بالاخره پس از 12 سال مذاکره و فراز و نشیب، پرونده هسته ای ایران مختومه گردید و تحریمها به تاریخ پیوست. رفع تحریمها فرصت بسیار مناسبی را برای ایران فراهم آورده است تا با صادرات نفت و محصولات پتروشیمی، سالها عقب افتادگی خود در این حوزه ها را جبران نموده و سهم خود از این بازارها را مجدداً به دست آورد. با این حال، یکی از حوزه های پرپتانسیل که کمتر از آن صحبت به میان آمده است، صنعت قیر می باشد. سهم ایران از بازار جهانی قیر بر خلاف نفت و پتروشیمی در طی سالهای تحریم، نه تنها کمتر نشد بلکه افزایش قابل توجهی نیز پیدا کرد. این صنعت اما به شکل دیگری از تحریمها و البته سوء مدیریت ها ضربه دید.
سالیانه بالغ بر یکصد میلیون تن قیر در جهان تولید می¬شود که عمده کاربرد آن در راهسازی می باشد (تقریبا 90 درصد) و مقدار اندکی از آن نیز در عایق سازی کاربرد دارد. ایران با ظرفیت تولید سالیانه 4.5 میلیون تن، یکی از قطب های مهم تولید و صادرات قیر در آسیا و جهان محسوب می شود. در حال حاضر ایران جایگاه اول خاورمیانه، جایگاه دوم آسیا (بعد از کره جنوبی) و رتبه چهارم دنیا را در صادرات قیر داراست. البته میانگین صادرات قیر ایران در چند سال اخیر سالیانه در حدود 2 میلیون و سیصد هزار تن بوده است.
در اختیار داشتن 4 درصد از تولید قیر جهان و دارا بودن رتبه اول منطقه¬ای ایجاب می کند که ایران به عنوان تنها قیمت گذار قیر در منطقه مطرح بوده و در سطح آسیا نیز تأثیر زیادی بر تعیین قیمت قیر داشته باشد. اما متاسفانه در عمل چنین نیست و کشور بحرین با وجود تولید قیر بسیار کمتر از ایران (نزدیک به 300 هزار تن در سال) تعیین کننده قیمت قیر منطقه است. تأسف بارتر اینکه قیمت قیر ایران پس از تعیین قیمت قیر بحرین و 100 دلار پایین تر از آن تعیین می گردد. عوامل متعددی منجر به بروز این مسأله شده است.
• تحریمهای اقتصادی صادرات مستقیم به کشورهای اروپایی را غیرممکن ساخت و بیشتر خریداران اروپایی قیر ایران را با واسطه خریداری می کردند و همین امر نیز ابتکار عمل را از ایران گرفت و کشورهای کوچک حاشیه خلیج فارس از جمله بحرین و امارات از این موقعیت به بهترین نحو در جهت تثبیت جایگاه خود بهره بردند.
• صدور مجوزهای گسترده و بی حساب و کتاب برای بیش از 100 شرکت در زمینه های تولید، بسته بندی و فروش قیر که برخی از آنها کوچکترین تجربه و امکانات را در این حوزه نداشتند و همچنین عدم نظارت کافی بر تولیدکنندگان خصوصی زمینه سوء استفاده تعداد معدودی از این شرکتها در تولید قیر تقلبی و روانه کردن این قیرهای تقلبی به بازار جهانی را فراهم آورده و این امر باعث شد که قیر ایران علیرغم اینکه یکی از باکیفیت ترین قیرهای دنیا می باشد، در بازارهای جهانی بدنام شود و بزرگترین خریدار قیر جهان یعنی چین، عطای خرید قیر از ایران را به لقایش ببخشد.
• عدم وجود متولی و تغییرات متعدد مدیریتی در دو شرکت بزرگ قیر کشور یعنی نفت پاسارگاد و نفت جی در دولت گذشته و عدم هماهنگی تولیدکنندگان قیر کشور در تعیین یک قیمت واحد، عامل دیگری بود که ایران را از یک کشور قیمتگذار به یک کشور قیمت پذیر تبدیل کرد.
البته پس از ورود قیر به بورس کالای ایران وضعیت تا حدودی بهبود یافت و میانگین قیمت تعیین شده در بورس کالای ایران به عنوان قیمت مرجع در سایت معتبر آرگوس قرار گرفت، جایی که هیچ نامی از قیر بحرین برده نمی شود. حال با عنایت به سرانجام رسیدن برجام و با توجه به پتانسیل بسیار بالای صنعت قیر در حفظ و تثبیت قدرت اقتصادی و سیاسی ایران در منطقه، امید است که دولت تدبیر و امید با اتخاذ تدابیری از قبیل ساماندهی و نظارت بر تولید داخلی، بازنگری در استانداردهای تولید، بازگرداندن ثبات مدیریتی و آرامش به شرکتهای بزرگ تولیدکننده، حمایت از نوآوریها در تولید قیر از جمله تولید قیرهای پلیمری و PG و غیره و در نهایت حمایت از عرضه این محصول در بورس کالای ایران به بازپس گیری جایگاه ایران از این کشور کوچک جنوبی کمک کرده و کشور عزیزمان ایران به قطب بلامنازع قیر در منطقه و حتی آسیا تبدیل شود.
