پایان ماموریت 10 ساله هیات مدیره بورس/ صالح‌آبادی می‌رود؟

تابناک اقتصادی - فرزاد اصلانی: آنچه که برای بازار سرمایه این روزها به دغدغه روزمره تبدیل شده اینکه چرا دولت یازدهم در حوزه‌های مالی و سرمایه‌گذاری از جمله بازار سرمایه هنوز هیچ برنامه عملی و تحرک جدیدی در زمینه سیاست‌گذاری‌ها از خود بروز نداده است.

با این وجود، بازار سرمایه به عنوان آئینه تمام نمای اقتصاد ایران به عنوان بازاری که عرضه و تقاضا برای "تصاحب آینده" به بهترین قیمت به رقابت می پردازند، نخستین مکانی است که تاثیر تحرکات دولت تدبیر و امید در حوزه های سیاسی و اقتصادی را بازتاب می‌دهد.

ویژگی‌های بازار سرمایه در دولت‌های پس از انقلاب

این ویژگی از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون همواره در دولت‌های مختلف نقش بارزی را در اقتصاد بازی کرده و معیاری برای سنجش موفقیت اقتصادی روسای دولت‌ها بوده است.

نقطه عطف بازار سرمایه ایران از سال 1376 و تلاش میرمطهری، دبیرکل وقت بورس اوراق بهادار سابق(که امروزه به عنوان سازمان بورس و اوراق بهادار نامگذاری شده است) برای پیگیری اصلاح قوانین و دستورالعمل‌های معاملات سهام در بورس آغاز می‌شود.

این تلاش‌ها با روی کار آمدن دولت اصلاحات و سپردن سکان بورس به دست عبده تبریزی دوچندان می‌شود. هر چند که افزایش حبابی قیمت سهام در سال‌های 82 و 83 به ترکیدن حبابی شد که علاوه بر فرار اعتماد سرمایه‌گذاران از تالار معاملات حافظ به استعفای ناگزیر بزرگترین صاحب نظر مباحث مالی ایران پس از دو دوره 30 ماهه مدیریت بورس در سال 1384 و چند ماه پس از روی کار آمدن دولت نهم انجامید.

پس از استعفای عبده تبریزی، بلافاصله دانش جعفری، وزیر اقتصاد دولت احمدی نژاد، جوانی 33 ساله در حوزه های مدیریت کلان کشور را به سمت دبیر کلی بورس اوراق بهادار معرفی می‌کند.

علی صالح آبادی تنها مدیری بود که پس از نخستین تجربه کاری خود در بخش مطالعات سرمایه‌گذاری غدیر ، مدیریت تالار معاملات بورس شهر کرج را به دست گرفته بود.

ورود صالح آبادی به سازمان بورس و اوراق بهادار سرآغاز تحولات مهمی در بازار سرمایه شد که برای یک دهه ادامه داشته است. صالح آبادی زمانی سکان مدیریت سازمان بورس و اوراق بهادار را در دست گرفت که با افت شدید قیمت‌ها در بازار سهام و خروج اعتماد از سطح وسیعی از معاملات بورس تهران مواجه بود.

نخستین گام صالح آبادی در بورس

برای نظم دادن دوباره به بازار سرمایه ، صالح آبادی ابتدا از حوزه تحت مدیریت خود شروع کرد و با ادامه تلاش‌های صورت گرفته در زمینه اصلاح قوانین، وضعیتی منسجم و ساختاری برای دورنمای بازار سرمایه ترسیم کرد.

اوج این اقدام‌ها تصویب نخستین قانون بازار اوراق بهادار در روز نخست آذر ماه 1384 از سوی مجلس شورای اسلامی بود. قانونی که اغلب براساس قوانین بورس کشور فرانسه و با اجماع سایر قوانین مترقی کشورهای توسعه یافته در دوره های گذشته تدوین شده بود.

پس از تصویب این قانون ، فصلی جدیدی با اصلاح دستورالعمل‌ها ، گسترش ابزارهای مختلف مالی در این حوزه ، تصویب قانون بازار اوراق بهادار تهران ، تشکیل شورای عالی بورس ، تشکیل سازمان بورس ، گسترش نهادهای مالی مختلف ، تسریع در روند اجرای اصل 44 ، گسترش بورس کالا ، ایجاد صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک، راه اندازی بازار فرابورس و بورس انرژی ، راه اندازی معاملات آتی، فرهنگ سازی در بورس و بسیاری دیگر از این دست اقدام‌ها آغاز شد .

از طرفی شاخص کل بورس تهران به عنوان نماگری از وضعیت کلی معاملات روزانه این بازار با رشد چشمگیری در دولت نهم و دهم روبرو شد به طوری‌که در طول مدت مدیریت صالح آبادی از 12 هزار واحد به 89 هزار واحد دست یافت. هر چند که نحوه محاسبه شاخص کل بازده نقدی و قیمت سهام همواره در این دوره مورد انتقاد معامله گران و سرمایه گذاران بورس بوده و با میزان بازده و سود دریافتی سهامداران از 10 سال گذشته تاکنون متناسب نبوده است.

بی‌شک صالح آبادی یکی از مدیران جوان تربیت شده در جمهوری اسلامی است که برای مدیریت اجرایی در حوزه‌های پولی و مالی کشور به عنوان یک وزنه می‌توان بر روی توانایی‌های منحصر به فرد وی حساب بالایی باز کرد. گرچه بخت صالح آبادی در تحقق این توفیق همزمان با واگذاری‌های بزرگ خصوصی سازی و اوج اجرای سیاست‌های اصل 44 قانون اساسی در سال 84 تاکنون با او یار بوده و توانسته بر شکل گیری شخصیت مدیریتی وی بیافزاید.

شاید اگر مدیر جوان دیگری بدون واگذاری‌های بزرگی همچون مخابرات، بانک‌ها و یا حتی هلدینگ‌های بزرگ پتروشیمی به جای او انتخاب می‌شد در مواجه با بازار کم رمق و بی اعتماد اوایل دهه 80 توفیق چندانی نداشت.

اما امروز که صالح آبادی کارنامه ای درخشان را پس از 10 سال تلاش و کوشش مستمر نظاره می‌کند، وقت آن رسیده که در جایگاهی بهتر به سمت افق‌های مدیریتی بزرگ تری در حاکمیت گام بردارد، چرا که هنوز جوان است و با انگیزه و در عین حال، کوله باری از تجربه را نیز بر دوش دارد.

اما اینکه چرا هنوز دولت تدبیر و امید نمی‌تواند شخصی را برای جانشینی صالح آبادی پیدا کند و یا اینکه با وجود رایزنی‌های مختلف هیچ یک از صاحب نظران و همفکران دولت، جسارت سکان داری این بازار مکاره را ندارند را باید از بازیگران اصلی بازار سرمایه جستجو کرد.

ماموریت رئیس سازمان بورس از نگاه قانون

بنابر قانون فعلی بازار سرمایه ، سازمان بورس، مؤسسه عمومي غيردولتـي اسـت كـه دارای شخـصيت حقـوقي و مـالي مـستقل بـوده و از محـل كارمزدهای دريافتي و سهمي از حق پذيرش شركت‌ها در بورس‌ها و ساير درآمدها اداره خواهد شد.

در ماده 6 این قانون آمده است که  هيئت مديره سازمان دارای 5 عضو است كه از ميان افراد امين و دارای حسن شهرت و تجربه در رشته مـالي ، منحصراً از كارشناسان بخش غيردولتی به پيشنهاد رئيس شورا و با تصويب شورا انتخاب مي شوند و رئيس شورا حكـم اعضاي هيئت مديره را صادر مي كند.

در ماده 8 نیز آمده که "مدت عضويت هر يك از اعضای هيئت مديره پنج سال است و انتخاب مجدد آنان براي يك دوره ديگر بلامانع است. از سویی دیگر در ماده 9 قانون بازار سرمایه می خوانیم: "رئيس هيئت مديره سازمان بورس از بين اعضای هيئت مديره به پيشنهاد اعضا و تصويب شورا برای مدت سـي مـاه تعيين خواهد شد. "

صالح آبادی از 30 مهر ماه 1384 به عنوان دبیر کل بورس اوراق بهادار تهران انتخاب و پس از تصویب قانون بازار سرمایه در اول آذر ماه همان سال به عنوان رئیس و عضو هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار و دبیر شورای عالی بورس تا به امروز مشغول به کار است.

با احتساب دوره فعالیت علی صالح آبادی در قبل و بعد از ریاست سازمان بورس اوراق بهادار ، هم اکنون ادامه فعالیت وی براساس قانون بازار اوراق بهادار، غیر قانونی است چراکه در ماده 8 این قانون آمده که "مدت عضويت هر يك از اعضای هيئت مديره سازمان بورس پنج سال است و انتخاب مجدد آنان براي يك دوره ديگر بلامانع است."

در عین حال، صالح آبادی تنها مدیر جوانی است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا به امروز سکان ریاست سازمان بورس را برای 4 دوره متوالی 30 ماهه در دست داشته است.

پیش از وی حسین عبده تبریزی، صاحب نظر در مدیریت مالی تنها برای دو دوره متوالی در این مسند حضور داشت. پس از صالح آبادی بالاترین رکورد ریاست بر سازمان بورس به میرمطهری با 7 سال مسئولیت اختصاص داشت که به دلیل این مدت طولانی از وی به اصطلاح فعالان بازار سرمایه به عنوان "پدرخوانده " نام می‌بردند.

لزوم تغییر بر اساس نمودارهای تکنیکال

در این رابطه یک کارشناس ارشد بازار سرمایه معتقد است: با توجه به امیدواری بالایی که میان عموم مردم به سیاست‌ها و وعده های رئیس جمهور ایجاد شده و از طرفی تلاش دولت تدبیر و امید برای ایجاد وفاق ملی پس از توافق هست‌ ای و کنار زدن سایه سنگین تحریم‌ها، بهترین نقطه زمانی برای تزریق نگرش و بینش جدید مدیریتی در بازار سرمایه براساس الگوهای تکنیکی همین زمان است. اکنون که بورس تهران در وضعیت اصلاح و ابهام قرار گرفته، بهترین فرصت برای ورود مدیران جدید و تحویل سکانداری بازار سرمایه برای ثبت موفقیت‌های جدید در دولت یازدهم است.

این تغییر و تحول به هیچ وجه نافی خدمات ارزنده مدیران جوان بازار سرمایه از جمله صالح آبادی نیست؛ کما اینکه در حال حاضر هیچ وزنه ای قابل قایس با مدیران جوان بازار سرمایه پیدا نمی‌شوداما این تغییر و تحول در شرایط زمانی فعلی به نفع بازار سرمایه و کارنامه درخشان صالح آبادی است.

مهدی کساییان افزود: صالح آبادی در شرایطی سکان راهبری بازار سرمایه در سال 84 را به دست گرفت که بورس تهران با بی‌اعتمادی و افت شدید قیمت سهام مواجه بود. از این رو بینش ریاضتی را پیش گرفت و برنامه های خود را با عدم دستیابی به منابع مناسب مالی جلو برد. برای همین در تداوم اجرای برنامه های جدید با مشکل مواجه بود اما در حال حاضر هر مدیری که جانشین وی شود با منابع مناسب مالی روبرو است و می تواند با نگاه باز و روشنی طرح های نیمه تمام و یا رها شده و در عین حال کاربردی بازار سرمایه را جلو ببرد.

به باور وی، قدر مسلم هر شخصی که به جای صالح آبادی انتخاب شود، می بایست گوش شنوایی برای دغدغه های امروز بازار سرمایه داشته باشد و صدای سهامداران را به خوبی بشنود.

لمس شرایط امروز بازار سرمایه از سوی مدیر منتخب بازار سرمایه اصلی ترین ویزگی است که می‌تواند به بهبود این بازار و ایفای نقش مهمی در اقتصاد ایران بیانجامد. از این رو جابه جایی مدیران بازار سرمایه در برهه زمانی فعلی می‌تواند به ایجاد بارقه امید و افزایش اعتماد در بازار سرمایه با تغییر نگرش‌ها و بینش‌های نوین مدیریتی شود.

اظهارات کساییان مبنی بر لزوم تغییر دیدگاه مدیریتی در سازمان بورس در حالی است که یک کارشناس خبره مالی در این زمینه معتقد است: بازار سرمایه ایران در طول مدت فعالیت خود با دو موج فکری جدید مواجه بود. یکی در دوره مسئولیت عبده تبریزی و دیگری در زمان مدیریت علی صالح آبادی در سازمان بورس.

نیاز به بینش جدید

علی مهرپور لایقی با بیان اینکه هر کدام از این مدیران در دوره فعالیت خود منافع سرشاری را برای سازمان بورس ایجاد کردند، افزود: اگر قرار باشد مدیریت متولیان بازار سرمایه همواره مبتنی بر تداوم مدیریت ثابت و بدون تحول در تشکیلاتی به نام بورس باشد، علاوه بر کم رنگ شدن روحیه و نگرش متولیان بازار سرمایه، از شادابی مدیران برای توسعه کمی و کیفی زیر ساخت‌ها خواهد کاست.

وی افزود: بنگاه اقتصادی که برای 10 سال همچنان سایه مدیر ثابتی را بر بالای سر خود دارد برایش فرقی نمی کند که انجام کارها چگونه پیش می رود و با عادی شدن شرایط دیگر دست به ریسک نمی زند. این موضوع در تضاد با زحمات بزرگ متولیان بازار سرمایه نیست اما در واقع می‌بایست نگرش جدید در سازمان بورس با هدف بهبود ساختارها و تلاش برای رشد روز افزون بازار پر پتانسیل سرمایه همسو با انرژی جوان و مستعد فراهم شود.

به هر حال، باید منتظر ماند و دید دولت با محوریت وزارت اقتصاد سرانجام چه اتفاقی برای بازار سرمایه رقم خواهند زد.