سردار اسعد با روحانیت یا بر روحانیت!

قطعا یکی از علت هایی که سبب می شود، برخی افراد بدون شناخت و اطلاع در مورد شخصیت های تاریخی قضاوت کنند، ناآگاهی جامعه از تاریخ است؛ عدم فهم از تاریخ و هویت تاریخی جوامع باعث می شود تا افراد به اشتباه در مورد قهرمانان جوامع قضاوت کنند. در این بین، شناخت ناکافی از شخصیت سردار اسعد بختیاری، باعث شده تا افرادی بدون آگاهی دچار حب و بغض شوند؛ عده ای که هیچ گونه آگاهی تاریخی ندارند، به خود اجازه می دهند حتی در رسانه‌های جمعی، راحت هر تهمتی را بدون داشتن ادله قابل قبول به انسان ها نسبت دهند، تا نه تنها به مفاخر اقوام اصیلی چون لرها اهانت کنند، بلکه به روحانیت اصیل نیز ظلم روا دارند. این عمل بر خلاف روح وحدت اسلامی و دقیقا خواسته و مطلوب دشمنان و بدخواهان نظام اسلامی است. این گونه افراد اگر صفحاتی از تاریخ شناخت می داشتند، می توانستند بفهمند که سردار اسعد و اسعدها با حمایت و دستور مراجع عظامی چون آیت الله خراسانی، نائینی، و آیت الله نجفی اصفهانی و... به ویژه حاج آقا نورالله نجفی اصفهانی لباس رزم بر تن کرد و در مقابل استبداد از جان خود و هم تبارانش گذشتند، جامعه بختیاری که از گذشته دور به واسطه قرار گرفتن بین دو کانون فقهی و حوزوی اصفهان و شوشتر از دیرباز متأثر از این دو کانون بوده و خوانین بختیاری به عنوان کسانی که در رأس امور ایل بختیاری قرار داشته اند و مرتب با فقها و علمای اصفهان و شوشتر مراوده و ارتباط نزدیک و حسنه داشته اند.

در این بین، حوزه علمیه اصفهان به واسطه محوریت خود در مرکز ایران از اهمیت بیشتری برخوردار بوده است. این حوزه با چهارصد سال سابقه، دارالعلم شرق نامیده شده و از جهت نزدیکی به جریانات سیاسی و اجتماعی دارای اهمیت بود. در آستانه انقلاب مشروطه، آقا نجفی و حاج آقا نورالله در رأس روحانیون اصفهان قرار داشتند. حاج آقا نورالله از طرف عموم مردم اصفهان، به واسطه اعتماد و مقبولیت خاندان ایلخانی بختیاری، خوانین بختیاری را به اصفهان دعوت کرد و مشروطه خواهان بختیاری با حمایت علمای اصفهان علیه استبداد داخلی قاجار به پا خاستند.

حاج آقا نورالله اصفهانی نیز با استفاده از موقعیت و مقبولیتی که نزد خوانین بختیاری داشت، به تشویق صمصام السلطنه بختیاری و سردار اسعد بختیاری که دارای روح آزاداندیش و متفکر و ظلم ستیزی بود، پرداخت. در این بین، سردار اسعد در گرماگرم مبارزات تصمیم گرفته بود، تا قیامی را علیه محمدعلی شاه مستبد، که مجلس شورای ملی را به رسمیت نمی شناخت، رهبری کند و با ورود به اصفهان و اعلام آمادگی جهت دستیابی به مشروطه به آن اقدام کرد.

سردار اسعد، شخصیت کاملا مترقی در میان خوانین در مبارزات ضد استبدادی خود از طرف علمای نجف و اصفهان حمایت می شد. وی به مبارزه با استبداد شاه مستبد قاجار ـ که ایل بزرگ بختیاری را حامی جدی خود می دانست ـ قیام کرد به گونه ای که این واقعه، ضربه سختی در راستای سرنگونی حکومت استبدادی تلقی می شد. وقوع این قیام آزادی خواهانه موجب امید در کشور شد و اگر قیام مجاهدان بختیاری نبود، بی شک انقلاب مشروطه با این سرعت به پیروزی نمی رسید و چه بسا امکان شکست مشروطه خواهان نیز وجود داشت؛ بنابراین، روح آزادی خواهی و ولایتمداری خوانین بختیاری، که ناشی از اعتقادات و پایبندی به مذهب بود، موجب شکست استبداد شد.

البته در این بین، نقش خاندان بزرگ نجفی که از ویژگی های بارز آنها موضعگیری و عملکرد مناسب در موقعیت های مختلف سیاسی بود، به گونه ای که در جریان بست نشینی روحانیت و مردم، حاج آقا نورالله و آقا نجفی هر دو مخالف بست نشینی در کنسول خانه های روس و انگلیس بودند و در مقابل استعمار و استبداد به تناسب از مبارزه فکری تحریم اقتصادی، افشاگری و در صورت لزوم اقدام مسلحانه استفاده می نمودند. نقش روحانیت در تحولات اصفهان به گونه ای بود که اصفهان معروف به شهر روحانیون بود و اصولا از گرایشات غرب گرایانه به دور بود؛ بنابراین، اگر روحانیت اصفهان در وابستگی کسی به غرب شک می کردند با آنها گامی برنمی داشتند و اگر علمای اصفهان در وابستگی خوانین بختیاری شک می کردند، قطعا با آنها همراهی نمی کردند و آنقدر به حرکت نظامی آنها اصرار نمی ورزیدند.

مرجعیت اصفهان کاملا به خوانین بختیاری اعتماد و در راه مبارزه نیز تنها به بختیاری ها و در رأس آنها به حاج علیقلی خان سردار اسعد و صمصام السلطنه بختیاری اعتماد داشته و با آنها هم پیمان شدند. حاج علیقلی خانسردار اسعد پس از کسب اجازه از مرجعیت شیعه مستقر در نجف اشرف با فتوای علمایی چون آیت الله خراسانی، مازندرانی و نائینی و با حمایت مستقیم مرجعیت شیعه اصفهان کمر به سرنگونی استبداد بست. این محوریت علما در بین مجاهدان بختیاری و اصفهان در حالی بود که مشروطه خواهی تهران آمیخته ای از جریانات مختلف و مشروطه آن تحت تأثیر مشروطه خواهی تبریز بود. لذا در تبریز چنانچه کسروی تصریح کرده، از روحانیون تبریز تنها کسی که با مشروطه ماند، ثقه الاسلام بود.

در کتاب پنجم تاریخ انقلاب مشروطیت ایران اثر ملک زاده، یکی از عوامل نفوذ مشروطیت به ایل بختیاری، نفوذ حاج آقا نورالله و ارتباط نزدیک وی با حاج علیقلی خان سردار اسعد بود که در میان خوانین و معاریف ایل این روحانی آزادمنش بواسطه صفات حسنه و مقام علمی که در میان مردم پیدا کرده بود، خوانین بختیاری به او احترام می گذاردند و با او رابطه آمد و شد بسیار داشتند.

از دیگر امتیازات خاندان نجفی این بود که اطراف حاج آقا نورالله بسیاری از روشنفکران صادق و دلسوز، آزادیخواهان، مصلحین، روزنامه نگاران و عشایر و مجاهدین بختیاری در رفت و آمد و در طرف دیگر، پیرامون خوانین بختیاری اشخاصی چون عارف معروف، نوربخش دهکردی بودند.

 حاج علیقلی خان سردار اسعد پس از پیروزی مشروطه نه تنها از قبضه کردن حکومت خودداری نمود و با وجود شرایط مناسب برای تسلط بر ایران، بر خلاف سنت فاتحان تاریخ ایران، حکومت را به مجلس شورا سپرد و در تصمیم گیری های چون اعدام شیخ شهید، بر اساس منابع تاریخی این عصر نظیر تاریخ انقلاب مشروطه ایران اثر مجدالاسلام کرمانی، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران اثر ملکزاده، تاریخ بیداری ایرانیان اثر ناظم الاسلام کرمانی، تاریخ مشروطه ایران اثر کسروی، حیات یحیی اثر یحیی دولت آبادی و... هیچ نقشی نداشت، و بر خلاف شیخ ابراهیم زنجانی قاضی دادگاه ضد آزادی و یپرم خان ارمنی، تقی زاده و ... فقط در فکر سرنگونی استبداد قاجار بود و مناسبات نزدیک و حسنه ای با روحانیت داشت و بر اساس همین دستور مرجعیت شیعه بود که کمر به خدمت بست.

او همچون پدرش حسینقلی خان ایلخانی در خدمت به جامعه و ایل بختیاری در میان خوانین و رؤسای ایلات ایران یگانه بود و در تمام دوره وزارت خود هیچ گونه حقوق و دستمزدی دریافت نکرد و طی نامه ای به وزیر فرهنگ و معارف حقوق خود را جهت توسعه علم به آن وزارت خانه بخشید.

وی اولین دبستان به سبک جدید را در سرزمین بختیاری تأسیس کرده بود و چندین معلم از تهران استخدام نمود و به دیار بختیاری برد و مردم را تشویق به تحصیل فرزندانشان در دبستان نوبنیاد می نمود و پس از مشروطه، عده ای از همان بچه ها را برای ادامه تحصیلات به اروپا فرستاد. منش، خیراندیشی، روح بزرگ و خدوم و آزادی خواه حاج علیقلی خان سردار اسعد بختیاری در کنار ولایت پذیری مرجعیت شیعه در گذر تاریخ از این شخصیت یک قهرمان ملی ساخته است که امروزه در دل و جان مردمان بختیاری جای گرفته است.