تصویری که کمر یک نظام را شکست

اتفاقات منحصربفرد زیادی در تاریخ مطبوعات رخ داده که از آن به عنوان نمونه همیشه یاد می‌شود. یکی از جالب‌ترین آنها، بی‌شک صفحه نخست روزنامه کیهان در روزهای نوزده و بیست بهمن 1375 است؛ روزهایی که روزنامه کیهان دو بار یک عکس مهم را در صفحه نخست خود چاپ کرد. دو صفحه نخست یک شکل در دو روز پیاپی! تصویری که در مهیج‌ترین روزهای انقلاب مردمی ایران، تیر خلاصی بود بر پیکر حکومت پهلوی و تأییدی بود بر پیروزی مردم! تصویری از بیعت همافران ارتش با امام خمینی!

به گزارش «تابناک»، «امروز هزاران نظامی رژه رفتند». این تیتر روزنامه کیهان برای تصویر معروفی است که حسین پرتوی از بیعت همافران ارتش با امام خمینی منتشر کرد؛ تصویری که پس از انتشار، جنجال‌های زیادی به پا کرد و دامنه جنجال‌ها منجر به آن شد که کیهان در مشاره روز بعد خود هم بار دیگر این تصویر را منتشر کند تا بر واقعی و درست بودن آن صحه بگذارد. از آنجا که در گرماگرم انقلاب مردمی، انتشار این تصویر کمک بزرگی به پیروزی مردم در خیابان‌ها کرد، بد نیست داستان این عکس را مرور کنیم.

پرتوی جریان ثبت این تصویر را چنین توصیف می‌کند: «یک روز قرار بود به نفع دولت مهندس بازرگان راهپیمایی شود و هر کدام از همکاران به طرفی رفتند. من مأمور شدم به مدرسه علوی و تا رسیدم، دیدم آنجا خلوت است و یک نفر از دفتر امور مطبوعات، دستور خروج همه عکاسان را اعلام کرد و گفت که همه عکاس‌ها را از اینجا بیرون کنید. متوجه شدم که باید خبری باشد و دیدم درب کناری مدرسه باز شد و تعدادی افسر نیروی هوایی با لباس فرم وارد حیاط شدند. به من تأکید کردند که اجازه نداری عکس بگیری! گفتم که بگذارید، بدون اینکه چهره‌ای از کسی معلوم باشد، عکس بگیرم، و گرنه اگر این سند نباشد چگونه می‌خواهید ثابت کنید که این‌جا چه گذشته است. بالاخره قبول کردند و مرا تحویل دو نظامی دادند تا اگر کسی رو به دوربین کرد، این دو نگذارند که من عکس بگیرم و... چون هنوز دولت بختیار سر کار بود، نگران بودند که شناسایی شوند و دولت مجازاتشان کند. عکس را گرفتم و تا خود روزنامه دویدم و عکس در صفحه اول روزنامه چاپ شد».

عکس منتشر شده، همافران نیروی هوایی ارتش را در لباس رسمی و از پشت سر نشان می‌داد که با حضور در مدرسه علوی ـ که محل اقامت امام خمینی در آن روزها بود ـ به ایشان احترامی نظامی گذاشته و با او بیعت کرده‌اند. گویا آن روز همافران صبح زود با لباس‌های رسمی‌شان به مدرسه علوی تهران رفته بودند و پس از سخنرانی امام، با قرائت قطعنامه‌ای بیعت خود را رسمی کرده بودند. امام به خبر تکذیب خبر توسط دولت واکنش نشان داد و دیدار خود با همافران را تأیید کرد. تأیید عکس و خبر توسط امام، حمله گارد شاهنشاهی به پادگان نیروی هوایی و حمایت مردم و تظاهرات آن‌ها را در پی داشت. پس از تأیید خبر از سوی امام، دولت دستور شناسایی همافران را صادر کرد و مردم را وادار می‌کرد در خیابان کارت شناسایی ارائه کنند. اینجا بود که اهمیت عکس حسین پرتوی، بیش از پیش مشخص شد. زاویه‌ای که این عکاس برای گرفتن عکس انتخاب کرده بود، از هوش عکاس برای گرفتن چنین عکسی در چنین شرایطی حکایت می‌کرد.

روزنامه کیهان در گزارش خود از این ماجرا نوشت: «با وجودی که اعلام شده بود آیت‌الله العظمی امام خمینی به علت برنامه راهپیمایی امروز برنامه دیدارهای خویش را لغو کرده‌اند، معذلک امروز هزاران تن از افراد نیروهای مسلح در خیابان ایران و اقامتگاه آیت‌الله العظمی امام خمینی به طرفداری از مهندس بازرگان رژه رفتند. در این مراسم از همه نیرو‌ها و همچنین همافران شرکت داشتند و مراسم ابراز وفاداری به‌صورت رژه انجام گرفت و اصلا شعاری داده نشد. نیروهای مسلح در این رژه عکس‌های امام خمینی و مهندس بازرگان را در دست داشتند و پلاکاردهایی که نشان‌دهنده رسته و نیروی مربوطه بود حمل می‌کردند.»

امام خمینی پس از سان دیدن از رژه پرسنل نیروی هوایی ـ که با نظم ویژه و در حالت احترام به صف ایستاده بودند ـ در جمع آنان سخنرانی کرد. متن کامل سخنان امام به این شرح است: «درود بر شما سربازان امام عصر سلام‌الله علیه، همان ‌طور که فریاد زدید تاکنون در خدمت طاغوت بودید، طاغوتی که تمام هستی ما‌ها را ساقط کرد، طاغوتی که خزائن ما را تهی کرد، طاغوتی که ما را برده خارجی‌ها کرد و از امروز در خدمت امام عصر سلام‌الله علیه و در خدمت قرآن کریم هستید. قرآن کریمی که سعادت همه بشر را بیمه کرده است، قرآن کریمی که هر کس در زیر بیرق او واقع بشود در دنیا و آخرت سعید است. قرآن کریمی که آزادی و استقلال را توصیه کرده است. ما همه تابع قرآن کریم، تابع موازین اسلام و قواعد اسلام هستیم. روحانیت از شما تشکر می‌کند. ما امیدواریم که با هم‌پیوستگی با هم بتوانیم این طاغوت‌ها را تا آخر از بین ببریم و به جای او یک حکومت عدل اسلامی (کنیم) که مملکت ما، برای خودمان باشد و همه چیز ما به دست خودمان باشد. ما می‌خواهیم که سرنوشتمان را خودمان تعیین کنیم نه سفارت آمریکا و سفارت شوروی. ما می‌خواهیم که مملکت خودمان را خودمان تعمیر کنیم نه یهودیان و اسراییل. ما می‌خواهیم مملکتمان را آزاد کنیم، اختناق در مملکت نباشد. ما می‌خواهیم ارتش آزاد باشد، اسراییل او را تصرف نکند، آمریکا در او تصرف نکند. درود بر شما که قدر نعمت خدا را دانستید و به دامن قرآن پیوستید. من امیدوارم سایر افرادی که در آن خدمت هستند، آن‌ها هم وظیفه خودشان را بفهمند و به ملت بپیوندند. ما صلاح شما را می‌خواهیم. ما می‌خواهیم که شما‌ها آزاد باشید، ما می‌خواهیم که مملکت را شما مستقل کنید، ما می‌خواهیم دیگر کسانی که می‌خواهند در شما تصرف کنند این‌ها نباشند و دست اجانب کوتاه باشد، خداوند نصرت به همه شما عنایت کند. باید این نهضت را حفظ کنیم تا انشاء‌الله به آخر نقطه، تا ‌‌نهایت که قیام حکومت عدل انسانی اسلامی به جای حکومت طاغوتی است. پس از پایان سخنان امام، گروه‌های مختلف ارتشی تکبیرگویان با اجازه امام خانه را ترک گفتند.»