گزارش هفتمین کنگره انجمن ایرانشناسی اسپانیا
هفتمین کنگره ایرانشناسان اسپانیایی در مادرید برگزار شد
به همت رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در اسپانیا ، هفتمین کنگره ایرانشناسان اسپانیا ، روزهای دوشنبه و سه شنبه (۲۴ و ۲۵ مهر )، با همکاری انجمن ایرانشناسان اسپانیا و دانشگاه اوتونوما در محل این دانشگاه در مادرید برگزار شد .
این کنگره دو روزه در محل دانشکده ادبیات و فلسفه این دانشگاه با حضور اندیشمندانی از کشورهای اسپانیا ، ایران ، مکزیک ، ترکیه و گرجستان برگزار شد .
در این کنگره که در سه پانل ایران قبل از اسلام ، ایران پس از اسلام و ایران معاصر تقسیم بندی شده بود، 20 سخنرانی ارائه گردید .
آنتونیو کاسکن دورادو رئیس دانشکده ادبیات و فلسفه دانشگاه اوتونوما به عنوان نخستین سخنران مراسم افتتاح این کنگره ،ضمن خوش آمد گویی و افتتاح کنگره ، خوشحالی و تشکر خود از همکاری هایی که رایزنی فرهنگی و انجمن ایرانشناسی با این دانشگاه در برپایی این کنگره داشتند را ابراز نموده و بر ادامه گسترش روابط علمی و فرهنگی با رایزنی و انجمن ایرانشناسی تاکید کرد .
گنزالو فرناندز پاریا رئیس دپارتمان مطالعات عربی و اسلامی دانشگاه اوتونوما نیز ضمن خوش آمدگویی به حضار ، از همکاری این دپارتمان با دپارتمان تاریخ معاصر دانشگاه و رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در برگزارکنگره ابراز خرسندی نموده و آنرا زمینه ای برای همکاریهای بیشتر دانست.
وی برگزاری این نوع کنگره ها در دانشگاه اوتونوما را تصادفی ندانست زیرا به گفته او ، این دانشگاه از سالهای ۷۰ میلادی در برگزاری کنگره ها در مورد ایران و زبان فارسی تاکید داشته است .
سپس آلفرد کاواناگ رئیس انجمن ایرانشناسان اسپانیا، ضمن تشکر از همکاری دانشگاه اوتونوما ، اشاره نمود که در سال جاری ، این انجمن رکوردی از کاندیداهای ایران شناس برای این کنگره داشته و انتخاب کاندیداهای نهایی بسیار دشوار بودند .
علیرضا اسماعیلی رایزن فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در اسپانیا به عنوان سخنران بعدی مراسم افتتاحیه پس از خیر مقدم به اساتید و شرکت کنندگان و تشکر از دانشگاه اوتونوما در همکاری با رایزنی فرهنگی و انجمن ایرانشناسی اسپانیا، با اشاره به برگزاری هفتمین کنگره ، و موضوع آن که ایرانشناسی است به بیان توضیحاتی در خصوص رمز و راز عدد هفت در تاریخ ایران پرداخته و ابراز داشت :
عدد هفت نزد ایرانیان ، از دیرباز تا کنون ، عدد مقدس و مشهوری بوده و همیشه مورد توجه مشرق زمینیان و به خصوص ایرانی ها قرار گرفته است .
اسماعیلی ادامه داد می شود گفت که این عدد ، ریشه ای در آیین کهن میتراییسم دارد که قدمتی بیش از پنج هزار سال دارد و گفته شده است که ایرانیان ، اولین گروه ها یا تمدنی بودند که به راز و رمز این عدد در پهنه جهان پی برده و آنرا در نقاط مختلف جهان گسترش دادند.
وی همچنین تصریح نمود که عجایب هفتگانه جهان ، شهر عشقی که در شعر عطار آمده ، آسمان دارای هفت طبقه و خیلی از نمادهای دیگر وافزون بر آن ، در ادبیات فارسی ، عدد ۷ نقش مهمی دارد که از جمله آنها می شود به هفت پیکر نظامی و هفت اورنگ جامی اشاره کرد که از کتب معتبر شعر فارسی می باشند .
اسماعیلی در ادامه با توجه به رمز و راز عدد هفت ازجمله نماد اکمال و اتمام و خوش یمن بودن اظهار امیدواری کرد که این کنگره در پایان دوره هفتم خود به اهداف مورد نظر رسیده و خصوصابا کمک اساتید و محققان ، در دوره های بعد ، شاهد گسترش بحث ایران شناسی و خصوصاً ظهور و بروز کرسی های ایران شناسی در کشور بزرگ و متمدن اسپانیا باشد.
وی افزود: من شکی ندارم که از طریق اساتید و محققانی که به تاریخ و تمدن ایران وقوف کامل دارند ، تحقق ایران شناسی و گسترش آن و شناخت نسبت به ایران و کرسی های زبان فارسی ، در چنین جلساتی امکان ظهور و بروز پیدا می کند .
خواکین رودریگز وارگاس دبیر انجمن ایرانشناسی اسپانیا، نیز در صحبت خود ، رشد و گسترش ایرانشناسی در اسپانیا را کند ولی غیرقابل توقف توصیف نموده و خاطرنشان کرد که در این کنگره برای اولین بار، یک داشگاه، یعنی داشگاه اوتونوما، به دانشجویان شرکت کننده در کنگره یک واحد درسی می دهند.
در نخستین پانل این کنگره که مربوط به ایران قبل از اسلام می باشد ، آلفرد کاواناگ رئیس انجمن ایرانشناسی اسپانیا و استاد روابط بین الملل دانشگاه پونتیفیسیا ده کومیاس مادرید به بحث در مورد سازمان هفتگانه تئوری شناخت در سنت فرهنگی ایران پرداخت .
کاواناگ اشاره نمود که همزمان با هفتمین کنگره ایرانشناسان ، بحث وی به تحلیل مفهوم هفت در فرهنگ های خاورمیانه ، نه از منظر کاملا عددی یا نمادی بلکه به عنوان ساختارهای هفتگانه ای که در آن ماتریس ها اجازه انتقال دانش را می دهند ، می پردازد .
وی تصریح نمود : از آغاز تمدن سومریایی و اکد ، متن هایی را می یابیم که به هفت آسمان و هفت سرزمین اشاره می کنند . از طرفی دیگر ، شماره هفت در کانون اوستایی ، از اهمیت بسیاری برخوردار می گردد و در طول دوران مادها ، سازمان سیاسی و مذهبی دولت ، در حول یک ساختار هفتگانه که ازسوی سلسه های بعدی پذیرفته می شود ، سازماندهی می گردد .
کاواناگ خاطرنشان کرد: در واقع ، تاریخ ایران را می شود به عنوان رویداد هفت تمدن دید که تعامل آن باعث یک مفهوم هفت به عنوان محفل دانش جهانی که در تفکر رنسانس تاثیر گذاشت، شده است .
آرتورو سانچز سانز دانشجوی دکترای تاریخ باستان دانشگاه کومپلوتنسه مادرید نیز در بحث خود در پیرامون تیردان (جای تیر ) سکاها؛ سلاح های پر زرق و ورق آنها در فلات های اوراسیایی ، به معرفی این مردمان کوچ نشین ایرانی تبار که قدمتشان به پیش از هخامنشیان بر می گردد و تاثیری که در فرهنگ غربی به ویژه در یونان و رم باستان داشتند ، پرداخت .
وی در این مورد ، تیردان ها را یک عنصر مهم ارتباط بین جهان یونانی ها و سکاها و توسعه تجاری و تبادل فرهنگی بین آنها دانست زیرا سکاها به به خاطر مهارتشان در پرتاب تیر با کمان و در جنگجویی ، هم در ارتش یونانیان می جنگیدند و هم در ارتش پارسها و این باعث استحکام روابط آنها با تمدن یونانی شده بود .
کارلوس مارتینز کاراسکو استاد و محقق مطالعات بیزانس ، نئویونانی و قبرسی دانشگاه گرانادا نیز به بحث پارس ها و اعراب و همکاری این دو در طول فتح و استقرار در سوریه ، فلسطین و مصر پرداخت .
وی در این مورد به همکاری بین اعراب و پارس ها برای کسب قدرت در این سرزمین ها و نفعی که هر دو طرف از این همکاری می بردند ، اشاره کرد .
خواکین ولازکز مونیوز استاد تاریخ باستان دانشگاه کومپلوتنسه مادرید به بحث دین پارسی ، یک محصول پیدایش قومیتی ایلامی ایرانی پرداخت .
ولازکز گفت: فرهنگ پارس را باید به عنوان یک پروسه ای که نتیجه پیدایش قومیتی بین ملت ایلامی و ایرانی در نظر داشت .این پیدایش قومیتی ، در بسیاری از جنبه های فرهنگ و دین پارس آشکار است .
بر اساس مطالعه اسناد یافته شده در تخت جمشید ، توانستیم ببینیم که این تلفیق عناصر ایرانی و ایلامی، در طول پادشاهی داریوش همچنان وجود داشتند و به طور ویژه ای در زمینه دینی می توانیم این اتحاد بین هر دو عنصر را ببینیم و در نتیجه ، دین ایرانیان باستان را باید همانند تلفیق دو عنصر و نه فقط عنصر ایرانی دید .
نرگس رحیمی جعفری استاد تاریخ و انسان شناسی دانشگاه گرانادا نیز به بحث باورهای ابتدایی ساسانیان و نقش آنها در زندگی سیاسی و اجتماعی پرداخت .
رحیمی در این سخنرانی ، سعی نمود تاثیر باورهای اولیه ایرانیان، بر مبنای نظریه جیمس فریزر انسانشناس اسکاتلندی متخصص در مراحل اولیه مطالعات مدرن سحر و جادو ، اساطیر و ادیان قیاسی ، در مورد دستورات ، آیین ها ، آداب و رسومات ، پیروزی ها و شکست ها و حتی برخی محدودیت های اجتماعی ساسانیان ، را مورد مطالعه قرار دهد .
در دومین پانل که مربوط به ایران پس از اسلام بود ، سید احمد رضا خضری استاد تاریخ دانشگاه تهران به عنوان نخستین سخنران در مورد ویژگی های حکومت سربداران صحبت کرد .
وی در این مورد، ويژگى هاى قيام سربداران را مى توان چنين جمع بندى نمود:
- مذهب: سربداران عموما از شيعيان اثنى عشرى بودند و مخالفين آنان نيز به مذهب تسنن وابستگى داشتند.
- بيگانه ستيزى: قيام سربداران ، ماهيتا بيگانه ستيز بوده و مبارزه با مغولان را از اهداف اصلى خود مى دانستند. سربداران آخرين بقاياى مغولان را در خاک ايران از بين بردند و براى هميشه به سلطه ى سياسى - نظامى آنان پايان بخشيدند.
- ستم ستيزى قيام سربداران ، با بهره گيرى از ايدئولوژى تشيع اثنى عشرى ، قيامى عليه ظلم و ستم هيات حاكمه محسوب مى شد ظلم و ستمى كه در اين ايام اعمال مى شد، ابعاد گوناگون ، سياسى اجتماعى و اقتصادى داشت كه توسط هيات حاكمه - چه ايرانى و چه مغولى - بر رعايا و توده مردم تحميل مى شد.
- اعتقاد به مهدويت از جمله اصول اصلى تشيع اثنى عشرى ، اعتقاد به مهدويت است ، اين مساله در جناح شيخيان و نيز در جناح سربداران وجود داشت آنان با اعتقاد با مهدويت ، توده مردم را عليه مفاسد موجود در جامعه مى شوراندند.
- فتوت و جوانمردى: از وجوه عمده ى قيام سربداران ، روح فتوت و جوانمردى بود كه نقش عمده اى در جريان قيام ايفا كرد مساله فتوت و جوانمردى ريشه در فرهنگ اصيل تشيع و ايرانيت داشت و اكثر رهبران سربداران از سرچشمه اين فرهنگ سيراب شده بودند.
- بعد مردمى: يكى از ويژگيهاى اصلى اين قيام بعد مردمى آنست كه تمام توده هاى زحمتكش و رعاياى بلاخورده و ستمكش را در خود جاى داده بود. اقشار بى چيز و محروم جامعه از اين قيام - كه آرمان هاى خود را در آن مى جستند - حمايت مى كردند.
- مساوات طلبى: حس مساوات طلبى و قيام به قسط از جمله آرمان هاى اين قيام به شمار مى رفت رهبران سربداران ، خود را جدا از مردم نمى دانستند و خود به راحتى در بين مردم زندگى مى كردند. در منابع ، مطلبى كه حاكى از ظلم و ستم رهبران به مردم باشد ديده نمى شود در اين قيام همه چيز براى مردم و به خاطر مردم انجام مى گرفت .
- كمک به قيام هاى ديگر نظير قيام هاى سربداران كرمان ، سمرقند، مازندران كه تحت تاثير و هميارى مستقيم قيام سربداران بودند.
علی تمیزل محقق دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلجوق قونیه ترکیه نیز در مورد آثار فارسی احمدی در آسیای صغیر در قرن هشتم هجری صحبت کرد .
آنخل پونسلا استاد فلسفه و تفکر اسلامی دانشگاه سالامانکا در بحث خود با عنوان فلسفه ابن سینا به عنوان اوج انسانگرایی اسلامی شرقی گفت :ما به یک انسانگرایی از نوع غربی و لاتینی عادت داریم و در تاریخ فلسفه ، به نظر می رسد که وقتی از انسان گرایی صحبت می کنیم ، به انسان گرایی غربی اشاره داریم .
وی تصریح کرد :افزون بر انسان گرایی غربی یک انسانگرایی دیگری نیز وجود دارد که سکولار نیست و معتقد است که می تواند یک سازگاری بین کرامت خدا و شان انسان وجود داشته باشد و این نظریه ای است که ابن سینا از آن دفاع می نمود .
فاطما کوپوز شتینکایا محقق دپارتمان زبان های شرقی دانشکده علوم و ادبیات دانشگاه ابراهیم چچن اگری در آنکارا نیز به صحبت در مورد مسعود سعد سلمان شاعر و ادیب دوره غزنویان در نیمه دوم قرن پنجم هجری ، زندگینامه و شخصیت هایی که در دیوان او ذکر می شوند پرداخت .
نیکلاز ناخوتس ریشویلی محقق موسسه مطالعات شرقی دانشگاه ایلیا در گرجستان در بحث خود در مورد لادو آقنیاشویلی و سفرنامه وی به ایران در زمان قاجار و عقیده وی در مورد مسائل مختلف از جمله آب و هوا ، طبیعت ، زندگی اجتماعی و سیاست ، صحبت نمود .
رناتا ولازکز سانتاماریا مورخ ، زبان شناس و مترجم زبان ترکی به نوبه خود از کتاب تاریخ مصور افغانستان اثر محمد فضلی که در مورد افغانستان حبیب الله خان از طریق نگاه فضلی می باشد ، سخن گفت .
شکوفه محمدی شیرمحله استاد و محقق موسسه تحقیقات زبان شناسی دانشگاه ملی اوتونوما مکزیک نیز در سخنانی به مقایسه کتاب غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم ثعالبی با کتاب شاهنامه فردوسی در مورد داستان جمشید ، ضحاک و فریدون پرداخت .
وی در سخنرانی خود به مقایسه تفاوت های روش نوشتن دو نویسنده با توجه به اینکه هر دوی آنها شاعر بودند و اهداف مشترکی داشتند اما شیوه نقل داستان ها از سوی آنها متفاوت بودند پرداخته و نهایتا به این نتیجه می رسد که ثعالبی به عنوان یک تاریخ نویس ، فقط می خواهد به طور خلاصه ، مسائل را بیان کند اما فردوسی یک نویسنده بسیار شجاعی است که می خواهد آن چیزهایی که پیش از اسلام وجود داشته را نیز در کار خود حفظ کند .
فاطمه نوری دانشجوی رشته دکترای دانشگاه اوتونوما و استاد دانشگاه آزاد تهران به نوبه خود از کتاب ابن حزم فیلسوف و شاعر قرن یازدهم میلادی در آندالس به نام طوق الحمام که تمامی انواع عشق زمینی گرفته تا عشق الهی را در بر می گیرد ، صحبت نمود .
ابن حزم در این رابطه به مقایسه ای از اینکه شیرین و ملیبه آ به عنوان معشوق در دو اثر خسرو و شیرین نظامی و سلستینا از فرناندو ده روخاس چگونه تصویر می شوند می پردازد و دیدگاهی که وی از اینکه یک عاشق واقعی چه خصوصیاتی دارد و معشوق چه خصوصیاتی دارد ، را مورد بررسی قرار می‌دهد .
در پانل سوم این کنگره که به ایران معاصر می پرداخت، تیا شورگایا استادیار دانشگاه ایوانه جواکیشویلی گرجستان نیز در مورد تکامل موجودیت دوگانه در آثار گلی ترقی نویسنده ایرانی ساکن فرانسه صحبت نمود .
حمیدرضا عزیزی استادیار پژوهشکده مطالعات منطقه ای دانشگاه شهید بهشتی تهران نیز در سخنانی به توضیحاتی در مورد روابط ایران و روسیه پرداخت .
وی با توجه به اینکه روابط ایران و روسیه ، یکی از مسائلی است که اکنون به خصوص در چارچوب روابط آنها در خاورمیانه ، بسیار مورد توجه قرار گرفته ، به این موضوع پرداخت که چرا به رغم نزدیکی روابط سیاسی ، در سطح اجتماعی یک نوع بدبینی وجود دارد و دلیل آن چه می باشد .
برای پاسخ به آن ، وی به زمینه های تاریخی این مساله از جمله قرارداد ترکمنچای و اشغال ایران بعد از جنگ جهانی دوم اشاره نموده و به این نتیجه می رسد که اینها به تنهایی نمی توانند توضیح دهنده این قضیه باشند بلکه یک سری مسائل تاثیر گذار دیگری وجود دارد که می شود به رویکرد عملگرایانه روسیه به سیاست خارجه که با منافع ایران تداخل پیدا کرد ، نقش رسانه های غربی و محدودیت ارتباطات اجتماعی بین دو کشور اشاره نمود.
جلال درخشه استاد علوم سیاسی دانشگاه امام صادق نیز به صحبت در مورد دموکراسی دینی و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران پرداخت .
وی گفت :بحث حاکمیت ، یک بحث بسیار پیچیده ای در تاریخ فلسفه سیاسی و حقوق معاصر و یکی از مناقشه انگیزترین مفاهیم در اندیشه سیاسی و حقوقی است به نحوی که فهم شخصیت دولت بدون فهم مفهوم حاکمیت در نظام که قدرت عالی تلقی می شود ، میسر نیست .
وی با توجه به اینکه دنیای مدرن ، نظریه حاکمیت خود را بر اساس رای و نظر مردم استوار کرده است، اشاره نمود که قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با توجه به بنیان های فکری و باورهای مذهبی ایران ، سعی کرده که یک تلفیق ظریفی مابین دو نظریه حاکمیت مردمی و حاکمیت الهی ارائه دهد .
سپس نادره فرزامنیا استاد دپارتمان مطالعات عربی و اسلامی دانشگاه اوتونوما به صحبت در مورد داستان کوتاه در صادق هدایت و آداب و رسوم و خرافات شخصیت هایی از یکی از کتاب های این شاعر و نویسنده و تاثیری که هدایت در دیگر نویسندگان پس از خود داشت پرداخت .
گیئرمو مارتینز رابادان دانشجوی مطالعات عربی و اسلامی دانشگاه اوتونوما نیز در پایان از ملی‌گرایی ایرانی جمهوری اسلامی و اختلافات بین دین و هویت ملی صحبت کرد .
