عملکرد ما نشان می دهد که به دنبال انتقام نیستیم

با ورود محمد جواد ظریف به وزارت خارجه، بار دیگر این وزارت‌خانه بر سر زبان‌ها افتاد. این در حالی است که معاونت مالی و اداری وزارت خارجه، یکی از مهم‌ترین معاونت‌های این وزارت خارجه به شما می‌رود که کمتر از آن شنیده می‌شود. موضوعات زیادی از قبیل مأموریت‌ها، تغییر سفرا، استخدام و... در حوزه اختیار این معاونت است.

در همین راستا، «تابناک» در گفت‌و‌گو با مهدی دانش یزدی، معاون جدید اداری و مالی وزارت خارجه، موضوعاتی چون تغییرات در وزارت خارجه، وضعیت استخدام، بودجه وزارت خارجه‌ و... را بررسی کرده است.

مهدی دانش‌یزدی پس از روی کار آمدن دولت جدید به عنوان معاون اداری و مالی وزارت خارجه انتخاب شد. وی که کمتر علاقه‌مند به گفت‌و‌گو با رسانه‌هاست، پیش از این در سمت‌های مدیرکل حقوقی و معاون سابق نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد در نیویورک فعالیت کرده ‌‌و‌ همچنین عضو هیأت علمی دانشکده روابط بین‌الملل وزارت خارجه نیز هست.

وضعیت بازنشستگی  در وزارت خارجه چگونه است؟

گروه قابل توجهی از همکاران ما به سن بازنشستگی رسیده اند ولی به هر دلیل تا به امروز بازنشسته نشده اند. ما بر اساس قانون موظفیم وضعیت افراد دارای شرایط بازنشستگی را مشخص کنیم. ما نمی توانیم تا مدت نامعلوم افرادی که به سن بازنشستگی رسیده اند را به کار گیریم. بعلاوه استخدام جدید مستلزم وجود پست خالی است. شما در صورتی می توانید ورودی داشته باشید که خروجی هم داشته باشید. وضعیت مطلوب این است که ورود و خروج شما متعادل و متوازن باشد. نمی شود 10 نفر را باز نشسته کنید و همزمان 100 نفر را استخدام کنید.

بر اساس قانون مدیریت خدمات کشوری و نیز مقررات تشکیلاتی وزارت خارجه (موسوم به اساسنامه) برخی همکاران در این وزارت خانه باید بازنشسته شوند. بر این اساس نزدیک به 400 نفر در وزارت خارجه یا باید بازنشسته شوند یا اینکه وزارت خارجه می تواند آنها را بازنشسته کند. این افراد در سطوح مختلف وزارت خارجه شاغل می باشند. البته این نکته هم شایان ذکر است که بازنشسته کردن یکدفعه ای 400 نفر در وزارت خارجه که فقط 3800 نیرو دارد قطعا به دستگاه شوک وارد خواهد کرد.

به همین دلیل تصمیم گرفته شد که نیمی از این افراد در پایان امسال و نیمی دیگر نهایتا در پایان شهریور 93 بازنشسته شوند. در همین چند هفته گذشته عده ای از این همکاران گرامی، حکم بازنشستگی دریافت کرده اند. تقسیم بندی بازنشستگی افراد که چه کسی قبل و یا بعد از سال جدید بازنشسته شود نیز به عهده معاونت ها ی مختلف گذاشته شده است.

خدا شاهد است بنده هنگامی که می خواستم احکام بازنشستگی را امضا کنم، با اکراه این کار را کردم زیرا بسیاری از این همکاران عزیز عمر گرانمایه خود را در خدمت صادقانه به دستگاه دیپلماسی صرف کرده اند و حیف است که با دستگاه سیاست خارجی خداحافظی کنند. اما این گروه از همکاران همواره وابسته به وزارت خارجه خواهند بود. به هرحال هر شروعی، پایانی هم دارد.

کسی که معاون اداری وزارت خارجه می شود مثل پدر خانواده است و هیچ گاه نمی تواند بین اعضای خانواده  تبعیض قائل شود. بنابراین هر کس که در وزارت خارجه  کار می کند برای من همکار و عزیز است و تلاش می کنم که براساس قانون عمل کنم. بازنشستگی هم از همین موارد است که باید قانون اجرا شود.

در سالهای اخیر مسائلی مطرح شد که باید اساسنامه وزارت خارجه تغییر کند.آیا شما تصمیمی برای تغییر اساسنامه وزارت خارجه دارید؟

عنوان سند موسوم به اساسنامه وزارت خارجه  «مقرارت تشکیلاتی ، استخدامی ، مالی ، انضباطی وزارت امور خارجه» است که در سال 1352 تدوین و تصویب شده و در سال 1354 نیز اصلاحاتی در آن صورت گرفته است.

این سند براساس مقتضیات گذشته نوشته شده است. بعد از انقلاب شرایط بسیار تغییر پیدا کرد از جمله اینکه بسیاری از کارکنان وزارت خارجه به دلایل متفاوت از وزارت خارجه منفک شدند. در آن زمان وزارت خارجه نیاز به جایگزین کردن این افراد داشت. زمانی در اوایل انقلاب، ما دیپلماتهائی در سطح رایزن و سفیر به اندازه کافی نداشتیم و به همین دلیل به برخی افراد جدید الاستخدام همطرازی دادیم تا بتوانند وظایف محوله در سطح مدیریت را انجام دهند. البته امروز برعکس شده و در وزارت خارجه بیشتر رایزن وجود دارد تا دبیر و وابسته. الان در وزرات خارجه بیشتر ژنرال وجود دارد تا سرباز!

علیرغم تحولات بعد از انقلاب، این اساسنامه در وزارت خارجه نادیده گرفته نشده است. الان قانون حاکم بر وزارت خارجه همین اساسنامه استگرچه بعضی از مقررات آن منسوخ شده است و یا اصلا قابلیت اجرا ندارد.

تا آنجا که اطلاع دارم کار کارشناسی دقیقی در سنوات اخیر برای تغییر و یا اصلاح این اساسنامه صورت گرفته است. مجلس شورای اسلامی نیز به دنبال تغییر این اساسنامه است. ما هم قبول داریم که  این اساسنامه به اصلاح نیاز دارد ولی نوعی نگرانی برای این کار وجود دارد. نگرانی این است که مبادا با باز کردن باب اصلاح، مواردی در سند اصلاحی گنجانده شود که با وظایف و نقش وزارت خارجه سنخیت نداشته باشد. ما باید بر این نگرانی چیره شویم و اصلاحات لازم را در اساسنامه اعمال نمائیم. ما نیاز به سندی روزآمد و مبتنی بر شرایط روز داریم. در اینجا برای شما مثالی می زنم. منشور سازمان ملل 70 سال پیش نوشته شده است.

همه می گویند این سند باید اصلاح شود اما هیچکس جرات ندارد باب اصلاح این سند را بگشاید زیرا بیم آن می رود که با گشودن چنین بابی دیگر نتوان به اجماع جهانی برای دستیابی به سندی مهم مثل منشور ملل متحد موفق گردید. من نمی خواهم بین اساسنامه وزارت خارجه و منشور ملل متحد مقایسه ای بکنم که ممکن است قیاس مع الفارق باشد.

در واقع همه می دانند که باید اساسنامه وزارت خارجه اصلاح شود اما همت لازم به خرج داده نشده تا  این اصلاح تحقق پیداکند. یکی از برنامه های ما اصلاح این اساسنامه است که البته این کار روش های متفاوت دارد. ترجیح بنده این است که وزارت خارجه مبادرت به ارائه سند اصلاح شده به دولت کند و دولت بعد از بررسی آن را طی لایحه ای تقدیم مجلس نماید. به نظر من تصویب اساسنامه وزارت خارجه توسط مجلس موجب تقویت نقش و وظایف وزارت خارجه می شود.

آقای ظریف چندی پیش خبر داده اند که بیش از 40 سفیر تغییر می کنند. این تغییرات بر چه اساسی خواهد بود؟

از زمانی که دولت جدید بر سر کار آمد یعنی در مرداد 92، بر اساس آمار دوره سه ساله ماموریت 47 سفیر و سرکنسول  پایان یافته بود یا رو به پایان بود. در آن زمان تصمیم گرفته شد این سفرا و سرکنسولها به تدریج جایگزین شوند. خیلی صریح بگویم که نظر آقای دکتر ظریف و نیز خود من این نبوده و نیست که کسی چون در دولت قبل سفیر و یا سرکنسول شده است در دوره جدید باید عزل شود یا کنار گذاشته شود.

بسیاری از سفرای فعلی همکار ما در وزارت خارجه بوده و هستند و گناهی ندارند که بخواهیم آنها را عزل کنیم. نظر مدیریت جدید وزارت خارجه این است که آقایانی که سفیر شده اند اگر توانایی لازم برای مسئولیت محوله داشتند و یا به خاطر وابستگی حزبی و جناحی منصوب نشده باشند بی جهت آنها را احضار نکنیم. 

متاسفانه روش عزل و کنارگذاشتن در دولت قبل پی گیری شد و بعضی از سفرا قبل از موعد و با روش غیر محترمانه فراخوانده شدند که اتفاقا این افراد از بهترین و کارآمدترین سفرای ما بودند از جمله خود آقای دکتر ظریف که بی اغراق و بدون مداهنه ایشان یکی از برحسته ترین دیپلمات های تاریخ معاصر ایران است. رفتار با ایشان به قدری بد بود که خود ایشان درخواست بازنشستگی پیش از موعد نمود. نتیجه چه شد: دستگاه دیپلماسی کشور در عرصه کارشناسی و تخصص و نیز در عرصه مدیریت تضعیف گردید و ضرر کرد. ما این روش را قبول نداریم و در صدد انتقام هم نیستیم. رفتار ما در این شش ماه اخیر گواه این است که مدیریت جدید به دنبال انتقام نبوده و نیست.

در این چند وقت گذشته فشارهای زیادی وجود داشته که مثلا فلانی برکنار و یا به فلانی  سمتی داده شود اما این گونه فشارها تاثیری نداشته است.  به غیر از این 47 نفر که باید برمی گشتند ( و بسیاری از آنها هنوز بر سر کارند) فقط دو نفر هستند که به دلائلی زودتر از موعد فراخوانده شدند. به هر حال جانشینان اکثر سفرا و سرکنسولهای مزبور ( یعنی 47 نفر ) تعیین شده و بعد از طی مراحل اداری عازم محل ماموریت خواهند شد. بنابراین شما در هفته ها و ماه های آینده شاهد تغییرات نسبتا وسیعی در وزارت خارجه خواهید بود که این تغییرات روند طبیعی در وزارت خارجه است.

برخی به ما می گویند چرا در ایجاد تغییرات در وزارت خارجه تعلل می کنید. منظور از تغییرات هم عموما جابجائی افراد در پست های مدیریتی است. ما هر کس که کارآئی و تعهد داشته  و بدانیم که برای مسئولیت محوله مناسب و مفید  می باشد، به همکاری دعوت می کنیم. به هرحال پست ها و مناصب در وزارت خارجه چرخشی است و با ماموریت ها جا بجا می شود.

تلاش ما این است که جابجائی ها از خرداد تا شهریور ماه صورت بگیرد تا همکارانی که در معرض جابجائی قرار می گیرند کمترین مشکل را از نظر تحصیل فرزندان خود داشته باشند.  همچنین نظر مدیریت وزارتخانه این است افرادی که از ماموریت فراخوانده می شوند در صورت احراز شرایط  به سمت هائی در مرکز منصوب شده و نیز کسانی که قبلا به ناحق و یا با غرض ورزی کنار گذاشته شده اند مجددا در سمت های مناسب تخصص خود به کار گرفته شوند.  بنابراین در یکی دو ماه آینده خبرهای تغییرات را بیشتر می شنوید.

در این دوران آیا سفرای سیاسی مثل سابق و دولت گذشته خواهیم داشت؟

ما در وزارت خارجه دو نوع سفیر داریم. 1- سفیری که به خاطر ملاحظات سیاسی منصوب شده (politically-appointed ambassador) و معمولا سابقه خدمت در وزارت خارجه ندارد؛  و2- سفیری که از درون خود وزارت خارجه رشد کرده و برای سفارت مامور می شود یعنی سفیر حرفه‌ای (career ambassador) انتصاب سفیر با ملاحظات سیاسی مختص دولت گذشته نبوده است و در دولت های قبلی نیز سابقه داشته است. در اکثر کشورهای جهان هم چنین وضعیتی وجود دارد. احتمال دارد چنین سفرائی البته بسیار معدود نیز در این دولت منصوب شوند. لکن اولویت قطعی ما انتخاب سفرا و سرکنسولها از میان کارکنان شایسته وزارت خارجه است. سفرا و یا مامورینی که در گذشته از سازمان های دیگر به وزارت خارجه آمده اند در صورتی که کارایی لازم را برای وزارت خارجه داشته باشند ما از آنها استفاده می کنیم. اما اگر کارایی لازم را نداشته باشند و یا صرفا بر اساس ملاحظات سیاسی و جناحی به وزارت خارجه آمده باشند، آنها را به سازمان مربوطه خودشان بر می گردانیم.

متن کامل  گفت و گو را اینجا بخوانید.