در مورد وقایع اتفاقیه در ویکی تابناک بیشتر بخوانید

یکی از موثرترین شبکه‌های جاسوسی روسیه در تاریخ، حلقه جاسوسان کمبریج | Cambridge Five بود؛ حلقه‌ای از جاسوسان در بریتانیا که در طول جنگ جهانی دوم اطلاعاتی را به اتحاد جماهیر شوروی منتقل می‌کرد و از دهه 1930 تا حداقل اوایل دهه 1950 فعال بود. آنها بعد از آن که در زمان دانشجویی به استخدام شوروی درآمدند، توانستند در وزارت خارجه بریتانیا، ام‌آی 5 و سرویس اطلاعات مخفی به رده‌های بالا نفوذ کنند. اعضای این گروه پنج نفره شامل کیم فیلبی رئیس بخش ضد‌جاسوسی شوروی در ام‌ آی 6، دونالد مک لین دیپلمات، سِر آنتونی بلانت پسر خالهٔ سوم ملکهٔ مادر بریتانیا و افسر اطلاعاتی ام‌آی 5، گای برجس دیپلمات و جان کیرن‌کراس دیپلمات و افسر اطلاعاتی ام آی 6 بودند که زیر نظر سرهنگ یوری مودین مأمور کاگ‌ب هزاران صفحه اطلاعات محرمانه را به شوروی دادند. والتر کریویتسکی جاسوس گریخته کاگ‌ب با لو دادن جان هربرت کینگ و ارائه اطلاعات مبهم درباره دونالد مک‌لین و جان کیرن‌کراس نقش موثر در ضربه به این شبکه داشت. آرتور اس. مارتین مقام ارشد اطلاعاتی بریتانیا در شناسایی و بازجویی این شبکه جاسوسی نقش کلیدی داشت. شاه مهره این شبکه جاسوسی کیم فیلبی رئیس بخش ضد‌جاسوسی شوروی در ام‌ آی 6 بود که به مسکو گریخت و رئیس بخش ضد جاسوسی کاگ‌ب در قسمت اداره ویژه انگلیس شد. روس‌ها برای او تمبر منتشر کردند و با او به شکل قهرمان برخورد کردند. دونالد مک لین دیپلمات بریتانیایی که اطلاعات فنی بمب اتمی مرد چاق که روی ناگاساکی ژاپن را به شوروی انتقال داده بود و نقش موثری در رسیدن شوروی به بمب اتم داشت نیز به مسکو گریخت. او در اتحاد جماهیر شوروی جذب شد و به شهروندی محترم تبدیل شد، زبان روسی را آموخت، دکترا گرفت و به عنوان متخصص سیاست اقتصادی غرب و امور خارجه بریتانیا فعالیت کرد. گای برجس افسر ام آی 6 و معاون ارنست بیوین وزیر امور خارجه بریتانیا که رهبر حلقه کمبریج تلقی می‌شود نیز به مسکو گریخت. دو تن دیگر ماندند و البته محاکمه نشدند اما به انزوا کشانده شدند. سرهنگ یوری مودین پس از فروپاشی شوروی مصاحبه‌ای کوتاه داشت که برخی جزئیات را تایید کرد. این افسر اطلاعاتی کا گ ب شغل جاسوسی را به دیرپایی روسپیگری خواند و تاکید کرد هر موقع روسپیگری از بین رفت، جاسوسی هم از بین می‌رود! مصاحبه‌های باقی مانده از این ابرجاسوس روس را با ترجمه اختصاصی تابناک می‌بینید.

شی جین‌پینگ، فرزند یک انقلابی سابق، پس از سال‌ها فعالیت در استان‌های دور از مرکز، به‌تدریج به رأس قدرت در حزب کمونیست چین رسید. او با پاک‌سازی رقبا، وفاداران خود را در رأس حزب و ارتش گمارد و ایدئولوژی سیاسی‌اش با عنوان «اندیشه شی جین‌پینگ» را به مبنای فکری رسمی حزب تبدیل کرد. سرکوب آزادی‌های مدنی، اعمال کنترل شدید بر اینترنت و حذف رقبای سیاسی از دیگر اقدامات اوست. اکنون، هیچ‌کس در ساختار قدرت باقی نمانده که دیدگاهی متفاوت با او داشته باشد. برای آشنایی بیشتر با صعود سیاسی شی جین پینگ، این ویدیو را با ترجمه اختصاصی در تابناک می‌بینید.

باستان‌شناسان از شناسایی سه معدن در دامنه کبیرکوه در زاگرس در منطقه آبادانان استان ایلام خبر دادند که محل تامین سنگ‌های تخت جمشید است. فاصله این معادن تا شوش، حدود 150 کیلومترِ ناهموار است. مردم در آن دوران سنگ‌های عظیم را با چه مکانیزمی تا تحت جمشید که ده ها کیلومتر فاصله داشت، حمل می‌کردند؟

پس از حملات یازده سپتامبر 2001، ایالات متحده به افغانستان حمله کرد تا طالبان را سرنگون کرده و القاعده را نابود سازد. با وجود تلاش‌ها برای بازسازی افغانستان، فساد گسترده، ناکارآمدی دولت و حملات پهپادی موجب افزایش نارضایتی شد. طالبان با بهره‌گیری از این وضعیت و حمایت پاکستان، بار دیگر در مناطق روستایی قدرت گرفت. در سال 2020، ایالات متحده با طالبان توافق کرد و در سال 2021، با خروج نیروهای خارجی، طالبان بدون مقاومت وارد کابل شد. تنوع درون‌گروهی، آینده این جنبش را نامشخص کرده است. برای آشنایی بیشتر با این روند تاریخی، با ترجمه اختصاصی تابناک تماشا کنید.

در سال 2003 با توقیف محموله‌ای حاوی قطعات سانتریفیوژ در راه لیبی، ردپای شبکه‌ای بین‌المللی از قاچاق فناوری هسته‌ای کشف شد که خانواده سوئیسی تینر در آن نقش کلیدی داشتند. این خانواده سال‌ها با عبدالقدیر خان، پدر بمب هسته‌ای پاکستان، همکاری داشتند. با افشای اطلاعات توسط اورس تینر، سی‌آی‌ای موفق این شبکه را زد اما دولت سوئیس بعدها بسیاری از اسناد مرتبط را نابود کرد و بحث‌هایی جدی درباره ملاحظات امنیت ملی و فشارهای خارجی شکل گرفت. هنوز بسیاری از ابعاد این پرونده در پرده‌ای از ابهام باقی مانده‌اند. جزئیات را در ویدیو تابناک ببینید.

خاطره اکبر اعتماد پدر هسته‌ای ایران از مکالمه‌اش با محمدرضا شاه درباره ساخت بمب اتمی و آغاز تحقیقات گسترده ساخت سلاح هسته‌ای در دوره پهلوی را بازگو کرده است. او سپس خاطره‌ای از محمدرضا پهلوی و ضعف‌های شاه می‌گوید و تاکید می‌کند او بیشتر یک زندانی بود!

جواد منصوری اولین فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خاطره‌ای از اعدام‌های خلخالی در ترکمن صحرا و روشش برای دور زدن بنی صدر رئیس جمهور وقت در اسفند 1358 تعریف کرده که در تابناک می‌بینید و می‌شنوید.

فيلمى ثبت شده توسط نيروهاى عراقى از روزى كه شهيد خلبان عباس دوران بغداد را لرزاند، می‌بینید؛ فیلمی که پیش از این نسخه کوتاه تری از آن را در تابناک تماشا کرده بودید. صبح سی‌ام تیر ماه سال 1361 خلبان شهید، عباس دوران که در تعداد پرواز جنگى در نیروى هوایى رکورد داشت و عراق، براى سرش جایزه تعیین کرده بود، پس از بمباران پالایشگاه بغداد، هواپیما را که آتش گرفته بود، به هتل محل برگزارى اجلاس سران غیرمتعهدها کوبید که منجر به لغو این اجلاس و برهم خوردن تلاش صدام برای نشان دادن امنیت عراق در اوج جنگ شد.

معمر قذافی در طول دهه 1980 از طریق بازار سیاه از جمله مهندس هسته‌ای سوئیسی فردریش تینر، برای شروع توسعه سلاح‌های هسته‌ای استفاده کرده بود. در ژوئیه 1995 آژانس بین المللی انرژی اتمی گزارش داد که لیبی یک تصمیم استراتژیک برای تقویت مجدد فعالیت های هسته ای خود، از جمله غنی سازی اورانیوم سانتریفیوژ گازی گرفته که می‌تواند اورانیوم را برای استفاده در راکتورهای هسته‌ای و همچنین برای مواد شکافت پذیر در سلاح های هسته‌ای غنی کند. توجیه قذافی برای دستیابی به سلاح هسته ای نگرانی او در مورد توانایی هسته ای اسرائیل بود و علناً تمایل خود را برای دستیابی به سلاح هسته‌ای ابراز کرد. عبدالقدیر خان که پاکستانی‌ها او را با عنوان پدر دانش هسته‌ای معرفی می‌کنند، در انتقال تکنولوژی و سانتریفیوژ به لیبی موثر بود. این برنامه اتمی لیبی را تحت فشار تحریم‌های سنگین آمریکا قرار داد. قذافی در سال 1999 در گفتگوهای مخفیانه با دولت بیل کلینتون، پیشنهاد داد که سلاح‌های کشتار جمعی خود (WMDs) را کنار بگذارد و تأسیسات خود را برای بازرسی باز کند. پس از حمله آمریکا به افغانستان, قذافی به طور فزاینده‌ای به دنبال عادی سازی روابط با ایالات متحده بود و در ابتدا بر رفع تحریم های ایالات متحده بر لیبی تمرکز داشت. رویدادی که در نهایت باعث شد قذافی از سلاح‌های کشتار جمعی و برنامه تسلیحات هسته‌ای خود دست بکشد، پیامی بود که در سال 2001 از رئیس‌جمهور آمریکا جرج دبلیو بوش به قذافی گفت: «یا خود شما سلاح‌های کشتار جمعی‌تان را کنار می‌گذارید، یا ایالات متحده شخصاً آن‌ها را نابود خواهد کرد و همه چیز را بدون هیچ‌گونه مذاکره‌ای از بین خواهد برد.» مقامات لیبی شروع به ملاقات مخفیانه با مقامات انگلیسی، روسیه و ایالات متحده کردند تا رسما این برنامه را از بین ببرند. در مارس 2003، چند روز قبل از حمله به عراق، فرستادگان شخصی قذافی با جورج دبلیو بوش، ولادیمیر پوتین و تونی بلر در مورد تمایل لیبی برای برچیدن برنامه هسته‌ای خود تماس گرفتند. متعاقباً، به دستور قذافی، مقامات لیبیایی اسناد و جزئیات بیشتر در مورد فعالیت‌های شیمیایی، بیولوژیکی، هسته‌ای و موشک‌های بالستیک لیبی را در اختیار دیپلمات‌های انگلیسی، روسی و آمریکایی قرار دادند. در 19 دسامبر 2003، قذافی یک اعلامیه غافلگیرکننده از قصد خود برای برچیدن برنامه‌های کشتار جمعی در لیبی اعلام کرد. از مقامات وزارت امور خارجه لیبی نقل شده است که لیبی قطعات هسته ای را از دلالان مختلف بازار سیاه خریداری کرده و طرح‌های مختلف سانتریفیوژها را در اختیار مقامات آمریکایی قرار داده و نام تامین کنندگان خود را اعلام کرده است. لیبی به مقامات روسیه، ایالات متحده و بریتانیا اجازه داد تا از 10 سایت مخفی قبلی و ده‌ها آزمایشگاه و کارخانه نظامی لیبی بازدید کنند تا شواهدی مبنی بر فعالیت‌های مرتبط با چرخه سوخت هسته‌ای و برنامه‌های شیمیایی و موشکی جستجو کنند. در 22 ژانویه 2004، هواپیماهای ترابری نظامی ایالات متحده آمریکا حدود 55000 پوند (25000 کیلوگرم) اسناد و تجهیزات مربوط به برنامه‌های موشکی هسته‌ای و بالستیک لیبی را به آزمایشگاه ملی اوک ریج (ORNL) در تنسی حمل کردند. در مارس 2004، بیش از 1000 قطعه سانتریفیوژ و موشک اضافی از لیبی خارج شد. تضعیف بازدارندگی موشکی و هسته‌ای لیبی باعث شد، پس از شورش در این کشور در سال 2011 با مداخله ناتو حکومت قذافی سقوط کرد و لیبی به کشوری چند پاره میان گروه‌های نظامی وابسته به چند کشور خارجی تبدیل شود و جنگ داخلی طولانی درگیرد. جزئیات را در تابناک می‌بینید و می‌شنوید.

وقتی کوروش بزرگ 539 سال قبل از میلاد مسیح، بابل، بزرگ‌ترین شهر آن روزگاران باستان را فتح کرد، دستور داد تا در استوانه یاد بودی، نام و تبارش را برای آیندگان به یادگار بگذارند. اما در این تبارنامه کوروش نه نامی از خاندان هخامنشی به میان آمده و نه حتی تفاخر به نژاد پارسی دیده می‌شود شیوه‌ای متفاوت که هرگز در کتیبه‌های سلطنتی دوران باستان معمول نبود. این برنامه در جستجوی پاسخی برای این پرسش است که چرا برخی از پژوهشگران در تبار هخامنشی کوروش تردید کردند؟ چرا تلاش کردند اثبات کنند که کوروش، پارسی نبوده و اساساً آیا می‌شود استدلال‌هایشان را پذیرفت یا خیر؟ گزارش فرارو در بررسی پاسخ این پرسش را در تابناک می‌بینید.

یک گزارش خبری تلویزیون در سال 1374 را ببینید که تاکید می‌کند آمریکا خواستار مذاکره با ایران شده است. در آن زمان دولت بیل کلینتون در آمریکا و دولت اکبر هاشمی رفسنجانی در ایران سر کار بود.

آیت الله سید ابوالقاسم خویی فقیه، اصولی، مفسر قرآن، متکلم، محقق علم رجال و مرجع تقلید شیعهٔ امامیه از تأثیرگذارترین و پُرمقلدترین مراجع تقلید شیعه و استاد اکثر مراجع تقلید شیعی کنونی به‌شمار می‌رود، به‌گونه‌ای که بین فقها و مراجع تقلید شیعه از او با عنوان استادُ الفقها و المجتهدین - زعیم حوزوات العلمیه یاد می‌شود. آیت الله خویی در جریان خیزش شعبانیه یا جنبش شعبانیه که قیام شیعیان علیه رژیم بعث عراق پس از حمله صدام به کویت و جنگ اول خلیج فارس بود، به شدت تحت فشار قرار گرفت و برای آنکه خشم شیعیان کنترل شود، مجبور به ملاقات اجباری با صدام حسین و سپس حصر خانگی تا انتهای عمرش شد. این روحانی برجسته در روز شنبه، 8 صفر 1413 برابر با 17 مرداد 1371، به علت بیماری قلبی در سن 93 سالگی، در کوفه درگذشت و در مسجد الخضراء صحن حرم علی بن ابیطالب دفن شد. تصاویری از تشییع و خاکسپاری او که بعد از سقوط صدام منتشر شد حاکی از حضور تعداد کمی از نزدیکان و فضای سنگین امنیتی و حضور نظامیان بعث در داخل حرم در حین تشییع است. فیلمی نادیده از انتقال پیکر آیت الله العظمی خویی به نجف و نماز آیت الله سیستانی بر پیکر ایشان تحت نظارت نیروهای امنیتی رژیم بعث صدام

یکی از مبارزان زمان شاه که در آن دوران دانش آموز بوده و بابت توزیع اعلامیه ضد حکومت پهلوی توسط ساواک درون دبیرستان بازداشت و به اوین منتقل شده، از رویه بازداشتش و محکومیتش در تلویزیون گفته است. حرف‌های جالب این شخص را می‌بینید و می‌شنوید.

کنسرو بیسکویت یکی از کنسروهایی است که در دوران جنگ‌های جهانی اول و دوم باب بود اما با توسعه بسته بندی پلاستیکی کنار گذاشته شد. تصاویر کنسرو بیسکویت و نحوه باز کردنش را می‌بینید.

طاهره طالقانی دختر آیت الله طالقانی درباره اینکه پدرش دو همسر داشت، توضیحات جالبی داد که می‌بینید و می‌شنوید.

بخشی از ریشه‌های اقتصادی انقلاب ایران در سال 1357 از زبان دکتر فرشاد مومنی، اقتصاددان و استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی که با بررسی آمارها انجام می‌شود را می‌بینید که می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد: آیا ملت از روی «شکم سیری» انقلاب کردند؟ مومنی به دکتر نیکی کدی یک خاورشناس و ایران شناس برجسته آمریکایی با 35 سال سابقهٔ تدریس در دانشگاه کالیفرنیا/لس آنجلس (یو.سی.ال.اِی) است، استناد می‌کند.

رسول ملاقلی پور جزو کارگردان‌های ایرانی بود که سینما را با خود جنگ شروع کرد و از عکاسی و فیلمبرداری مستند از دفاع مقدس، وارد سینمای داستانی شد و به همین دلیل تعلق خاطر ویژه‌ای به فیلم‌هایی با مضمون دفاع مقدس داشت. خاطره رسول ملاقلی پور از 4000 عکسی که از رزمندگان گرفت، بدون آنکه به آنها بگوید نگاتیوی وجود ندارد را می‌بینید و می‌شنوید.

خاطره ابراهیم حاتمی کیا از حضور در عملیات مرصاد و منافقینی که دقیقاً شکل بسیجی‌ها بودند و توصیه به او برای تراشیدن ریشش تصویر تکان دهنده است که او ارائه می‌دهد و در آخر او از شناسایی‌اش با پهپاد و نجات معجزه آسایش می‌گوید. در تابناک می‌بینید و می‌شنوید

عملیات والفجر 8 یا نبرد اول فاو از 20 بهمن 1364 تا 29 فروردین 1365 به مدت 78 روز در منطقه خسروآباد تا راس‌البیشه اجرا شد و نتیجه آن فتح بسواحل اروند، ساحل شمالی خور عبدالله و شبه جزیره فاو بود و بدین ترتیب بزرگ‌ترین و موفق‌ترین عملیات تهاجمی ایران رقم خورد. یک سال بعد عملیات کربلای 4 از سوم دی 1365 تا پنجم دی 1365 اجرا شد که به واسطه لو رفتن عملیات، به عدم فتح انجامید و فقط دو هفته بعد یعنی از 19 دی 1365 تا 6 فروردین 1366 عملیات کربلای 5 اجرا شد و این عدم فتح، به یک فتح بزرگ تبدیل شد. سردار محمد جعفر اسدی فرمانده لشکر المهدی در دوران دفاع مقدس به این پرسش پاسخ داد که چرا در والفجر هشت فاتح بودیم اما در کربلای چهار نه؟

رزمندگان سپاه انقلاب اسلامی و ارتش جمهوری اسلامی ایران طی عملیات والفجر 8 یا نبرد اول فاو که از 20 بهمن 1364 تا 29 فروردین 1365 به مدت 78 روز در منطقه خسروآباد تا راس‌البیشه جریان داشت، بر سواحل اروند، ساحل شمالی خور عبدالله و شبه جزیره فاو مسلط شدند و بزرگ‌ترین و موفق‌ترین عملیات تهاجمی ایران رقم خورد. لحظات اعلام رمز عملیات از سوی محسن رضایی فرمانده سپاه پاسداران در دوران دفاع مقدس را می‌بینید. برادر محسن حین اعلام رمز عملیات می‌گوید: «7 سال قبل امام در چنین شبی دستور داد حکومت نظامی شاه باید لغو بشه به بچه ها بگید حکومت نظامی صدام رو لغو کنید»