کلیات
ایران خودرو شرکت خودروسازی ایرانی است که در سال ۱۳۴۱ توسط برادران خیامی با سرمایه مالیِ ۱۰۰ میلیون ریال بنیان‌گذاری شد. این شرکت که قبلاً ایران ناسیونال نام داشت، در خارج از ایران با نام تجاری ایکو (IKCO) شناخته می‌شود.
این شرکت مهم‌ترین شرکت خودروسازی ایرانی است، که انواع خودرو‌های سبک و سنگین را با همکاری شرکای خارجی یا به‌تن‌هایی مونتاژ می‌کند. ایران خودرو سالانه حدود ۶۰۰ هزار دستگاه خودرو تولید می‌کند.
همکاری با پژو
در سال ۱۳۵۳ با افزایش قیمت نفت و درآمد‌های ارزی، شرکت ایران ناسیونال به منظور حفظ بازار تصمیم به تولید پژو گرفت و سهام شرکت نیز در همین سال وارد بورس شد و حدود ۴۵ درصد از سهام شرکت به عموم واگذار گردید. در اواخر سال ۱۳۵۶ و اوایل سال ۱۳۵۷ با توجه به این نکته که پیکان قدیمی شده بود، تعویض آن در دستور کار قرار گرفت و بر همین اساس به منظور تولید خودروی جدیدتری با پژو فرانسه مذاکراتی انجام گرفت که در نهایت منجر به عقد قرارداد تولید پژو ۳۰۵ شد.
اما قبل از انجام کار و هم‌زمان با وقوع انقلاب اسلامی تمامی صنایع، ملی و در اختیار دولت قرار گرفت. از سال ۱۳۷۴ شرکت ایران خودرو همکاری خود با شرکت پژو فرانسه را آغاز کرد. در سال ۱۳۸۴ درآمد شرکت پژو از بازار خودرو ایران یک میلیارد یورو بود.
تأثیر تحریم ها
در سال ۱۳۹۱ با بالا گرفتن تحریم‌های علیه ایران و پس از قرارداد‌های پژو با جنرال موتورز آمریکا، پژو روابطش را با ایران خودرو قطع کرد. در بهمن ماه سال ۱۳۹۴ پژو طبق یک قرارداد به ارزش ۴۰۰میلیون یورو (معادل ۱۳ تریلیون ریال)که با ایران خودرو به امضا رسید به بازار ایران بازگشت که طی آن انتقال خط تولید پژو ۲۰۰۸٬۲۰۸ و ۳۰۱ در دستور کار قرار گرفت.
سهامداران
ایران‌خودرو قانوناً یک شرکت سهامی عام بوده و سهام آن در بازار بورس اوراق بهادار تهران معامله می‌شود. هرچند دولت در ظاهر سهم کمی در آن دارد، اما در حقیقت بازیگران دولتی و شبه‌دولتی نقش بسیار پررنگی در حاکمیت و مدیریت آن دارند. بررسی‌ها نشان می‌دهد ایران‌خودرو با یک برنامه پیچیده توانسته ظرف چند سال سهام خود را بفروشد و بعداً خودش آن را تحت کنترل بگیرد. شرکت‌های زیرمجموعه ایران‌خودرو طی سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰ با خرید سهام شرکت مادر خود موفق به ایجاد پدیده سهام‌داری چرخه‌ای شدند، به‌گونه‌ای که مجموع میزان سهام تحت تملک تنها سه شرکت (نگار نصر سهم، سرمایه‌گذاری سمند و بازرگانی سپهر ایرانیان کیش که سهام دو تای اولی ۱۰۰٪ و سومی ۶۰٪ در اختیار ایران‌خودرو است) از ۷٫۳۸٪ به ۲۴٫۴۶٪ افزایش یافت.
خبرگزاری فارس در گزارشی در دی ۱۳۹۶ اعلام کرد که عملاً ۱۷٪ از سهام ایران‌خودرو تحت اختیار شرکت کروز، ۲۱٪ تحت کنترل دولت و نهاد‌های شبه‌دولتی، ۲۶٪ زیرمجموعه‌های خودش و تنها ۲۶٪ به سهامداران خرد تعلق دارد.
شایعه ورشکستگی ایران خودرو
در سال‌های پایانی اولین دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد شایعاتی در فضای رسانه‌ای مبنی بر ورشکستگی این شرکت منتشر شد که به دلیل عدم شفافیت در اطلاعات مالی این دست شرکت‌ها امکان تأیید یا رد آن ممکن نشد.
این شایعات تا پایان دوره دوم ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد در سال ۱۳۹۲نیز ادامه داشت.
انتقاد‌ها
محمد شریعتمداری در نشست هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران با انتقاد از روند خصوصی‌سازی گفت: فقط ایران خودرو و سایپا در عالم خلق نشده‌اند بلکه خود بخش خصوصی اتاق بازرگانی با تجمیع سرمایه‌های خود می‌تواند یک شرکت خودروسازی ایجاد کند و سومین آن باشد که بنده نیز از آن حمایت می‌کنم.
اطلاعات تماس
آدرس: تهران - کیلومتر ۱۴ جاده مخصوص کرج (بزرگراه شهید لشگری)، شرکت ایران خودرو
صندوق پستی: ۱۱۱–۱۳۸۹۵
تلفن: ۴۸۹۰۱–۰۲۱
فکس: ۱–۴۴۹۳۴۰۰۰، ۰۲۱