عامل اصلی توافق هسته‌ای که کمتر به آن اهمیت دادیم!

پیچ و خم مذاکرات دوازده ساله هسته ای سرانجام در وین به پایان راه خود رسید؛ هرچند هنوز برای ارزیابی نهایی از پیامدهای مثبت و منفی این توافق کمی زود به نظر می رسد؛ اما آنچه شاید در این روزها حوزه مغفول اکثر تحلیل ها و گزارش‌هااست، موضوع فرایند به نتیجه رسیدن مذاکرات می باشد.

به گزارش «تابناک»، در روزهای پس از توافق تحلیل های متفاوتی از روند توافق و عوامل موثر بر توافق هسته ای نوشته شده است. برخی توافق هسته ای را حاصل سه ضلع مسئولین عالی رتبه، مذاکره کنندگان هسته ای و همچنین منتقدان مذاکرات طبقه بندی کرده اند. برخی نیز به سایر عوامل از جمله موضوعات بین المللی و منطقه ای پرداخته اند.

به هر حال در یک دیدگاه کلی می توان توافق وین را محصول تحولات در سه حوزه بین المللی، منطقه ای و داخلی در سال های اخیر دانست. در واقع محصول کنش ها در سطح بین المللی و منطقه ای و به تبع آن تحولات در زمینه داخلی روند به نتیجه رسیدن یک توافق را شکل داده است.

بدون شک، تحولات اخیر در دو حوزه بین الملل و منطقه ای در سال های اخیر در تسهیل توافق هسته ای تأثیر بسزایی داشته است. در واقع این تحولات باعث شد ‌همه طرف های مذاکراتی، موضوعی به نام ایران هراسی و امنیتی سازی ایران را از دستور کار خارج کنند، زیرا این پروژه آنها را به هیچ یک از اهداف آنها نرساند؛ بنابراین، آنها بعد از این تحولات مجاب شدند که شیوه تعامل با ایران را تغییر دهند.

با این حال، شاید مهمترین ضلع توافق هسته ای را بتوان تحولات داخلی ایران نام برد. در ضلع تحولات داخلی گاهی نیز به نقش مقاومت مردم در ‌این دوران نیز اشاره های می شود، اما بدون شک، یکی از اضلاع اصلی این توافق ـ که گاهی در برخی تحلیل ها مغفول می ماند ـ ‌نقش مردم در طول این دوران است.

در اررزیابی مکانیزم سیاست خارجی در جمهوری اسلامی ایران باید به فرایند توجه کرد. در مرحله اول فرایند تصیم سازی و تصمیم گیری است که در ‌آن مجموعه ای از نهادهای مرتبط از جمله شورای امنیت ملی، مجمع تشخیص مصلحت نظام، مجلس شورای اسلامی و... سیاست های کلی ‌تعیین می‌کنند.

در وهله دوم مجریان تصمیمات سیاست خارجی است که اصولا در بیشتر مواقع به عهده وزارت امور خارجه است.

در جریان تصمیم گیری سیاست خارجی و همچنین اجرای سیاست خارجی هیچ گاه نمی توان نقش افکار عمومی را نادیده انگاشت. در واقع بدون حمایت افکار عمومی هیچ گاه نمی توان یک سیاستی را در پیش گرفت و یا ‌آن را اجرا کرد.

بنابراین، در سال هایی که پرونده هسته ای یا به عبارتی پروژه امنیتی سازی ایران در جریان بود و به تبع آن فشارهای اقتصادی بعضاً شدیدی را به جامعه وارد کردند، این مقاومت مردم ایران بود که نشان داد، مردم ایران تحت فشار امتیاز نخواهند داد و تحریم ها تأثیری در خواسته های مردم ایجاد نمی کند.

در واقع باید گفت، حاصل تلاش دوازده ساله مکانیزیزم تصمیم گیری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی به همراه حمایت افکار عمومی بود که باعث ایجاد شرایطی شد که امروز از آن به ‌توافق هسته ای یاد می کنیم. اگر مردم در شرایط سخت یار و همراه تصمیم گیران و مجریان تصمیم گیری نبودند، مطمئناً هیچ گاه شاهد چنین دورانی نبودیم!