کلیات
محمدرضا شجریان متولد تاریخ ۱ مهر ۱۳۱۹ در مشهد، موسیقیدان، آهنگساز، خواننده و خوشنویس اهل ایران و نامزد ۲ جایزه گرمی است. سایت انجمن آسیا وی را پرآوازهترین هنرمند موسیقی اصیل ایرانی، روزنامه ونکوورسان او را یکی از مهمترین هنرمندان موسیقی جهان و همچنین رادیوی عمومی ملی (NPR) در سال ۲۰۱۰ وی را یکی از ۵۰ صدای برتر جهان معرفی کردهاست. شجریان در ایران ملقب به خسرو آواز ایران است.
محمد رضا شجریان در تاریخ ۱۷ مهر ۱۳۹۹ درگذشت.
معرفی بیشتر
محمدرضا شجریان، رئیس کنونی شورای عالی خانه موسیقی ایران، بنیانگذار گروه شهناز و مبدع چند ساز موسیقی میباشد. همچنین از فرزندان محمدرضا شجریان، همایون و مژگان در زمینه موسیقی فعالیت دارند. شجریان در قرائت قرآن نیز فعالیت داشته و دعای ربنامعروفترین تلاوت قرآنیِ اوست؛ این اثر توسط سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری به عنوان اثر ملی ثبت شدهاست.
شاگردان شجریان
خوانندگان سرشناسی، چون ایرج بسطامی، حسامالدین سراج، حمیدرضا نوربخش، علی جهاندار و پسرش همایون از جمله شاگردان شجریان هستند.
خوشنویسی
محمدرضا شجریان علاوه بر آوازخوانی، علاقه زیادی به خوشنویسی ایرانی دارد. او از سال ۱۳۴۴ به فراگیری خط نستعلیق نزد ابراهیم بوذری و حسین میرخانی پرداخت. او در حال حاضر دارای درجه ممتاز در خط نستعلیق میباشد. محمدرضا شجریان در سال ۱۳۸۹ آثار خطاطی خود را در نمایشگاهی در تالار وحدت به همراه منتخبی از خوشنویسان معاصر به نمایش گذاشت.
تلاوت قرآن
محمدرضا شجریان اولین بار نزد پدرش (مهدی شجریان) که خود از قاریان مشهد بود، قرائت قرآن را فرا گرفت. او برای اولین بار در ۱۲ سالگی به تلاوت قرآن در رادیو مشهد پرداخت. محمدرضا شجریان تا قبل از سال ۱۳۴۶ که به تهران مهاجرت کرد، به صورت افتخاری در رادیو مشهد قرآن میخواند. پدر او با آواز خواندن پسرش موافق نبود و محمدرضا شجریان به همین دلیل تا چهار سال در رادیو تهران با نام «سیاوش بیدگانی» آواز خواند.
آواز خوانی با نام مستعار
محمدرضا شجریان در مصاحبه با بیبیسی گفته بود که پدر او میخواست خانواده آنها (شجریان) بیشتر با چهره مذهبی شناخته شود و محمدرضا شجریان برای این که پدرش را ناراحت نکند از نام مستعار «سیاوش بیدگانی» استفاده کرد تا این که مهدی شجریان با احمد عبادی، نوازنده نامی سهتار ملاقات کرد و پس از این ملاقات، رضایت داد تا پسرش با نام اصلی آواز بخواند.
استمرار تلاوت قرآن
پس از آن محمدرضا شجریان در کنار آوازخوانی، قرائت قرآن را نیز ادامه داد. وی در سال ۱۳۵۶ در مسابقه تلاوت قرآن کشوری، رتبه نخست را به دست آورد.
همچنین در مسابقات جهانی تلاوت قرآن در سال ۱۳۵۷ (تابستان ۱۹۷۹) در مالزی، هنگامی که قاری ایرانی قادر به شرکت در مسابقه نبوده، محمدرضا شجریان بدون هماهنگی و آمادگی قبلی، بهعنوان نماینده ایران در مسابقه شرکت میکند و رتبه دوم جهان را به دست میآورد.
در سال ۱۳۵۸ چهار آیه برگرفته از آیات قرآن را با صوت خواند و این آیات (که تمامی آنها با واژه «ربنا» شروع میشدند)، در ماه رمضان در برنامه افطار پخش شدند و به نام دعای ربنای شجریان معروف شدند. دعای ربنا به همراه مناجات مثنوی افشاری (این دهان بستی دهانی باز شد) باصدای شجریان به مدت ۳۰ سال از اصلیترین برنامههای رادیو و تلویزیون برای ماه رمضان بودند.
محمدرضا شجریان دعای ربنا را متعلق به مردم معرفی کرده و حتی هنگامی که صدا و سیما را از پخش آثار منع کرد، پخش دعای ربنا را به عنوان یک مورد استثناء منع نکرد.
یک مجموعه تلاوت قرآن به نام به یاد پدر وجود دارد که در قالب ۲ سیدی مجزا (به یاد پدر ۱ و به یاد پدر ۲) انتشار یافته و مربوط به برخی تلاوتهای محمدرضا شجریان بین سالهای ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۱ است. محمدرضا شجریان این اثر را پس از وفات پدرش، مهدی شجریان برای یادبود او در سال ۱۳۷۸ منتشر کرد. این مجموعه شامل تلاوت سورههای قصص، انعام، فجر، بلد، فتح و نمل میباشد و البته شجریان در به یاد پدر ۲ دعای ربنا را نیز اضافه کرد.
او در مصاحبه با بیبیسی گفته بود که هنگامی که در زمینه آواز آلبومهایی را منتشر میکرد، پدرش سفارشهای زیادی به او میکرده که در کنار آواز چند مجموعه قرائت قرآن نیز منتشر کند، اما او به خاطر پیشگیری از سوءتفاهمها این کار را نمیکرده؛ اما پس از وفات پدرش به این فکر بوده که باید به حرف او عمل میکرده و برای همین برخی از تلاوتهایش را در مجموعه به یاد پدر منتشر میکند.
سازهای ابداعی
محمدرضا شجریان مبدع چند ساز جدید در موسیقی ایرانی است. وی در اردیبهشت ۱۳۹۰ در نمایشگاه در تهران این سازها را رسماً به نمایش عمومی درآورد. برخی این سازها عبارتند از: صراحی، شهر آشوب، ساغر، کرشمه، سبو و… . نمایشگاه سازهای ابداعی شجریان ۱۳۹۰ نمایشگاهی از سازهای ابداعی محمدرضا شجریان میباشد که در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۰ در تالار بهارخانه هنرمندان افتتاح گردید.
تولید سازهای ابداعی توسط شجریان با انتقاد زیادی مواجه شد و در نشستی با حضور کارشناسانی همچون: جلال ذوالفنون، جمال سماواتی، حسین علیزاده، داریوش طلایی و… مورد نقد قرار گرفت.
محتوای کاری
وی علاوه با اشعار کلاسیک شاعرانی، چون حافظ، سعدی، مولانا، عطار، باباطاهر و خیام، در برخی کنسرتها و کارهای خود از «شعر نو» شاعرانی، چون فریدون مشیری، نیما یوشیج، سهراب سپهری، شفیعی کدکنی، مهدی اخوان ثالث و هوشنگ ابتهاج استفاده کردهاست. از جمله کارهای مشترک او گزیدهای است از رباعیات خیام با صدای شجریان و رباعیخوانی احمد شاملو. همچنین، وی تعدادی از دعاهای قرآنی را در اثر مشهور به دعای ربّنا خواندهاست که در هنگام افطارهای ماه رمضان از صدا و سیمای ایران پخش میشد. همچنین بعد از درگذشت پدرش که از استادان و قاریان مشهور قرآن در مشهد بود برخی از تلاوتهای قرآن خود را با عنوان به یاد پدر در دو سی دی مجزا (به یاد پدر ۱ و به یاد پدر ۲) منتشر کرد.
حواشی بعد از انتخابات ۸۸
پس از دهمین دورهٔ انتخابات ریاست جمهوری ایران، محمدرضا شجریان در نامهای به عزتالله ضرغامی از وی خواست تا از پخش آثار او در صدا و سیما خودداری کند. وی گفت: «سرودهایی که خوانده بهویژه سرود ایران،ای سرای امید متعلق به سالهای ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸ بوده و هیچ ارتباطی با شرایط کنونی ندارد». وی اعلام کرد سازمان صدا و سیما هیچ نقشی در تهیه این آثار نداشته و به حکم قانون و شرع از این سازمان خواسته صدا و آثار او را در هیچیک از واحدهای رادیو و تلویزیون پخش نکند. وی در گفتگو با بیبیسی گفت: «در شرایطی که مردم در بهت و حیرت هستند و به گفته آقای احمدینژاد، خس و خاشاک به حرکت درآمدهاند، صدای من در صدا و سیما جایی ندارد. صدای من صدای خس و خاشاک است و همیشه هم برای خس و خاشاک خواهد بود»
بیماری و درگذشت
محمدرضا شجریان در پیام ویدئویی برای تبریک نوروز ۱۳۹۵ با چهرهای دگرگونه و موهای بسیار کوتاه حاضر شد. برخی سایتها از ابتلای او به سرطان کلیه خبر دادند.
خود من هم با یک میهمان ۱۵ سالهای سالهاست که آشنا هستم و دوست شدیم با همدیگر و الآن هم من به خاطر همان اینجا ایستادهام و طبق دستور ایشان موهای سرم را هم کوتاه کردم و بچهٔ حرفگوشکنی شدم و چند وقت دیگر هم در اینجا هستم، چون آرامش خوبی دارم و خیلی راحتم اینجا، برای اینکه با این میهمان بتوانیم به تفاهم برسیم انشاءالله. به تفاهم که رسیدیم، راه میافتم میآیم به سراغ شما هممیهنان عزیزم و کارهای هنریام را دنبال خواهم کرد.
— محمدرضا شجریان در پیام نوروزی ۱۳۹۵، پیام ویدئویی استاد شجریان. یوتیوب. ۱۳۹۵. دریافتشده در ۱ فروردین ۱۳۹۵.
محمدرضا شجریان، چهار سال پس از آنکه برای آخرین بار جلوی دوربین ظاهر شد و اعلام کرد ۱۵ سال است به بیماری سرطان مبتلاست، بعدازظهر ۱۷ مهر ۱۳۹۹ در ۸۰سالگی درگذشت. در ساعت ۱۷ بهوقت تهران، همایون شجریان، فرزند محمدرضا شجریان، نیز خبر درگذشت پدرش را در اینستاگرام رسمی خود تأیید کرد و نوشت: «خاک پای مردم ایران به دیار معشوق پرواز کرد.».
از اوایل بهمن سال ۱۳۹۸، وضعیت ریههای او به وخامت گرایید که منجر به بستری شدن در بیمارستان برای عمل جراحی بهمنظور «تعبیه راه عروقی جهت دارورسانی راحتتر و مؤثرتر» شد. اما بیست روز پس از مرخص شدن شجریان از بیمارستان، مشکلات تنفسی مجدداً او را در روز پنجشنبه ۱ اسفند ۱۳۹۸ راهی بخش مراقبتهای ویژه بیمارستان کرد و تا فروردین ۱۳۹۹ در بیمارستان باقی ماند. پس از آن مراقبت ویژه از محمدرضا شجریان در خانه ادامه یافت تا روز شنبه، ۲۵ مرداد ۱۳۹۹، که با افت سطح هوشیاری، افت فشار خون و شوک عفونی بار دیگر در بخش مراقبتهای ویژه بیمارستان جم بستری شد و پس از حدود ۱۰ روز، ۳ مهرماه، از بیمارستان به خانهاش منتقل شد.
اما بار دیگر، یکشنبه ۱۳ مهر ۱۳۹۹، به دلیل افت سطح هوشیاری در حد نزدیک به کمای مطلق به بخش مراقبتهای ویژه در بیمارستان جم تهران منتقل شد و عاقبت بعدازظهر هفدهم مهرماه ۹۹، ۱۷ روز پس از ۸۰ ساله شدن، درگذشت.
سوت؛
تصنیف «دلشدگان» که با صدای محمدرضا شجریان بر روی فیلم سینمایی دلشدگان به کارگردانی علی حاتمی اجرا شد، توسط کودکان شیرازیِ تحت تعلیم موسیقی در قالب گروه موسیقی «یزدان پناه» بازاجرا شده و تقدیم به این استاد موسیقی ایران شده است. این اجرا را در تابناک میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۹۰۴۹۶۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۳/۲۱
ریتم؛
محمدرضا شجریان و گروه شهناز به رهبری مجید درخشانی یک اجرای زنده در سال 1390 در لندن داشتند. دست به جان نمیرسد یکی از اشعار سعدی است که استاد شجریان در این کنسرت اجرا کرده و این اجرا را اکنون در تابناک میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۹۰۴۸۷۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۳/۲۳
ریتم؛
محمدرضا شجریان و گروه شهناز به رهبری مجید درخشانی یک اجرای زنده در سال 1390 در لندن داشتند. «شب است و آینه خواب سپیده می بیند» یا «بر آستان تو» یکی از اشعار هوشنگ ابتهاج است که این استاد موسیقی در این کنسرت اجرا کرد. در تابناک میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۹۰۴۸۲۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۳/۲۲
کد خبر: ۸۸۷۲۱۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۱/۰۲
کد خبر: ۸۶۹۵۴۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۱۰/۲۴
ریتم؛
«ناگهان پرده برانداختهای یعنی چه؟» یکی از اشعار مشهور حافظ است که محمدرضا شجریان که در اجراهای متعدد با عناوین «یعنی چه؟» و «دل مجنون» از جمله در کنسرت تاجیکستان بخشهایی از آن را با تغییراتی اجرا کرد. پیش از این اجرای دیگری از شجریان با داریوش پیرنیاکان را از این قطعه در تابناک شنیدهاید. اکنون این اجرای تاجیکستان را با این توضیح میبینید و میشنوید که کیفیت تصاویر در دسترس از این اجرا مطلوب نیست.
کد خبر: ۸۲۹۹۰۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۶/۱۱
ریتم؛
«شور عاشقی» یکی از غزلیات سعدی است که محمدرضا شجریان در کنسرت تاجیکستان بخشهایی از آن را با تغییراتی اجرا کرد. این اجرای زنده را با این توضیح میبینید و میشنوید که کیفیت تصاویر در دسترس از این اجرا مطلوب نیست.
کد خبر: ۸۲۹۹۰۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۶/۱۰
ریتم؛
«دل مجنون» یکی از غزلیات دیوان شمس مولوی است که محمدرضا شجریان در کنسرت تاجیکستان بخشهایی از آن را اجرا کرد. این اجرای زنده را با این توضیح میبینید و میشنوید که کیفیت تصاویر در دسترس از این اجرا مطلوب نیست.
کد خبر: ۸۲۹۸۹۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۶/۱۰
ریتم؛
«صنما با غم عشق تو چه تدبیر کنم» یکی از غزلیات حافظ است که محمدرضا شجریان در کنسرت تاجیکستان بخشهایی از آن را با تغییراتی اجرا کرد. این اجرای زنده را با این توضیح میبینید و میشنوید که کیفیت تصاویر در دسترس از این اجرا مطلوب نیست.
کد خبر: ۸۲۹۸۷۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۶/۱۰
ریتم؛
«صنما جفا رها کن» یکی از غزلیات دیوان شمس مولوی است که محمدرضا شجریان در کنسرت تاجیکستان اجرا کرد. این اجرای زنده را با این توضیح میبینید و میشنوید که کیفیت تصاویر در دسترس از این اجرا مطلوب نیست.
کد خبر: ۸۲۹۸۴۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۶/۱۰
ریتم؛
«غم عشق» یکی از غزلیات مشهور حافظ است که محمدرضا شجریان در کنسرت تاجیکستان اجرا کرد. این اجرای زنده را با این توضیح میبینید و میشنوید که کیفیت تصاویر در دسترس از این اجرا مطلوب نیست.
کد خبر: ۸۲۹۸۳۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۶/۱۰
کد خبر: ۸۲۵۷۴۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۵/۲۵
ریتم؛
«نیست چو من شیدایی» یکی از قطعاتی است که محمدرضا شجریان در کنسرت و آلبوم قاصدک بر اساس یکی از غزلهای حافظ خوانده است. قاصدک با آهنگسازی و نوازندگی سنتور پرویز مشکاتیان و تنبک همایون شجریان اجرا شده است. اجرای این قطعه را در تابناک میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۸۲۳۷۳۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۵/۱۸
ریتم؛
«هست شب» یکی از قطعاتی است که محمدرضا شجریان در آلبوم قاصدک و همچنین کنسرت قاصدک اجرا خوانده است. این قطعه بر اساس شعری از مجموعه «ماخ اولا» نیما یوشیج خوانده شده است. اجرای زنده این قطعه را که با آهنگسازی و نوازندگی سنتور پرویز مشکاتیان و تنبک همایون شجریان اجرا شده را در تابناک میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۸۲۳۲۴۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۵/۱۷
ریتم؛
قاصدک، نام آلبومی است با صدای محمدرضا شجریان و آهنگسازی و نوازندگی سنتور پرویز مشکاتیان، که در دستگاه ماهور و آواز دشتی اجرا شد. استاد شجریان و استاد مشکاتیان همچنین کنسرت قاصدک را برگزار کردند. قاصدک اشاره به شعر مشهور مهدی اخوان ثالث دارد. اجرای زنده این قطعه را در تصنیف ماهور و بیات ترک اجرا شده، در تابناک میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۸۲۲۹۶۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۵/۱۵
ریتم؛
محمدرضا شجریان با همراهی نوای تار حسین علیزاده و تنبک همایون شجریان در مراسم بزرگداشت سید نورالدین رضوی سروستانی، اجرای کوتاهی داشت و در جریان این اجرا، یکی از رباعیات خیام را اجرا کرده است. این قطعه را در تابناک میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۸۱۹۸۰۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۵/۰۴
ریتم؛
محمدرضا شجریان با همراهی نوای تار حسین علیزاده و تنبک همایون شجریان در مراسم بزرگداشت سید نورالدین رضوی سروستانی، اجرای کوتاهی داشت و در جریان این اجرا، یکی از غزلیات سعدی را خوانده است. این اجرا را در تابناک میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۸۱۹۴۳۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۵/۰۳
ریتم؛
اجرای مشترک محمدرضا شجریان و هابیل علیاف یکی از اجراهای مشترک قدیمی است. شجریان در این اجرا شماری از این قطعات از جمله قطعه مرغ سحر را میخواند. این اجرا را با این توضیح در تابناک میبینید و میشنوید که کیفیت صدا و تصویر مطلوب نیست.
کد خبر: ۸۱۹۱۰۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
ریتم؛
بهار دلکش از تصنیفهای بهاری به زبان فارسی در آواز ابوعطا و از آثار منسوب به درویش خان (غلامحسین درویش) است. این تصنیف در آواز ابوعطا، گوشه حجاز اجرا شدهاست. شاعر تصنیف عارف قزوینی بود و تاکنون خوانندگانی چون عبدالله دوامی، محمدرضا شجریان ، علیرضا قربانی، وحید تاج و سالار عقیلی این تصنیف را اجرا کردهاند. اجرای محمدرضا شجریان که بیشک بهترین اجرا تاکنون است را با نوای تار محمدرضا لطفی میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۸۰۰۵۳۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۲/۲۹
ریتم؛
«چنان مستم» یکی از قطعاتی است که محمدرضا شجریان بر اساس غزلی از دیوان شمس مولوی خوانده، با این تفاوت که در اجرای شجریان، کلمه امروز به امشب تغییر کرده است. در این قطعه داریوش پیرنیاکان نیز سه تارنوازی میکند. اجرای زنده این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۷۹۵۲۰۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۲/۱۱