قاضي طباطبائي؛ اولين شهيد محراب انقلاب

30 سال پيش، دهم آبان 58 آيت‌الله محمدعلي قاضي طباطبائي هدف ترور منافقان کوردل قرار گرفت تا افتخار عنوان نخستين شهيد محراب انقلاب را به خود اختصاص دهد.

به گزارش مهر، آيت‌الله سيد محمد علي قاضي طباطبايي به سال 1292 شمسي در تبريز متولد و تحصيلات مقدماتي را نزد پدرش حاج ميرزا باقر و عموي خويش ميرزا اسدالله که از علماي بنام تبريز بودند گذراند و در سن 24 سالگي در بحبوحه مبارزات در تبريز به همراه پدرش به تهران تبعيد شد.

وي در سال 1318 جهت ادامه تحصيل علوم ديني به قم عزيمت کرد و در سال 1328 راهي نجف شد. وي در شهر قم از محضر آيات عظام مرحوم آيت‌الله سيد‌محمد خوانساري، مرحوم آيت‌الله سيد‌محمد حجت کوه کمره‌اي و مرحوم آيت‌الله صدر و نيز مرحوم آيت‌الله بروجردي و آيت‌الله گلپايگاني و در نجف اشرف از حضور اساتيد بزرگي چون حکيم، عبدالحسين رشتي، ميرزا باقر زنجاني، بجنوردي و کاشف الغطاء بهره مند شد.

شهيد‌قاضي در 1331 بعد از سه سال اقامت در عراق، به تبريز بازگشت. درحالي که ۲۰ آيت الله و مرجع بزرگ شيعه جهان اسلام به او اجازه اجتهاد داده بودند.

قاضي طباطبائي در دوران مرجعيت و زعامت حضرت امام خميني(ه) تنها نماينده تام الاختيار ايشان در تبريز بوده و نقش ايشان در شکل دادن به مبارزات مردم تبريز نيز شايان توجه بوده است.

وي در فاصله سالهاي 1331 ـ 1341 در تبريز بزرگتـريـن فعاليت‌هاي سيـاسـي را جهت براندازي حکـومت طاغوت انجام داده و در آبان ماه 1342 دستگيـر و به پادگان زرهـي تهران منتقل شد.
اين مجاهد نستوه سپس به شهرهاي بافت و کرمان و زنجان و پس از آن به عراق تبعيد شد ولي پس از يکسال به ايران بازگشت و به هدايت مردم و روشنگري و تبليغ اسلام پرداخت.

آيت‌الله شهيد قاضي جزو اولين کساني بود که در آذربايجان اعلاميه خلع شاه از سلطنت و همچنين اعلاميه 29 بهمن 56 در چهلم شهداي قم را امضا کرد.

خدمات ايشان بعد از پيروزي انقلاب نيز شايسته توجه بسيار است. شهيد قاضي طباطبايي بلافاصله بعد از پيروزي انقلاب از طرف امام به سمت امام جمعه تبريز منصوب شد و اولين نماز جمعه را در اين شهر بزرگ برپا کرد.

وي همچنين کميته‌هاي انقلاب اسلامي آذربايجان‌شرقي و غربي را تشکيل داد و نقش زيادي در راه اندازي استانداري‌ها، فرمانداري‌ها و ادارات استان ايفا کرد.

ترور و شهادت آيت‌الله قاضي طباطبايي

شهيد قاضي در دهم آبان 1358 شمسي، مصادف با عيد سعيد قربان سال 1399 هجري، نماز عيد را اقامه و در خطبه نماز مي‌گويد: «مرا تهديد به قتل مي‌کنند، من از شهادت نمي‌ترسم و آماده‌ام و از خدا مي‌خواهم.»

در همان روز، بعد از اقامه‌ نماز مغرب و عشاء در راه مراجعت به منزل توسط عوامل گروه فرقان در خيابان مورد اصابت گلوله‌هاي ناجوانمردانه قرار گرفت. جسد غرق در خون وي به بيمارستان منتقل شد ولي به دليل جراحات وارده در نهايت به آرزوي ديرينه خود ـ شهادت در راه اسلام ـ نايل شد.

رهبر کبير انقلاب اسلامي به مناسبت شهادت آيت الله قاضي طباطبائي در پيامي به مردم، آن را مصيبتي بزرگ که نشانه شکست حتمي دشمنان اسلام است ناميده و بيان مي‌کنند:

«ملت عزيز برومند ايران و آذربايجانيان غيرتمند عزيز بايد در اين مصيبت‌هاي بزرگ که نشانه شکست حتمي دشمنان اسلام و کشور و عجز و ناتواني و خود باختگي آنان است، هر چه بيشتر مصمم و در راه هدف اعلاي اسلام و قرآن مجيد بر مجاهدات خود افزوده و از پاي ننشينيد تا احقاق حق مستضعفين از جباران زمان بنمايند.»
رحيم نيکبخت کارشناس مرکز اسناد انقلاب اسلامي و از پژوهشگران تاريخ آذربايجان که تأليفي پيرامون زندگي و مبارزات شهيد قاضي طباطبايي نيز دارد، در رابطه با شخصيت و زندگي ايشان مي گويد: «آيت‌الله قاضي طباطبايي علاوه بر بعد علمي داراي اصالت خانوادگي نيز بود ايشان از خانواده‌اي قديمي و ريشه دار در تبريز بود و به همين خاطر از اعتبار والايي در ميان مردم برخوردار بود. در زمان حضور ايشان حزب خلق مسلمان توان جولان دادن در حوادث سياسي تبريز را نداشت، اما بعد از شهادت ايشان فرصت عرض اندام براي اعضاي اين حزب فراهم شد.»

نيکبخت، شهيد قاضي را سمبل پيوستگي انقلاب در آذربايجان دانسته و تاکيد دارد: «در آستانه شهادت آيت الله قاضي طباطبايي اتحاد و انسجامي ميان خلق مسلمان و گروه فرقان ديده مي‌شود که به نظر مي‌رسد فراتر از ديدگاه‌ و نظر دست اندرکاران اين دو تشکل است. صف گروه هاي معارض در تدارک زمينه براي از بين بردن ايشان بود اما اين اقدام به دست گروهک مشکوک فرقان عملي شد.»

آن شهيد بزرگوار به دليل تسلطي که به زبان عربي داشت، مقالاتي به زبان عربي براي مجلات کشورهاي عربي چون مجلات مصر نيز مي‌‌نگاشت. ۴۳ کتاب به عنوان ميراث علمي از اين عالم رباني به جا مانده است.

روحش شاد....