کلیات
عده‌ای از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در دور دهم، طرح یک فوریتی شفافیت آرای نمایندگان مجلس را مطرح کرده و به گفته برخی از آنها، این طرح می‌تواند نمایندگان را در قبال آرای آنها مسئولیت پذیر کند، چرا که در حال حاضر نمایندگان در قبال رأیی که در مجلس می‌دهند، هیچ مسئولیتی ندارند. آنان حتی مسئولیت مدنی هم در قبال آن ندارند و اگر رأی آنها باعث خسارت به جامعه شود، نه تنها توسط هیچ نهادی مؤآخذه نمی‌شوند، بلکه مردم و موکلان آنها نیز از آرای نمایندگان خود باخبر نمی‌شوند.
تاریخچه
طرح شفافیت آراء نمایندگان به طرح مشترک محمدجواد فتحی و حسینعلی حاجی دلیگانی گفته می‌شود که با نام اصلی «طرح الحاق دو تبصره به ماده ۱۱۹ قانون آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی» در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به ثبت رسیده‌است. هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۱۴ شهریورماه ۱۳۹۷ این طرح را با حمایت رسمی ۱۶۰ نماینده اعلام وصول کرد. گفته می‌شود که در مجموع ۲۱۰ نماینده در این طرح، سایر طرح‌های مشابه، یا به‌صورت مستقل از موضوع شفافیت آراء نمایندگان اعلام حمایت کرده‌اند.
فرایند بررسی
طرح شفافیت آراء نمایندگان نخستین بار توسط آقای محمدجواد فتحی، نمایندهٔ اصلاح‌طلب شهر تهران و عضو فراکسیون امید در هشتم آذر سال ۱۳۹۶ مطرح شد. در آن زمان هیئت‌مدیرهٔ مجلس شورای اسلامی با بیان این موضوع که طرح‌های متعددی در دستور کار مجلس است، اعلام وصول این طرح را به تعویق انداخت.
در هفده مرداد ۱۳۹۷ حسینعلی حاجی دلیگانی نمایندهٔ شاهین‌شهر، میمه و برخوار مجدداً طرح شفافیت آراء نمایندگان مجلس را با ۲۹ امضا تهیه کرده و به هیئت رئیسهٔ مجلس تحویل داد. وی در مورد این طرح گفته‌است: «یکی از بهترین معیار‌های ارزیابی مردم از نمایندگان خود در مجلس این است که مردم بدانند نمایندگان آنها در خصوص طرح‌ها و لوایح چه نظراتی داشته‌اند، در خیلی از کشور‌های دنیا از همین روش برای شفافیت استفاده می‌شود و این می‌تواند برای کشور مفید باشد.» سرانجام در توافق فی مابین حاجی دلیگانی و فتحی، طرح فتحی در کنار تلاش حاجی دلیگانی برای جلب حمایت نمایندگان، به هیئت‌رئیسهٔ مجلس تحویل داده شده و در تاریخ ۱۴ شهریور ۱۳۹۷ اعلام وصول شد.
متن طرح
در ادامه به متن این طرح اشاره می شود:
تبصره ۱- در تمام مواردی که به موجب این قانون رأی‌گیری به عمل می‌آید و مصادیق آن در ماده ۱۲۱ مشخص گردیده، جهت اطلاع مردم اسامی نمایندگان موافق، مخالفت و ممتنع، منتشر می‌شود. بدین منظور علاوه بر درج اسامی در مشروح مذاکرات، هیئت رئیسه موظف است نسبت به ایجاد سامانه الکترونیکی به طوری که قابلیت دسترسی به آن برای آحاد ملت فراهم باشد اقدام نماید.
تبصره ۲- در موارد استثنایی با تقاضای ۱۵ نفر از نمایندگان مجلس و با رأی موافق اکثریت مطلق حاضران، رأی‌گیری به صورت مخفی انجام می‌گیرد.
رد یک فوریت طرح
در جلسهٔ علنی چهارشنبه ۱۴ شهریورماه ۱۳۹۷ مجلس شورای اسلامی یک فوریت طرح شفافیت آراء نمایندگان را به رأی گذاشت و در نتیجه یک فوریت آن با ۵۹ رأی موافق، ۱۰۸ رأی مخالف و پنج رأی ممتنع از مجموع ۱۹۴ نمایندهٔ حاضر رد شد تا این طرح به‌صورت عادی در دستور کار مجلس قرار بگیرد.
تصویب طرح
طرح شفافیت آراء نمایندگان سرانجام در تاریخ ۷ آذرماه ۱۳۹۷ در کمیسیون آیین‌نامهٔ داخلی تصویب شد. اما مصوبهٔ مذکور با طرح اصلی تفاوت بسیاری دارد، به‌گونه‌ای که شفافیت آراء نمایندگان را محقق نساخته‌است. گزارش یک شورای کمیسیون آیین‌نامهٔ داخلی پیرامون این طرح به شرح زیر است:
طرح الحاق دو تبصره به ماده (۱۱۹) قانون آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی با حضور کارشناسان مراکز مختلف در جلسات متعدد مورد بحث و بررسی قرار گرفت و نهایتاً در جلسه مورخ ۱۳۹۷/۸/۱۴ کمیسیون، با اصلاح در متن و عنوان به تصویب رسید:
ماده ۱- متن زیر به‌عنوان یک تبصره به ماده (۱۲۴) قانون آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی الحاق می‌شود:
تبصره- در تمام مواردی که به موجب این قانون رأی‌گیری به عمل می‌آید، اسامی نمایندگانی که در هر مرحله در رأی‌گیری شرکت نمی‌کنند در مشروح مذاکرات و پایگاه اطلاع‌رسانی الکترونیکی مجلس، برای اطلاع عموم ثبت می‌شود. غلامرضا کاتب، رئیس کمیسیون تدوین آیین‌نامهٔ داخلی مجلس شورای اسلامی دراین باره اظهار داشت: «کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس طرحی که نمایندگان ارائه کرده بودند را تصویب کرد، ولی طرح جایگزینی تصویب شد و اولین طرحی که در زمینه شفاف‌سازی آراء نمایندگان تصویب شد در خصوص مشخص شدن نمایندگان فعال در رأی‌گیری‌های صحن مجلس است.»
طرح «اصلاح ماده ۱۱۷ قانون آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی»
دومین طرح مربوط به شفافیت آراء نمایندگان در تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۹۷ توسط هیئت‌رئیسه اعلام وصول شد. این طرح به ابتکار آقای سید علی ادیانی‌راد نمایندهٔ قائم‌شهر، سوادکوه و جویبار ایجاد شده و به امضای ۳۸ نفر از نمایندگان مجلس رسید.
طرح دوفوریتی شفاف‌سازی فعالیت‌های نمایندگان در خانهٔ ملت
این طرح که به دنبال اهدافی فراتر از شفافیت آراء نمایندگان در مجلس شورای اسلامی بود، توسط مجتبی ذوالنور نمایندهٔ مردم قم تهیه و به امضای ۱۹۰ نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی رسید. طرح مذکور تاکنون توسط هیئت‌رئیسهٔ مجلس اعلام وصول نشده‌است.
حواشی
در ایام محرم سال ۱۳۹۸ حجه الاسلام و المسلمین پناهیان با اعتراض شدید نسبت به مقاومت نمایندگان مجلس برای شفافیت آراء از عبارت «آی مجلس شورای اسلامی آدم باش!» استفاده کرد که این واکنش با اعتراض های شدید نمایندگان مجلس و برخی چهره های سیاسی رو به رو شد.
نمایندگانی چون فلاحت پیشه، محمود صادقی و علی مطهری به صورت جدی نسبت به این واکنش موضع گیری کردند و نمایندگانی چون فراهانی، دلیگانی و سلیمی از این اعتراض و اعتراض های مشابه حمایت کردند.
موافقت با یک فوریت طرح شفافیت آرای نمایندگان
۰۷ مهر ۱۳۹۸ نمایندگان مجلس، یک فوریت طرح شفافیت آرای نظام تقنینی را تصویب کردند. این طرح با ۱۶۸ رأی موافق، ۲۳ رأی مخالف و ۴ رأی ممتنع از مجموع ۲۲۴ نماینده حاضر در جلسه به تصویب رسید.
مخالفت با طرح شفافیت آرای نمایندگان در مجلس یازدهم
۱۵ بهمن ۱۳۹۹ نمایندگان مجلس شورای اسلامی با کلیات «طرح شفافیت آرای نمایندگان» موافقت نکردند. این اتفاق در حالی افتاد که بسیاری انتظار تصویب آن را داشتند؛ برخی از آنها مخالفت با این طرح را به معنای ثبت نمره منفی در کارنامه مجلس یازدهم تعبیر کرده و وعده بررسی مجدد آن را دادند.
طرح شفافیت آرای نمایندگان در کمیسیون آیین نامه داخلی مجلس بررسی و تصویب و گزارش آن برای رسیدگی به صحن علنی پارلمان ارسال شده است.
کد خبر: ۱۰۱۷۱۸۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۰۵
مرور روزنامه‌های یکشنبه هجدهم شهریورماه؛
اقتصاد در پوشک؟، سکه و ارز در مسیر کاهش، ماجرای مذاکره محرمانه با امریکا، آغاز مداخله بانک مرکزی در بازار آزاد ارز، آتش بازی امریکایی ـ سعودی، دانشگـاه آزاد زیر تیـغ مجلس، آشفتگی‌های اقتصادی «عمدی» است، برگ برنده در جیب خودروسازان، توقیف خودرو‌های وارداتی «چند برادر»، احتمال بازگشت «کوپنیسم» و دستور عزل متخلفان ارزی توسط رئیس جمهوری، از مواردی است که موضوع گزارش‌های خبری و تحلیلی روزنامه‌های امروز شده است.
کد خبر: ۸۳۲۱۱۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۶/۱۸
مرور روزنامه‌های پنجشنبه پانزدهم شهریورماه؛
ترامپ و روحانی در شورای امنیت، ۳۰هزار میلیارد تومان برای دوازده برنامه معیشتی، هراس نمایندگان از شفافیت آرا، نشست سه جانبه رؤسای جمهوری ایران، روسیه و ترکیه درتهران، احمدی نژاد بموقع پاسخ خواهد گرفت!، انصاف، گمشده این روز‌های زندگی مان، گلایه‌ها از افزایش ۶۰ درصدی قیمت لوازم تحریر، ۲۰ خارجی ۱۸ شکایت! از استقلال، مجاز شدن خرید و فروش اسکناس ارز در صرافی‌ها و حمله به دولت از تریبون خبرگان، از مواردی است که موضوع گزارش‌های خبری و تحلیلی روزنامه‌های امروز شده است.
کد خبر: ۸۳۱۳۳۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۶/۱۵
