فیلم: وقتی شکارچی‌ شکار می‌شود

ترک دنیا و زندگی در جنگل، روحیه‌ای متفاوت برای هر انسانی پدید می‌آورد؛ روحی ساده و سازگار با طبیعت که آسیب به طبیعت را نکوهش‌گرانه می‌نگرد و به قدر کفایت از طبیعت برداشت می‌کند. آکیرا کوروساوا، کارگردان شهیر سینمای ژاپن در واپسین سال‌های عمرش، سراغ چنین کاراکتری رفت و یکی از بهترین فیلم‌هایش را ساخت و موفق به گرفتن اسکار غیرانگلیسی زبان شد؛ فیلمی که هم‌اینک‌ آن را خواهید دید.

به گزارش «تابناک»، امروز ششم سپتامبر، مصادف با پانزدهم شهریور ماه و پانزدهمین سالروز درگذشت «آکی‌را کوروساوا»‌ کارگردان، تهیه‌کننده و فیلم‌نامه‌نویس افسانه‌ای سینمای جهان است؛ کارگردانی که او را بیش از همه با لقب «متعهد» می‌خوانند و در تعهد برای خلق آثار ماندگار پیشتاز بوده است.

کوروساوا که «ریش قرمز» را ساخت و ‌خالق بهترین فیلم تاریخ ژاپن ‌ثبت شد، هنگامی که فیلمش نفروخت، از شرم ‌خودکشی کرد؛ هرچند اصل خودکشی در اسلام پذیرفته نیست، نگاه تعهدگرایانه این فیلم‌ساز نسبت به سرمایه‌گذاران و مخاطبان فیلمش را تداعی می‌ساخت.

از ویژگی‌های خاص این کارگردان، سخت‌گیری در هنگان تصویربرداری از یک پروژه سینمایی است و برداشت‌های پیاپی و امور دشواری که او از بازیگرانش می‌خواست، باعث شده بود برخی از بازیگران مشهور سینمای ژاپن از مقطعی به بعد، حاضر به بازی جلوی دوربینش نشوند و کوروساوا که در انتخاب بازیگران بسیار حساس بود، از این ناحیه لطمه ببیند.

«کوروساوا» در استفاده از تکنیک تصویربرداری اکستریم لانگ شات و همچنین استفاده از عدسی‌های بسته برای ثبت تصاویر دور از بازیگرانش اصرار داشت و این تلقی را می‌نمود که فیلمبرداری از دور، باعث می‌شود بازی بهتر و روان‌تری را از بازگیر ببینیم. او همچنین از چند دوربین در بسیاری از فیلم‌هایش استفاده می‌کرد و قائل به فیلمبرداری با یک دوربین به عنوان یک اصل که حتی بسیاری از کارگردانان بزرگ امروزی نیز به پایبند هستند، نبود.

از دیگر شاخصه فیلم‌سازی «کوروساوا»، علاقه‌ شاعرانه‌اش به بهره گیری از عناصر آب‌وهوا برای عمق بخشیدن به فضای حاکم بر فیلمش بود. سرما، مه، برف و باران در بیشتر ساخته‌های او به چشم می‌خوردند. دیگر رویکرد قابل توجه فیلم‌های «کوروساوا»، وسعت تأثیرهای هنری اوست.

برخی از داستان‌های او اقتباس از آثار «ویلیام شکسپیر» هستند؛ برای نمونه، «آشوب» برگرفته از ‌«شاه لیر»، ‌«سریر خون» بر پایه «مکبث» و «خواب بد» برگرفته از «هملت» هستند و به همین دلیل منتقدان ژاپنی، او را بیش از اندازه غربی می‌خوانند، حال آنکه یکی از سفرای موفق فرهنگ مشرق زمین و به ویژه سرزمین آفتاب، کوروساوا بود.

کوروساوا در واپسین سال‌های زندگی‌اش، «درسو اوزالا / デルス ウザーラ / Dersu Uzala» را ساخت؛ فیلمی که تنها ساخته این کارگردان فقید در بیرون از مرزهای ژاپن است. این فیلم در سال ۱۹۷۵ و برگرفته از ‌کتاب درسو اوزالا نوشتهٔ ولادیمیر آرسنیف، افسر روسی که خاطرات اکتشافات خود در سیبری و آشنایی‌اش با درسو را در این کتاب آورده، ساخته شده و محصول مشترک اتحاد جماهیر شوروی و ژاپن است..

درسو اوزالا، نخست در جشنواره بین‌المللی فیلم مسکو در سال ۱۹۷۵ و پس از آن در کشورهای دیگرى از جمله ژاپن، دانمارک، فنلاند، مجارستان، آمریکا، کانادا، آلمان شرقی، آلمان غربی، فرانسه، ترکیه و ایران نیز به نمایش درآمد و مورد توجه قرار گرفت‌. همچنین این فیلم در سال ۱۹۷۶ برندهٔ جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی زبان شد‌.

ناگفته نماند، با توجه به فضای ضدشوروی و هر آنچه محصول این اتحاد بود و در آمریکا مورد توجه قرار نمی‌گرفت، دریافت این اسکار به خودیِ خود، جایگاه ویژه هنری این فیلم را به خوبی به تصویر می‌کشد.

بر پایه داستان این فیلم در سال ۱۹۰۲ یک واحد مهندسی ارتش به فرماندهی «سروان ولادیمیر آرسنی‌یف» (سولومین) هنگام انجام عملیات نقشه‌برداری در جنگل‌های شکوتووو در یکی از مناطق ساحلی شوروی، با شکارچی سالخورده، «درسواوزالا» (مونزوک) برخورد می‌کند. «درسو» می‌پذیرد که راهنمای آنان در جنگل باشد. پس از این که در سانحه‌ای، «درسو» زندگی «آرسنی‌یف» را نجات می‌دهد، رابطه دوستانه‌ای میان آنان شکل می‌گیرد اما «آرسنی‌یف» پس از پایان مأموریت به ولادی‌وستوک باز‌می‌گردد.

در سال ۱۹۰۷ بار دیگر او با واحد دیگری به‌‌ همان منطقه باز‌می‌گردد و خوشحال است که می‌تواند دوباره «درسو» را ‌ببیند و وقتی در‌می‌یابد بینایی «درسو» بسیار ضعیف شده، او را همراه خود به شهر نزد خانواده‌اش می‌برد؛ اما «درسو» زندگی شهری را تحمل نمی‌کند و وقتی تصمیم به بازگشت به جنگل می‌گیرد، «آرسنی‌یف» تفنگی به او هدیه می‌دهد که با دید ضعیف هم می‌تواند نشانه‌گیری کند. مدتی بعد، از «آرسنی‌یف» می‌خواهند جسد مردی را شناسائی کند که کارت ویزیت او را همراه داشته است... .

درسو که زن و فرزندان خود را به بلای آبله از دست داده، سال‌هاست ‌در جنگل‌های میان چین و شوروی به تنهایی زندگی می‌کند و به نوعی نماد «سنت» نیز ‌تعبیر می‌شود که توان در هم آمیختن با «مدرنیته» را ندارد. این فیلم که با بودجه چهار میلیون دلاری ساخته شد، از آثاری است که میان منتقدان درباره ماهیتش بحث می‌شود. عده‌ای این اثر را پایان دوران نزول سینمای کوروساوا می‌پندارند و برخی دیگر نیز این اثر ۱۴۱ دقیقه‌ای را یک شاهکار می‌دانند.

اینک به دیدن خلاصه ۶۵ دقیقه‌ای این فیلم تحسین شده اکیرا کوروساوا در سالگرد درگذشتش بنشینید.