قمار خطرناک ترکیه بر سر داعش، کردها و سوریه

به گزارش «تابناک»، روزنامه «نیویورک تایمز» در مطلبی به بررسی سیاست‌های ترکیه در قبال داعش پرداخته و می‌نویسد، در حالی که داعش تنها چند مایل با مرز ترکیه فاصله دارد، این کشور اکنون با جدی‌ترین چالش امنیتی خود در چند دهه گذشته روبه روست. در مقابل، ترکیه می خواهد، کار ناممکنی کند؛ دولت آنکارا می‌خواهد همزمان با داعش مبارزه کند، نسبت به تغییر رژیم در سوریه اقدام کرده و خطر خودمختاری کرد‌ها را نیز از خود دفع کند.

اما خطر این رویکرد بیش از حد بلندپروازانه این است که شاید در ‌‌پایان هیچ یک از اهداف نامبرده تأمین نشود و فرصت مشارکت در تأمین ثبات منطقه نیز از دست برود. پیگیری چنین راهبرد خطرناکی، یک علامت سؤال بزرگ را جلو سیاست‌های ترکیه در منطقه قرار می‌دهد.

بنا بر این گزارش، دولت ترکیه بر این باور است که بی‌تفاوت ماندن نسبت به سرنوشت شهر محاصره شده کوبانی، به روند صلح آنکارا با کردهای ترکیه آسیبی وارد نمی‌کند. از دید آنکارا، کوبانی در اختیار اعضای حزب کارگران کردستان (پ ک ک) است و کردهای سوری که در این شهر می‌جنگند، نیز اصولاً متحدان دولت بشار اسد هستند.

افزون بر این، ترکیه از میزان خودمختاری که کردهای سوریه توانسته‌اند به دست بیاورند نیز احساس ناخرسندی می‌کند، زیرا همین می‌تواند سرانجام به تمایلات تجزیه طلبانه کرد‌ها در ترکیه دامن بزند.

ترکیه بر این باور است با وجود نادیده گرفتن کوبانی، «پ ک ک» اقدام به زیرپا گذاشتن موافقت نامه آتش بس کنونی و مبارزه همزمان با ترکیه و داعش نخواهد کرد.

اما این فرضیات اکنون با تردید روبه رو شده است. شمار بسیاری از کردهای ترکیه در روزهای اخیر، با اعتراضات خیابانی، نارضایتی خود را نشان دادند که این امر ترکیه را با بحران کم سابقه‌ای در شهرهای کردنشینش مواجه کرد. معترضان، ترکیه را متهم می‌کنند که کارهای لازم برای کمک به کوبانی انجام نداده و از فرستادن کمک‌های کرد‌ها از راه ترکیه به این منطقه نیز جلوگیری کرده است.

در این میان، رهبران کرد در ترکیه نیز تهدید کرده‌اند، اگر کوبانی به دست داعش بیفتد، از مذاکرات صلح با دولت آنکارا بیرون خواهند شد؛ به عبارت دیگر، مذاکرات صلح با «پ ک ک» ـ که تا همین اواخر به نظر می‌رسید در راهی درست در جریان است ـ اکنون با خطر شکست مواجه شده است.

اما از این موارد خطرناک‌تر، تصمیمات سیاسی است که هفته گذشته رهبران ترکیه گرفتند. پارلمان ترکیه، طرحی را تصویب کرد که به دولت اجازه می‌دهد، برای مبارزه با تروریسم به عراق و سوریه نیرو بفرستد، که البته این کار از سوی غرب، تعهدی از سوی ترکیه برای همراهی با ائتلاف ضد داعش تفسیر شد؛ اما ترکیه پیش از انجام اقدامی جدی علیه داعش، خواستار این است که واشنگتن از تلاش آنکارا برای تغییر رژیم در سوریه اعلام حمایت کند.

ترکیه داعش را نتیجه مسائل جاری در خاورمیانه می‌داند، نه علت آن و بر این باور است، تنها انجام مبارزه‌ای فراگیر که دولت بشار اسد را هدف قرار دهد، می‌تواند در بلندمدت ثبات را برای منطقه به همراه بیاورد. به همین سبب، رهبران ترکیه، خواستار برقراری مناطق حائل و پرواز ممنوع در سوریه هستند. این مناطق می‌تواند از سویی برای محافظت از آوارگان سوری به کار بیاید، ولی در عین حال می‌تواند به مکان‌هایی برای آموزش شورشیان مخالف دولت سوریه نیز بدل شود.

اما تأکید فراوان ترکیه بر تغییر رژیم در سوریه، با حمایت چندانی در واشنگتن روبه رو نشده است. از دید ایالات متحده و دیگر کشورهای جهان، داعش تهدید اصلی است. در نتیجه، سیاست ترکیه مبنی بر مشروط کردن مبارزه با داعش به مقابله با دولت اسد، می‌تواند در بهترین حالت ناکارآمد و در بد‌ترین حالت مخرب باشد.

از سوی دیگر، ترکیه با اولویت دادن به برکناری اسد و تلاش بیش از حد برای متقاعد کردن شرکای غربی خود در این راستا، می‌تواند سبب کاهش کمک‌های بین المللی برای رفع بحران آوارگان در این کشور شود. هم اکنون ترکیه میزبان ۱.۴ میلیون آواره سوری است و هزینه دولت برای این آوارگان تاکنون به ۳.۵ میلیارد دلار رسیده است. با این حال، ترکیه هنوز نتوانسته جامعه بین المللی را برای مشارکت در تأمین هزینه‌های این آوارگان متقاعد کند.

در پایان، نکته‌ای که ترکیه باید به آن توجه داشته باشد، این است، دست کم در زمانی که یک گروه افراط گرا در فاصله چند مایلی مرزهای این کشور مشغول استحکام بخشیدن به مواضع خویش است و امنیت ملی این کشور را تهدید کرده، نمی‌تواند سیاست تغییر رژیم در سوریه را در صدر دستور کار خود نگه دارد؛ به عبارت دیگر، تمرکز بیش از اندازه بر این موضوع، ترکیه را از حل و فصل تهدیدات واقعی موجود علیه امنیت ملی‌اش بازمی‌دارد.