بازدید 39967
درباره خالقان یک قطعه موسیقی ملی؛

چگونه «ای ایران» خلق شد؟ / مثلت طلایی بنان، خالقی و گل‌گلاب چه کردند؟

در آن دوران برخی معتقد بودند روی مقامات موسیقی اصیل ایرانی نمی‌توان یک اثر حماسی ساخت. برای اولین بار کلنل وزیری سرود «ای وطن» را در دشتی ساخت. آقای خالقی هم شاگرد خلف کلنل وزیری بود... در آموزش موسیقی هم اول مقام شور را به هنرجو می‌آموزند چرا که می‌دانند این مقام بدون آنکه خود هنرجو بداند در تار و پود وجودش رخنه کرده است. انسان ایرانی بدون آنکه خودش بداند با این نواها آشناست...
کد خبر: ۸۸۸۰۱۷
تاریخ انتشار: ۰۷ فروردين ۱۳۹۸ - ۱۱:۵۵ 27 March 2019

چگونه «ای ایران» خلق شد؟«ای ایران» از مشهورترین سرودهای ملی‌ ایران است که از عمر ساختش هفتاد و پنج سال می‌گذرد و همچنان با خواندنش روحیه ملی-میهنی در ایرانیان با هر عقیده و مسلکی جان دوباره می‌گیرد اما این سرود چگونه شکل گرفت و اینچنین تاثیرگذاری‌اش ماندگار و دیرپا شد و چرا هرچه از عمر آن گذشته، طرفداران بیشتری یافته و بیش از پیش مورد توجه عموم مردم قرار گرفته، تا آنجا که تقریباً همه اقشار باورمند و دلبسته به ایران، آن را دوست دارند؟

به گزارش «تابناک»؛ «در سال 1944، در شرایطی که چکمه‌های نیروهای اشغال‌گر هر وطن‌پرستی را می‌لرزاند، من ایدهٔ این شعر به ذهنم رسید. سپس پروفسور خالقی موسیقی آن را نوشت و در برابر همهٔ مقاوت‌های سیاسی، این ترانه راه خود را به دل و روح مردم پیدا کرد.» این تعبیر حسین گل‌گلاب شاهر سرود «ای ایران» است؛ سرودی که با موسیقی روح‌الله خالقی و نوای مخملی غلامحسین بنان در تاریخ ایران ماندگار شد و جایگاه یکی از مهم‌ترین آثار موسیقی ایران زمین را به خود اختصاص داد.

آن طور که خود بنان گفته بود، عیلنقی وزیری یکی از راهنماهای مهم او در مسیر خوانندگی بود اما روح الله خالقی به واسطه علاقه‌ای که به بنان داشت، هر انچه در چنته داشت به یار عزیز کرده آموخت. خواننده سرود «ای ایران» هم هرچند اولین بار با صدای یحی ی معتمدالدوله وزیری که بعدها به نوذر معروف شد و دومین بار با اجرای مشترک عبدالعلی وزیری و غلامحسین بنان اجرا شد، اما عموم مردم ایران، آن را با صدای غلامحسین بنان در ذهن دارند.چگونه «ای ایران» خلق شد؟

خالقی به عنوان کاشف بنان توانست از حضور او در کنسرت‌های انجمن موسیقی ملی هم استفاده کند و به سال 1332 وقتی هنرستان موسیقی تاسیس شد، بنان به عنوان مدرس آواز در آنجا مشغول شد. همان سال بود که با پیشنهاد روح الله خالقی در اداره کل هنرهای زیبا استخدام شد. او خوانندگی آثاری از آهنگسازهایی نظیر شیدا، عارف، وزیری، خالقی، محجوبی و تجویدی را که اغلب از سوی روح الله خالقی تنظیم می‌شد، برعهده داشت.

نخستین اجرای «ای ایران»، در بیست و هفت مهرماه 1323 در تالار دبستان نظامی دانشکدهٔ افسری با صدای غلامحسین بنان در خیابان استانبول طی دو شب متوالی ثبت شد و آنقدر اثرگذار بود که شنوندگان تکرار آن را خواستار شدند و سه بار تجدید شد. استقبال و تأثیر این سرود باعث شد که وزیر فرهنگ وقت، هیئت نوازندگان را به مرکز پخش صدا دعوت کرد تا صفحه‌ای از آن ضبط و همه روزه از رادیو تهران پخش شود. اجرای دیگر، مربوط به سال‌های 1337 تا 1342 در برنامه گل‌هاست که غلامحسین بنان این سرود را خواند و در سال‌های پس از انقلاب نیز با وقفه‌ای نه چندان طولانی، مجدداً مورد توجه قرار گرفت.

سالنامه سازندگی پرونده‌ای پیرامون این سرود ملی منتشر کرده و از چند منظر به آن پرداخته است. فرهاد فخرالدینی اولین رهبر ارکستر ملی ایران، درباره دلایل موسیقایی ماندگاری سرود «ای ایران» برخلاف بسیاری از سرودها که با انگیزه‌های مشابهی خلق شده‌اند، تاکید کرد: یکی از مقاماتی که در موسیقی ایران باب طبع مخاطب ایرانی است، مقام شور است. آواز دشتی در این دستگاه هم بسیار مورد علاقه گوش ایرانیان است. بسیاری از آهنگ‌های موجود در موسیقی ایران که جنبه فولکور و محلی دارند نیز در مقام شور و دشتی ساخته شده‌اند. در آن دوران برخی معتقد بودند روی مقامات موسیقی اصیل ایرانی نمی‌توان یک اثر حماسی ساخت. برای اولین بار کلنل وزیری سرود «ای وطن» را در دشتی ساخت. آقای خالقی هم شاگرد خلف کلنل وزیری بود... در آموزش موسیقی هم اول مقام شور را به هنرجو می‌آموزند چرا که می‌دانند این مقام بدون آنکه خود هنرجو بداند در تار و پود وجودش رخنه کرده است. انسان ایرانی بدون آنکه خودش بداند با این نواها آشناست.

فخرالدینی خاطر نشان کرد: روح‌الله خالقی دریافته بود که وقتی می‌خواهد درباره هویت ایرانی صحبت کند، باید از موسیقی متعلق به این سرزمین استفاده کند. در نظر بگیرید که این کار قرار باشد در مقام ماهور ساخته شود. ماهور که در موسیقی غربی همان ماژور است، در دیگر کشورها نیز وجود دارد. آن مقام هم البته خوب است اما شور و دشتی در میان مردمان ایران تاثیرگذاری بیشتری دارد، چون موسیقی بومی ملت ماست. همین توجه هم باعث شد تا مردم بتوانند ملودی این اثر را با خودشان زمزمه کنند، خیلی زود توانستند این سرود را یاد بکیرند و در حافظه جا دهند.چگونه «ای ایران» خلق شد؟

این رهبر ارکستر درباره تجربه اجرای این قطعه با ارکستر ملی یادآور شد: از وقتی این سرود تنظیم و در ارکستر اجرا شد، مردم دیگر دست بردار نبودند. در هر کنسرتی که قرار بود اجرا داشته باشیم، آنها دلشان می‌خواست این قطعه را بشنوند و همراه با خواننده بخوانند. در نهایت هم به وجود می‌آمدند و با ارکستر و خواننده همراه می‌شدند و اشک شوق می‌ریختند. نکته جالب این سرود آن است که همه به احترامش از جا برمی‌خیزند و کسی نشسته آن را نمی‌خواند. ما در طول کنسرت‌ها قطعات مختلفی را اجرا می‌کنیم اما هرگز برای هیچ قطعه‌ای به جز ای ایران، چنین اتفاقی از سوی مخاطبان نمی‌افتد. بنابراین وقتی چنین قطعه‌ای تا این حد مورد توجه مردم است، دست بردن در آن کار اشتباهی است. چنین اثری با این گسترده تاثیرگذاری در طول سالیان به عنوان یک میراث در حافظه مردمان ایران به ثبت رسیده است.

شهرام ناظری نیز درباره «ای ایران» گفت: دشتی به لحاظ مدگردی در پنجمین درجه شور واقع شده است و نگاه خالقی به ساخت تصنیف ای ایران، تصنیف ای ایران با بهره گیری از دستگاه شور و گوشه دشتی حکایت از آن دارد که آهنگساز درصدد ارائه اثری موسیقایی با موضوع ملی با بیان حماسه، ایجاد حس غرور و در عین حال حزن و و اندوه غم‌های رفته بر وطن است. حضور استاد بنان در مثلث هنرمندان ارائه دهنده «ای ایران» نیز حضور مغتنمی است. این خواننده نامدار که ظرایف موسیقی ایرانی را به خوبی می‌دانست در تمام دوران فعالیت بر موسیقی ایران چنان اثر گذاشت که بسیاری از مدعیان در حسرت آن اثرگذاری ‌مانده‌اند. شاید بتوان خواندن «ای ایران» را یکی از نقاط عطف کارنامه استاد بنان بدانیم، با صدای گرم و دلنشین، کلام زییابی «گل گلاب» را به زیبایی به تصویر کشید.

چگونه «ای ایران» خلق شد؟

ای ایران ای مرز پرگُهر
ای خاکت سرچشمهٔ هنر
دور از تو اندیشهٔ بَدان
پاینده مانی و جاودان
ای دشمن ار تو سنگ خاره‌ای من آهنم
جان من فدای خاک پاک میهنم
مهر تو چون، شد پیشه‌ام
دور از تو نیست اندیشه‌ام
در راه تو، کِی ارزشی دارد این جان
ما پاینده باد خاک ایران ما
سنگ کوهت درّ و گوهر است
خاک دشتت بهتر از زر است
مهرت از دل کِی برون کنم
بَرگو بی مهرِ تو چون کنم
تا گردش جهان و دور آسمان به‌پاست
نورِ ایزدی همیشه رهنمای ماست
مهر تو چون، شد پیشه‌ام
دور از تو نیست اندیشه‌ام
در راه تو، کِی ارزشی دارد این جان ما
پاینده باد خاک ایران ما
ایران ای خرّم بهشت من
روشن از تو سرنوشت من
گر آتش بارد به پیکرم
جز مهرت در دل نپرورم
از آب و خاک و مهرِ تو سرشته شد گِلم
مهر اگر برون رود گِلی شود دلم
مهر تو چون، شد پیشه‌ام
دور از تو نیست اندیشه‌ام
در راه تو کِی ارزشی دارد این جان ما
پاینده باد خاک ایران ما

سلام پرواز
خیرات نان
بلیط اتوبوس
تبلیغات تابناک
اشتراک گذاری
نظرات بینندگان
غیر قابل انتشار: ۰
در انتظار بررسی: ۴
انتشار یافته: ۱۶
اون سرود که آستان قدس از روی این اثر ملی کپی کردن رو هم مینوشتی
پاسخ ها
ناشناس
| United States of America |
۱۵:۰۸ - ۱۳۹۸/۰۱/۰۷
برای چی باید با این سرود زیبا و غرور آفرین که هم نوای زیبای دارد هم شعر زیبای دارد کپی برداری شود . این دیگر چه جور سیاستی هست انگاری در بعد از انقلاب برخی ایستاده اند که با فرهنگ ایرانی کلا مشکل دارند یعنی با فرهنگ اصیل ایرانی در ستیز هستند که بحای ان از فرهنگ دیگر کشورها استفاده کنند که متاسفانه ان فرهنگ هم پویا نیست
سبوس برنج شمال
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۵:۴۴ - ۱۳۹۸/۰۱/۰۷
یاد همه عزیزان از دست رفته بخیر




روحشون شاد
این شعر، این سرود و همه کسانی که در خلق این اثر جاودانه نقش داشته اند هرگز تکرار نشدند.
از مثلثهای تکرار ناشدنی!
استاد بنان از افتخارات ما میباشد...
ای شیطونا شما هم من و تو نگاه می کنین! (:
اى كاش از ممنوع بودن پخش اون از صدا وسيما بعدانقلاب هم مى گفتى تا روز اول حمله عراق به ايران كه به ناگاه تلويزيون اين اثر رامجدد پخش كرد
گل وگلاب وخالقى وبنان رفتن ودريغ از يك مراسم وتجليل ويادبود ازآنان دراين صداوسيماى ميلى
هرچند كه هميشه درياد اين مردم زنده اند....
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۷:۲۸ - ۱۳۹۸/۰۱/۰۷
تا اونجایی که من یادم است ا ین سرود در آخر جنگ در عملیات مرصاد از رادیو پخش شد نه در روز اول حمله عراق
این را هم که آستان قدس برنتابید
روحشان شاد. مثل اینها تکرار نخواهد شد
یه ورژنش رو هم علم الهدی ساخته،
پاسخ ها
ناشناس
| United States of America |
۱۵:۱۱ - ۱۳۹۸/۰۱/۰۷
اصلا چنین افرادی نمیتوانند .‌هر کس کار خودش را باید انجام بده .
البته آستان قدس این اثر ملی را تحریف کرد.
پاسخ ها
ناشناس
| United States of America |
۱۵:۱۰ - ۱۳۹۸/۰۱/۰۷
این نتیجه کسانی بود که با چنین رفتاری میخواستند عدالت در پول و عدالت در قدرت و عدالت در فرهنگ و مذهب را به ارمغان بیاورند ولی نتیجه این شد که تمام موارد یاد شده مال خودشان شد
با درود به هم وطنان کشور عزیزمان ایران. ذکر چند نکته ضروری است: 1- همانطور که می دانیم و نیز با توجه به متن این سرود متعلق به 75 سال پیش است نه 65 سال. 2- چرا در مورد بیو گرافی سراینده این شعر که دکتر حسین گل گلاب است توضیحی داده نشده و همچنین دلیل سرودن این شعر توسط او در آن زمان 3- در یک بیت متن سرود تایپ شده در اینجا اشکال دارد.
برچسب منتخب
# ماه رمضان # عید نوروز # جهش تولید با مشارکت مردم # دعای روز هجدهم رمضان # شب قدر