آیا اشتون پیام ظریف را به آمریکایی‌ها منتقل خواهد کرد؟

به گزارش «تابناک»، هرچند پس از برگزاری دور اخیر مذاکرات هسته‌ای ایران و ۱+ ۵ در وین، برنامه مشخصی برای دیدار دوجانبه یا چندجانبه میان مقامات دو طرف تا زمان برگزاری دور بعدی اعلام نشده بود، ناگهان روز گذشته اعلام شد که رؤسای هیأت نمایندگی دو طرف، یعنی ظریف به عنوان وزیر خارجه ایران و اشتون، هماهنگ کننده کشورهای ۱+ ۵ در استانبول با یکدیگر دیدار می‌کنند.

با این حال و با وجود اینکه برگزاری چنین دیداری میان مقامات ارشد دو طرف به طور دقیق از پیش اعلام نشده بود، برخی شواهد وجود داشت که چنین امری را از قبل محتمل ساخته بود. مهم‌ترین این شواهد، سخنان سید عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران بود که در پایان دور اخیر مذاکرات ژنو از احتمال برگزاری «دو دور» مذاکرات میان طرفین در ماه خرداد سخن گفته بود.

اما با وجود تأکید عراقچی بر عزم طرفین برای حل و فصل سریع‌تر اختلافات و برگزاری بیش از یک دور مذاکرات در خرداد ماه، تنها تاریخ ۲۶ خرداد به عنوان زمان برگزاری دور جدید گفت‌و‌گو‌ها اعلام شد؛ بنابراین، انتظار می‌رفت که دیدار و گفت‌و‌گو میان طرفین به شکل دیگری به جز چهارچوب رسمی ۱+ ۵ نیز ادامه پیدا کند که به نظر می‌رسد دیدار استانبول در همین راستا قابل تحلیل است.

به جز این موضوع، درباره اینکه چرا استانبول به عنوان محل دیدار ظریف و اشتون انتخاب شده نیز توجه به برنامه کاری این دو مقام ایرانی و غربی پیش و پس از این دیدار، روشن کننده ماجرا باشد. کا‌ترین اشتون در روزهای اخیر به کره جنوبی سفر کرده بود و در راه بازگشت به استانبول می‌رود. از سوی دیگر، ظریف نیز برای شرکت در اجلاس عدم تعهد رهسپار نیجریه است و به نظر می‌رسد، به همین دلیل استانبول نقطه تلاقی این سفر‌ها به عنوان محل انجام ملاقات مذکور برگزیده شده است.

اما از این‌ها گذشته، مهم‌ترین موضوعی که هم اکنون درباره آن بحث و گمانه زنی صورت می‌گیرد، این است که دستور کار دو طرف در این دیدار چیست و به عبارت دیگر، قرار است ظریف و اشتون در استانبول درباره چه موضوع یا موضوعاتی به گفت‌و‌گو بپردازند که برگزاری دیداری خارج از چارچوب معمول ۱+ ۵ را ضروری ساخته است.

در این زمینه، می‌توان گفت که روند دور اخیر مذاکرات ایران و ۱+ ۵ در وین و نتایج این مذاکرات مهم‌ترین عاملی بوده که ضرورت دیدار ظریف و اشتون را برجسته ساخته است. بنا بر آنچه در پایان مذاکرات وین از سوی مقامات دو طرف اعلام شد، دور اخیر گفت‌و‌گو‌ها هیچ پیشرفتی نداشته و دو طرف نتوانسته‌اند روند نگارش متن توافق جامع هسته‌ای را آغاز کنند. به گفته مقامات آگاه ایرانی نزدیک به تیم مذاکره کننده، دلیل اصلی این عدم پیشرفت نیز زیاده خواهی طرف مقابل و طرح برخی درخواست‌های غیرمنطقی در مذاکرات بوده است.

باید خاطرنشان کرد، مقامات ارشد ایرانی، پیش از دور قبلی مذاکرات و به طور کلی در مقاطع گوناگون، مجموعه‌ای از مسائل را «خط قرمز»‌های ایران در مذاکرات عنوان کرده‌اند که درباره برخی از آن‌ها «مصالحه» و درباره برخی دیگر حتی «مذاکره» امکان پذیر نیست. ادامه تحقیق و توسعه هسته‌ای در ایران از جمله مسائل نوع نخست و موضوعات موشکی و دفاعی ایران نمونه‌ای از مسائل دسته دوم است.

اما با وجود اعلام مواضع صریح طرف ایرانی در مذاکرات، گفته می‌شود که طرف غربی و به ویژه آمریکا در گفت‌و‌گوهای اخیر، بار دیگر بر طرح این موضوعات اصرار داشته و درباره آن‌ها موضع حداکثری نیز در پیش گرفته که این امر با عدم پذیرش ایران روبه رو شده است.

بر همین اساس، می‌توان نتیجه گرفت که ظریف می خواهد در دیدار با اشتون به عنوان نماینده و هماهنگ کننده گروه ۱+ ۵، به شکل روشن تری این خطوط قرمز و مواضع بنیادین ایران را بیان کند تا پس از انتقال این موضوع از سوی اشتون به کشورهای عضو ۱+ ۵، اعضای این گروه بتوانند نسبت به هماهنگ کردن موضع خود در قبال این مسائل اقدام کرده و به این ترتیب، دستور کار و مواضع طرفین در دور بعدی مذاکرات از قبل مشخص باشد.

البته نکته دیگری که در این میان مطرح می‌شود، چگونگی موضع گیری آمریکا در قبال مواضع طرف ایرانی در موضوعات مذکور است، زیرا بنا بر تجربه، اشتون اصولاً در هماهنگ کردن مواضع کشورهای اروپایی موفق‌تر بوده و از سوی دیگر، روسیه و چین نیز درباره بیشتر موضوعات اساسی، آن درجه حساسیت طرف غربی را ندارد؛ اما در این می‌ان، همواره این آمریکا بوده که چالش برانگیز‌ترین مسائل را در مذاکره با ایران مطرح کرده و تلاش داشته تا مواضع خود را در حکم مواضع اصلی گروه ۱+ ۵ ارائه کند.

بر این اساس، مشخص نیست که آیا دیدارهای امروز و فردای ظریف و اشتون تنها به این دو تن محدود خواهد ماند و یا نماینده‌ای از آمریکا نیز در این دیدار‌ها حضور خواهد داشت.

گفتنی است، در روزهای اخیر، برخی اخبار غیررسمی منتشره در مطبوعات آمریکایی، از تمایل مقامات این کشور به باز کردن کانالی از مذاکرات دوجانبه به موازات مسیر دیپلماسی ۱+ ۵ با ایران حکایت داشته است.

با توجه به این موضوع، می‌توان حدس زد که حتی اگر در دیدارهای امروز و فردای ظریف و اشتون نیز نماینده‌ای از آمریکا نباشد، دیدارهایی میان مقامات ایرانی و آمریکا تا پیش از برگزاری دور جدید مذاکرات صورت گیرد. البته در این زمینه، مقامات ایرانی بار‌ها و به صراحت تأکید کرده‌اند که هر گونه دیدار و مذاکره‌ای با طرف آمریکایی تنها به موضوع هسته‌ای محدود خواهد بود و با هدف پیشبرد مسیر رسمی دیپلماسی ایران و ۱+ ۵ صورت خواهد گرفت.

با این حال، باید منتظر ماند و دید آیا ملاقات‌های استانبول ـ و دیدارهای احتمالی بعدی میان دو طرف ـ سبب خواهد شد که پیام طرف ایرانی، دقیقا به طرف مقابل منتقل شده و سبب موضعی منطقی‌تر از سوی غرب در مذاکرات شود یا خیر.