فراموشی زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی!
رویکرد خوراکمحور و البته در زمان وفور آن و نه اکنون، خوراک ورودی ارزان نظیر اتان، متان، NGL و نفتا تعیینکننده اصلی مسیر توسعه بوده است. در واقع در آن زمان پرسش اصلی مدیران با بضاعت علمی و تخصصی خود این بود که با این خوراک ارزان و زیاد، چه محصولاتی میتوان تولید کرد؟ نه اینکه بازار داخل و خارج چه میخواهد و ما چه محصولی باید تولید کنیم؟
لذا بسیاری از مشتقات خوراک های اصلی و زنجیرههای میانی و نهایی محصولات پلیمری تخصصی، مواد افزودنی، کامپاندها، کالاهای نهایی و حتی خاویار پتروشیمی یعنی پروین ( چه تولید پالایشگاهی و چه تولید پتروشیمی) ضعیف باقی ماند، و زنجیره مشتقات بسیاری از محصولات پتروشیمی همچون رزین ها، فرمالدهیدها، اتانال، فرمالین، پلی استال، رزین های اوره فرمالدهید، سوپر جاذب ها، اتیلن و پروپیلن اکساید، دی متیل اتر و بسیاری از مشتقات گازها و میعانات، نه تنها تولید نشد بلکه به واردکننده عمده آن نیز بدل گشتیم. در واقع عدم تولید محصولات تخصصی با ارزش افزوده بالا، که در تعهد تولیدگنندگان محصولات الفینی، متانولی و آروماتیکی بود، به فراموشی گروید و هیچ سازمانی هم مطالبه گری نکرد.
زیرا این محصولات با خوراکمحوری سازگار نبودند چون نیازمند فناوری پیچیده، سرمایهگذاری بلندمدت، بازارشناسی، مدیریت دانش و R&D بالایی بودند. بهدلیل ارزان بودن خوراک و جذابیت مالی، بسیاری از شرکتها، پلیاتیلنهای مشابه ساختند، متانولهای متعدد ایجاد کردند و پروژههای تکراری اجرا نمودند، این امر به «اشباع محصولات کمتنوع» و «کمبود محصولات استراتژیک» در صنایع پاییندستی از جمله پلیمرهای سوپر جاذب، پلیمر های تولید لوله گاز، وسایر مشتقات با ارزش، انجامید، اتیلن و پلیاتیلن مازاد داشتیم، اما محصولی با ارزش افزوده ۱۰ برابر بالاتر نداشتیم و این دقیقاً پیامد توسعه خوراکمحور و نه بازارمحور بود.
هیدروژل، سوپر جاذب پلیمری (درشت مولکولی) آبدوست است که قابلیت جذب و نگهداری مقادیر زیادی آب و محلولهای آبی را دارد (۱۰۰ تا ۱۰۰۰ برابر حجم خود)وهم در بهداشت و همکشاورزی کاربرد دارند. امکان تولید این ماده افزودنی که هم اکنون از خارج از کشور وارد میشود وجود دارد و باید پتروشیمیها به سمت تولید این ماده افزودنی حرکت کنند که در نتیجه آن با کاهش قیمت مواد اولیه موردنیاز صنایع پوشک قیمت این محصول نیز کاهش مییابد. به عنوان نمونه، تا پایان سال ۱۴۰۲، 15واحد تولیدی کشور با ظرفیت اسمی 500هزار تن در سال در تولید انواع پوشک مجوز داشتند و روی کاغذ. 80 درصد نیاز کشور را تامین میکردند در حالی که مثلا در سال 1395تنها توانستند 125هزار تن تولید کنند، لیکن واردات این محصول در سال 1396با میزان 10500تن به ارزش 50میلیون دلار افزایش یافت. بین 50تا 70درصد مواد اولیه (سوپر جاذب، محصولات سلولزی) انواع پوشک وارداتی است و هم اکنون به خاطر تحریمها به سختی وارد میشود و در صورت تامین مواد اولیه در داخل که اشاره شد، باعث جلوگیری از خروج ارز و ایجاد رونق واحدهای تولیدکننده خواهد شد.
