین برای هر کدام از ورثه، سند جداگانهای تنظیم می‌شود.
نکتهای که در رابطه با افراز باید بیان کرد، این است که افراز میتواند بین خود ورثه و توسط آن‌ها یا توسط دادگاه انجام شود و همچنین برای اجرای آن، حتما باید بین ورثه اختلاف وجود داشته باشد.
علاوه بر آن، مال موضوع متن در تقسیم‌نامه عادی زمین باید اجزای مساوی را دارا باشد و تنها در این صورت، قابل افراز است. همچنین انتخاب سهم برای هر یک از ورثه میتواند بر اساس تراضی در نمونه تقسیم‌نامه عادی زمین انجام شود یا به وسیله قرعه صورت گیرد.
تفکیک
تفکیک به منظور تقسیم مال غیرمنقول به قطعات کوچکتر است. تفکیک در مورد مسالهای که موضوع آن زمینی هزار متری است و قرار است به قطعات ۲۰۰ متری تقسیم شود، به صورتهای زیر واقع می‌شود: بهمنظور تنظیم متن نمونه تقسیم‌نامه عادی زمین یا صدور سند مالکیت مفروزی یا ابطال سند اولیه یا انتقال قطعات تفکیکشده بهصورت مفروز و جدا جدا.
صرف نظر از ایرادات نگارشی فراوان، ارزش حقوقی نداره