داعش و ترکیه؛ تعامل یا تقابل؟

«آیا آنکارا از داعش حمایت می‌کند یا خیر»، دیگر به عنوان سوال مطرح نمی‌شود؛ چرا که در این‌باره یقین حاصل شده است. سوال اینجاست که به کدام دلیل یا دلایلی ترکیه به رهبری «حزب عدالت و توسعه» از این گروه تروریستی خطرناک و خشن حمایت می‌کند که حتی مطابق با ارزش‌های اسلام ترکیه نیست.

به گزارش «تابناک»؛در زمانیکه آمریکا با اقدامات نمادین تلاش می‌کند خود را دشمن داعش در عراق نشان بدهد، اما متحدان دولت آمریکا از جمله ترکیه، ابایی ندارند که حتی در مقابل قطعنامه صوری سازمان ملل علیه داعش نیز مقاومت کنند و حتی به اقدامات نمادین آمریکا علیه داعش در عراق نپیوندند. البته درپی انشار خبرهایی درباره نحوه آزادی دیپلماتهای ترکیه ای از دست داعش، موضوع رابطه دولت ترکیه با این گروه تروریستی بیش از گذشته قوت گرفت.

در حالی عده ای فکر می کردند که تغییرات سیاسی داخل آنکارا ، پنجره‌ای جدید به روی تغییرات سیاسی ترکیه بگشاید؛ اما رسیدن اردوغان به ریاست‌جمهوری و برعهده گرفتن ریاست حزب عدالت و توسعه توسط «احمد داوود اوغلو» نوید تغییرات جدیدی را نداد. زیرا دوباره تیمی در راس امور است که سیاست انتحاری و پشتیبانی از تروریسم را دنبال می‌کنند و به این ترتیب ترکیه همچنان به عنوان بخشی از مشکل و نه حلال آن باقی مانده است.

در همین رابطه دکتر حسن هانی زاده کارشناس مسائل خاورمیانه در گفت و گو با تابناک به بررسی نقش ترکیه در تحولات اخیر منطقه به ویژه رابطه این کشور با گروه تروریستی داعش پرداخته است.

در حالی در ماه های اخیر شاهد هستیم که داعش از سوریه به عراق وارد شد و توانست به راحتی بخش های زیادی از عراق را تصرف کند. اما در روزهای اخیر شاهد هستیم که داعش نتوانسته است یکی از شهرهای مرزی میان سوریه و ترکیه را تصرف کند. شما دلیل ضعف داعش در دوران اخیر را چه می دانید؟

شرایط موصل با کوبانی کاملاً تفاوت دارد. به دلیل اینکه موصل در شرایطی تحویل داعش شد که برخی از رهبران عشایر موصل تصور می کردند که حاکمیت داعش خیلی بهتر از حاکمیت شیعیان عراق هست. این یک واقعیتی است که خود رهبران عشایر موصل به آن اعتراف کردند. به همین دلیل همراهی برخی از رهبران قبائل با داعش ؛ موصل به راحتی تسلیم این گروه تروریستی شد. البته برخی از فرمانده هان ارتش عراق که از رژیم گذشته باقی مانده اند نیز تسهیلاتی در اختیار داعش قرار دادند. لذا موصل خیلی سریع تسلیم و توسط داعش اشغال شد.

وضعیت کوبانی چه تفاوتی میکند؟

وضعیت کوبانی کاملاً تفاوت دارد. این شهر یک منطقه ای در مرز مشترک سوریه و ترکیه است که ساکنان این شهر کرد هستند. از آغاز بحران سوریه در مارس 2011 بشار اسد برای اینکه بتواند کردها را از گروه های تروریستی سوریه جدا کند نوعی خودمختاری و خودگردانی محلی به آنها اعطا کرد. به این مفهوم که تلاش کرد که اهالی کوبانی به نوعی خودگردانی داشته باشند . این اقدام با دو هدف انجام شد. هدف اول این است که جدایی بین تروریست ها و کردها ایجاد کند. هدف دوم آزار رساندن به اردوغان است.

خود مختاری چگونه می تواند باعث خطر برای ترکیه شود؟

هر نوع خود مختاری و خود گردانی در کنار مرزهای ترکیه به هر صورت تاثیر خود را روی کردهای ترکیه باقی می گذارد و لذا از همان زمان کردهای کوبانی که یک سری رگه های قومیتی با کردهای ترکیه دارند ارتباطاتی با این کردها برقرار کردند. زیرا کردهای کوبانی در زمان حاکمیت آتاتورک و ملی گراها به طرف سوریه کوچ داده شدند و این ها مهاجران کرد- ترک هستند که در 80 سال گذشته وارد سوریه شدند. لذا به نظر می رسد که الان شرایط فراهم شده است که کردها با توجه به تجربه خودمختاری که در یک سال گذشته به دست آوردند؛ بتوانند خودشان را مسلح کنند. ضمن اینکه دولت بشار اسد، سلاح های پیشرفته ای در اختیار گروه های کوبانی قرار داد. اقای اردوغان رئیس جمهور ترکیه به شدت از خودگردانی منطقه کوبانی ناراحت بود. لذا داعش با اشاره دولت ترکیه به کوبانی حمله کرد تا دولت ترکیه از کردهای کوبانی به عنوان برگ برنده فشار بر کردهای ترکیه استفاده کند. به نظر می رسد که الان وضعیت کردهای کوبانی و همچنین مسائل مربوط به ترکیه و سوریه به شدت پیچیده شده است. ولی در عین حال همه این حوادث با هم ارتباط دارد.

به نظر شما چرا ترکیه به صورت دوگانه در برخودر با تروریسم برخورد می کند. مثلا بعد از حمله داعش به کوبانی هیچ کمکی به مردم کرد مظلوم این شهر نکرد؟

دولت اردوغان یک سیاست پیچده ای در منطقه اتخاذ کرده است. از اسلام گرا ها برای پیش برد اهداف خودش استفاده می کند؛ از اقلیم کردستان استفاده می کند؛ از گروهک های تروریستی داعش در جبهه النصره و ارتش آزاد استفاده ابزاری می کند. در واقع اردوغان بازیگری است که سرانجام موجب شورش های خیابانی علیه خود را فراهم می کند.

این پیچیدگی در سیاست خارجی ترکیه به چه معناست؟

اردوغان در سیاست خارجی بسیار پیچیده عمل می کند. الان در مورد مصر با دولت السیسی به خاطر همراهی اردوغان با اخوان المسلمین مشکلاتی دارد. اختلاف نظرهایی الان میان عربستان و ترکیه به خاطر موضع گیری های متضاد آنها با اخوان المسلمین وجود دارد . در عین حال علی رغم اختلافاتی که ایجاد شده است؛ اردوغان از ابتدای شروع بحران سوریه با کمک عربستان و قطر یک مثلث تخریبی علیه سوریه ایجاد کرد.

هدف اردوغان از مخالفت با دولت بشار چیست؟

هدف اردوغان این است که یک دولت دست نشانده در سوریه پس از سرنگونی احتمالی دولت بشار ایجاد بکند که این دولت هم وابسته به امریکا به غرب باشد و حتی وابسته به رژیم صهیونستی باشد و هم با ترکیه نوعی همسازی و هماهنگی و همگرایی داشته باشد. دلیل این امر این است که نو عثمانی های ترکیه مانند اردوغان و داود اغلو نخست وزیر ترکیه ، درصدد هستند بخشی از خاک سوریه مخصوصاً منطقه ادلب را جدا کنند و به خاک ترکیه ملزم بکنند تا بتوانند راه ترانزیتی زمینی ترکیه را به شمال آفریقا و خاورمیانه توسعه بدهند .

در واقع شما دلیل حمایت ترکیه از داعش را چشم داشت ترکیه به بخشی از خاک سوریه می دانید؟

مدت ها پیش نو عثمانی ها نسبت به خاک سوریه مخصوصاً در منطقه ادلب چشم داشت دارند. لذا اردوغان با اهداف طولانی مدت دنبال ایجاد یک دولت دست نشانده در سوریه است. ضمن اینکه دولت اردوغان در اقلیم کردستان بدون مراجعه به دولت مرکزی عراق با کردستان رابطه برقرا کرد. الان اردوغان چون با داعش ارتباط دارد و داعش هم تهدید کرده است که اسناد این ارتباط را در صورتی که ارتش ترکیه به داعش حمله کند فاش خواهد کرد. لذا اردوغان مایل نیست مستقیماً با داعش و گروهک های تروریستی درگیر شود. در واقع همان سیاستی که امریکا در ائتلاف جهانی علیه داعش اتخاذ کرد و از نیروهای کشورهای منطقه استفاده کرد. الان اردوغان سعی می کند از نیروهای پیشمرگه بر ای کمک به منطقه کوبانی استفاده کند بدون اینکه خود را مستقیماً درگیر با داعش کند.

ایا قدرت گرفتن کردها خود خطری برای ترکیه نیست؟

از مدت ها پیش که بحران سوریه آغاز شد؛ دولت اردوغان سعی کرد که به نوعی با دادن یک سری امتیازات داخلی و شکلی کردها را آرام کند. انچه که الان در ترکیه جریان دارد این است که دولت اردوغان سعی می کند از طریق دادن امتیازاتی و ورود کردها به پارلمان ترکیه و یک سری امتیازات اجتماعی سعی می کند کردها را آرام کند. ولی به هرحال این سیاست منافقانه اردوغان ممکن است در کوتاه مدت جواب دهد؛ ولی در دراز مدت موجب بروز یک چالش امنیتی جدی خواهد شد. اولاً اگر دولت سوریه سرنگون شود؛ دوازده میلیلون علوی ترک که ارتباط عقیدتی با علوی های حاکم در سوریه دارند، شورش خواهند کرد. ضمنا بیست میلیون کرد در ترکیه وجود دارد و تبدیل به چالش اصلی برای اردوغان خواهد بود. اردوغان درست است که سیاست هایی را دارد که می خواهد این سیاست ها را اعمال کند. ولی در نهایت این سیاست به ضرر او تمام خواهد شد. گرچه اردوغان بازیگر سیاسی ماهر و بند باز سیاسی ماهری است؛ اما در نهایت از این بند سقوط خواهد کرد.

چرا ترکیه تا الان حاضر به در اختیار گذاردن فرودگاه به ائتلاف ضد داعش به رهبری آمریکا نشده است؟

الان اختلاف نظرهایی بین آمریکا و دولت اردوغان بروز کرده است. زیرا اردوغان تحت هیچ شرایطی مایل نیست یکی از پیش شرط هایی خود را رها کند. اردوغان مطرح کرده است که مسئله سرنگونی دولت بشار باید در اولویت باشد این در حالی است که سرنگونی اسد است در اولویت کار آمریکایی ها نیست. امریکایی ها سعی می کنند که در دراز مدت و در یک فرایند زمان طولانی بشار اسد را سرنگون کنند. در حالی که اردوغان سریع می خواهد انجام بگیرد. در واقع یک سری پیش شرط هایی اردوغان قرار داده است که برای امریکا قابل قبول نیست. این اختلاف نظرها وجود دارد. لذا امریکایی ها فشار می آورند که ترکیه اجازه دهد هواپیماهای امریکا از پایگاه ترکیه پرواز کند. بازهم اگر ترکیه اجازه بدهد که امریکا از پایگاه های ترکیه استفاده کند؛ داعش باز هم انتقام سختی از ترکیه خواهد گرفت و این موجب وحشت دولت ترکیه خواهد شد.

پیش بینی شما از آینده منطقه و درگیری ها در منطقه چیست؟

موضوع داعش و حضور داعش یک سناریوی کاملاً تعریف شده است. داعش در دراز مدت همچنان در مثلث لبنان سوریه و عراق باقی خواهد ماند. این باقی ماندن به چند دلیل است.1 - سعی می کنند از وجود داعش برای ضربه زدن به مقاومت اسلامی و حزب الله در لبنان استفاده کنند. 2- ایران، عراق و سوریه یک قرارداد احداث خط لوله گاز از ایران به عراق و سوریه امضا کرده اند. این پروژه سنگین 10 میلیارد دلاری است. از طریق این توافق ایران گاز خودش را از طریق عراق و سوریه به دریایی مدیترانه و اروپا صادر می کند. بعد از این قرارداد بلافاصله موضوع داعش را ایجاد کردند تا این منطقه برای مدت ها ناامن باشد و اجازه ندهد که این پروژه تکمیل شود.

ضمن اینکه اخیراً همین اردوغان در سفر به دوحه و گفت و گو با شیخ آل ثانی امیر قطر موضوع باقی ماندن داعش در منطقه و اینکه قطر باید کمک مالی کند تا داعش برای سال ها در منطقه مثلث لبنان، سوریه و عراق باقی بماند و قطر به عنوان کشوری که بتواند مدیریت انرژی گاز را در جهان داشته باشد و در مقابل به ترکیه کمک مالی کند. قطر حتی می خواهد با صادرات گاز به ترکیه خود را جایگزین صادرات گاز ایران کند. این توافق وجود دارد که قطر در اینده به عنوان تنها کشوری که انرژی گاز را در اختیار خواهد داشت ؛ بتواند بر قیمت گاز تاثیر گزار باشد و قیمت گاز را قطر تعیین کند. یا به عبارت دیگر مدیریت جهانی گاز در اختیار قطر قرار بگیرد. لذا در سفر اردوغان به دوحه مسئله ضرورت ناامنی در عراق و سوریه مورد تاکید قرار گرفت و قطر هم تعهد کرده است که کمک مالی برای مدت ها در اختیار داعش قر ار بدهد.