چرا سیاست اعمال فشار بر ایران در منطقه محکوم به شکست است؟

به گزارش «تابناک»، این موضوعی بود که با حضور دانشمندان، کارشناسان و سیاستگذارانی از دولت های عضو شورای همکاری خلیج فارس، یمن، ایران و اروپا در هفته گذشته در بروکسل مورد بحث قرار گرفت. این جلسه توسط «مرکز پژوهش های کاربردی در مشارکت با کشورهای شرقی» برلین و زیر نظر قواعد و ضوابط مؤسسه چتم هاوس برگزار شد.

روایت غالب در واشنگتن و پایتخت های اروپایی و از جمله حامیان توافق هسته ای این است که سیاست های منطقه ای ایران، همانند حمایت از سوریه بشار اسد، حزب الله لبنان، گروه های شیعه در عراق و انصار الله در یمن، بی ثبات کننده و توسعه طلبانه هستند. عمدتاً دو روش ناشی از این دو روایت برای مقابله با این چالش پدید آمده است؛ یکی افزایش حمایت های نظامی ـ دیپلماتیک غرب از شورای همکاری خلیج فارس و دیگری، اعمال فشار بیشتر بر ایران برای قطع حمایت از متحدان خود و بازیگران نیابتی ضد غرب و ضد کشورهای شورای همکاری خلیج فارس(GCC).

اما این روش ها احتمالاً به کار نخواهند آمد، زیرا آن ها سیاست های ایران را برای ضدیت با غرب و متحدانش تقویت و تحریک کرده اند.

دیدگاه ایران

از دیدگاه ایران، همه اقداماتش در منطقه اساسا دفاعی هستند؛ هرچند کشورهای شورای همکاری خلیج فارس برای تأمین امنیت خود به یک اتحاد دوفاکتو با امریکا وابسته هستند، ایران کشوری است که امنیتش را نه دیگران، بلکه خودش تضمین و تأمین می کند. در واقع، از آنجا که ایران از انقلاب 1979 تاکنون از ترتیبات امنیتی منطقه ای کنار گذاشته شده و هنوز هم در تحریم تسلیحات متعارف از سوی شورای امنیت به سر می برد، تکیه به متحدان و گروه های نیابتی در منطقه برای جلوگیری از حمله به خود را نیاز دارد. یک کارشناس مسائل ایران در بروکسل، آن را یک استراتژی «دفاع رو به جلو» نامیده است.

ایرانیان اگرچه با شک و تردید به این ادعا نگاه می کنند، اما نومحافظه کاران آمریکایی و سعودی معتقدند که ماهیت انقلابی ایران، ریشه مشکل ایران با اعضای شورای همکاری خلیج فارس است.

سیاست های بازیگران منطقه ای، نه ناشی از تفاوت های فرقه ای یا ایدئولوژیک، بلکه ناشی از مخاصمه با ایران است. مخالفان توافق هسته ای با ایران معتقدند که ایران به هزینه ایالات متحده و برای شکست اقدامات ضد اسد، یک عمق استراتژیک در منطقه به دست آورده است. چشم انداز ایران در حال ظهور و خارج شدن آن از انزوای بین المللی به عنوان یک قدرت منطقه ای پایدار و باثبات است که واقعاً عربستان سعودی و متحدانشان را می ترساند.

به همین دلیل، عربستان سعودی به دنبال شکست همه دستاوردهایی است که ایران در یک سال گذشته به دست آورده است. تصمیم به قطع روابط و مناسبات دیپلماتیک به دنبال اعتراض ایران به اعدام شیخ نمر، نشان داد که عربستان سعودی و متحدان نزدیکش از جمله بحرین و امارات، به هیچ وجه حاضر به مصالحه با ایران نیستند.

استراتژی عربستان

در عوض، عربستان سعودی در حال تسلیح مجدد خود است. بر اساس گزارش آی اچ اس(IHS)، عربستان سعودی در حال برنامه ریزی برای افزایش هزینه های نظامی خود در پنج سال آینده و تقویت و افزایش بودجه نظامی اش به 60 میلیارد دلار در سال 2020 نسبت به حجم 49 میلیارد دلار فعلی است. مؤسسه بین المللی تحقیقات صلح استکهلم (SIPRI) اشاره می کند، در سال 2014 عربستان سعودی هزینه های نظامی خود را 17 درصد افزایش داده که بالاترین میزان افزایش در میان 15 هزینه کننده نظامی بزرگ جهان است.

عربستان سعودی و متحدانش این اقدامات را عاملی بازدارنده در برابر ایران می بینند. همان طور که یکی از شرکت کنندگان در کنفرانس بروکسل اشاره می کند، عربستان سعودی سعی دارد با افزایش توانایی ها و ظرفیت های خود برای یک دوره ده ساله، از برتری کیفی در مقابل ایران اطمینان پیدا کند.

در این زمینه، تلاش های غرب برای اطمینان دهی به کشورهای خلیج فارس به وسیله ارائه حمایت های نظامی و دیپلماتیک بیشتر، یک شکست برای خودش است. تا زمانی که ساختار امنیتی فعلی ادامه یابد، کشورهای عرب خلیج فارس از امتیاز ویژه کمک های غرب علیه ایران برخوردار باشند و ایران هنوز در معرض اقدامات محدودکننده از جمله تحریم های تسلیحاتی باشد، ایران مسیر خود را دنبال خواهد کرد.

این موضوع، شکوفه و نهال تنش زدایی غرب با ایران به عنوان یک بازیگر کلیدی و بانفوذ منطقه ای که در بحران های عمده منطقه ای از جمله سوریه، لبنان و افغانستان نقش اساسی دارد را به مخاطره خواهد انداخت. پشتیبانی بی قید و شرط از متحدان سنتی منطقه ای، بنا به دلایل اخلاقی و کاربردی در حال تبدیل شدن به یک وضعیت ناپایدار و غیرقابل تحمل است.

دیدگاه غرب

به غیر از ایران، هیچ یک از متحدان منطقه ای ایالات متحده در خاورمیانه در اولویت اصلی غرب در منطقه یعنی شکست دادن داعش و سازمان های وهابی سهیم نیستند. برای دهه ها، آموزش های عقیدتی افراطی و کمک های مالی به تروریست هایی که از درون عربستان سعودی و دیگر دولت های عربی خلیج فارس نشأت گرفتند، این اطمینان را به وجود آورد که تهدید تروریسم برای مدت های طولانی باقی خواهد ماند و ادامه خواهد داشت. عربستان سعودی در بهترین حالت ممکن، نشان داده که یک متحد غیرقابل اطمینان برای مبارزه علیه گروه های افراطی است.

هزینه های سیاسی بالا برای رهبران غربی باعث تداوم توجیهات فروش گسترده تسلیحات به عربستان و دیگر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس شده است. عموم مردم، خصوصاً در اروپا، به طور فزاینده از تأثیرات منفی این فروش تسلیحات بر صلح و ثبات منطقه ای آگاه هستند. فاجعه انسانی که ائتلاف تحت رهبری عربستان در یمن به بهانه مقابله با آنچه «امپریالیسم ایرانی» می خواند به وجود آورده، تنها یکی از نمونه های غم انگیز است. به همین دلیل بود که در ماه گذشته در پارلمان اروپا، راجع به قانونی بودن فروش سلاح به عربستان سعودی سؤالاتی پرسیده و در مورد آن بحث شد.

در کنفرانس بروکسل، ایده ارزنده ای ارائه شد که در چارچوب فکری استفن والت، اندیشمند آمریکایی روابط بین الملل قرار دارد که بنا بر آن، ایالات متحده نقش یک موازنه نگر برون منطقه ای را بازی می کند که در آن سعی دارد از تسلط ایران و شورای همکاری خلیج فارس یا هر بازیگر منطقه ای دیگر بر منطقه جلوگیری کند.

در نهایت، ایالات متحده و اروپا باید ارسال و فروش تسلیحات به منطقه را متوقف کنند و برای شاهزادگان و امیران خلیج فارس روشن سازند که اقدامات یک سویه ضد ایرانی را تحمل نخواهند کرد.