ماجرای صادرات آب ایران در روزهای کم آبی کشور

به گزارش تابناک به نقل از فارس، در حالی که بسیاری از شهرها با بحران بی‌آبی و قطعی آب دست و پنجه نرم می‌کنند، زمین‌های کشاورزی در نقاط خشک کشور همچنان درگیر کشت محصولاتی هستند که آب را می‌بلعند و سودی هم برای کشاورز ندارند.

در هفته‌هایی که گذشت، خبرهای قطعی مکرر آب در شهرهای بزرگ و کوچک، از تهران گرفته تا یزد و زاهدان، نگرانی‌های زیادی را در میان مردم به‌وجود آورد. کاهش شدید ذخایر سدها، خشک شدن چاه‌های کشاورزی، نشست زمین و بروز تنش آبی، تنها بخشی از واقعیت تلخ مدیریت منابع آب در کشور است. اما در دل این بحران، همچنان میلیون‌ها تن محصولات آب‌بر کاشته می‌شوند؛ از جمله هندوانه، که رکورددار مصرف آب در بین محصولات کشاورزی است.

طبق گزارش‌های وزارت نیرو، بیش از ۲۷۰ شهر کشور در تنش آبی به سر می‌برند. با این حال، آمار وزارت جهاد کشاورزی نشان می‌دهد که سالانه بیش از ۴ میلیون تن هندوانه در ایران تولید می‌شود. این محصول، برای رشد، نیاز به حدود ۳۰۰ تا ۵۰۰ لیتر آب به ازای هر کیلو دارد؛ یعنی چیزی نزدیک به ۱.۵ میلیارد مترمکعب آب در سال، فقط برای هندوانه.

فاجعه وقتی عمیق‌تر می‌شود که بدانیم حدود ۶۰۰ هزار تن از این محصول، به خارج از کشور صادر می‌شود؛ بیشتر به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، که به دلیل کمبود منابع، به واردات محصولات کشاورزی روی آورده‌اند. به بیان ساده‌تر، ایران در حالی که مردمش با قطعی آب مواجه‌اند، آب خود را در قالب هندوانه صادر می‌کند؛ مفهومی که به آن "صادرات آب مجازی" گفته می‌شود.

این در حالی است که قیمت فروش هندوانه در بازار داخلی، به حدی پایین است که برای کشاورزان صرفه اقتصادی ندارد. در برخی مناطق، نرخ فروش این محصول به کمتر از ۱۵۰۰ تومان برای هر کیلو رسیده است؛ رقمی که حتی هزینه‌ برداشت را هم پوشش نمی‌دهد. بسیاری از کشاورزان مجبور می‌شوند هندوانه‌های رسیده را در زمین رها یا در کنار جاده‌ها تخلیه کنند.

با وجود هشدارهای چندین ساله کارشناسان، هنوز "الگوی کشت" ملی که قرار بود جهت کشاورزی را در ایران اصلاح کند، اجرایی نشده است. نه برنامه‌ای عملیاتی برای منع کشت محصولات آب‌بر در مناطق خشک دیده می‌شود، نه حمایت مناسبی برای کشاورزانی که به‌دنبال تغییر الگوی تولید هستند.

از سوی دیگر، نبود سیاست‌های تشویقی برای استفاده از آبیاری نوین، کشت گلخانه‌ای یا جایگزین‌های کم‌آب‌بر، باعث شده کشاورزان ناچار به همان الگوی سنتی بمانند. این در حالی است که کشورهایی با بحران‌های مشابه، با تغییر سیاست‌گذاری و حمایت عملی، توانسته‌اند مصرف آب کشاورزی را تا نصف کاهش دهند.با ادامه روند فعلی، نه تنها آب زیرزمینی کشور در معرض نابودی کامل است، بلکه کشاورزان نیز در دور باطل بی‌آبی، محصول پرمصرف و سود اندک گرفتار مانده‌اند. کشت هندوانه و صادرات آن، دیگر نه افتخار کشاورزی است و نه توجیه‌پذیر برای کشوری که حتی تأمین آب شربش نیز به سختی انجام می‌شود.