در مورد علی حاتمی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید

فیلم سینمایی «زنگ‌ها» به کارگردانی محمدرضا هنرمند محصول سال 1364 است. داستان فیلم درباره تلفن‌های مشکوکی است که در شهری نامعلوم به شهروندان می‌شود و شهروندان به وسیله تلفن از سوی شخص یا اشخاص ناشناس به مرگ تهدید می‌شوند. این فیلم متأثر است از فیلم فرانسوی ترس بر فراز شهر. محمد کاسبی، رضا چراغی، ابراهیم آبادی، احمد زینال زاده، اسماعیل سلطانیان، محمود احمدی، علی حاتمی ، منصور فارسی، رضا داودی، فرید کشن فلاح و... در این فیلم مقابل دوربین همایون پایور بازی کردند. علی غلامعلی موسیقی متن این فیلم را ساخت و منوچهر اولیائی این اثر را تدوین کرد. سکانس‌هایی از این فیلم سینمایی را در تابناک تماشا می‌کنید.

تصنیف «دلشدگان» که با صدای محمدرضا شجریان بر روی فیلم سینمایی دلشدگان به کارگردانی علی حاتمی اجرا شد، توسط کودکان شیرازیِ تحت تعلیم موسیقی در قالب گروه موسیقی «یزدان پناه» بازاجرا شده و تقدیم به این استاد موسیقی ایران شده است. این اجرا را در تابناک می‌بینید و می‌شنوید.

سریال «سطان صاحبقران» به کارگردانی علی حاتمی محصول سال 1354 است. داستان از روز دوازدهم ذیقعده سال 1313 (قمری) آغاز می‌شود. زمانی که ملیجک که نور چشمی سلطان محسوب می‌شود، سلطان ناصرالدین‌شاه قاجار را از خواب بیدار می‌کند تا مهیّای جشنها و مراسم مربوط به پنجاه سالگی سلطنتش شود. امّا ناصرالدین شاه به خاطر پیش بینی منجم باشی دربار که پیش‌گویی کرده‌است که پس از پنجاه سال سلطنت ممکن است که علیه جان وی سوء قصدی صورت بگیرد، نگران است. او اعلام می‌کند که مایل نیست کسی را ملاقات کند، و سپس رئیس نظمیه و حکیم‌باشی و برخی درباریان را به حضور می‌پذیرد و برای سرگرمی صورت ملیجک را نقاشی می‌کند و به مرور خاطرات خویش می‌پردازد. این‌طور که پیداست شاه از برخی کارهای گذشته خود از جمله به خصوص از رفتاری که با میرزاتقی خان امیرکبیر داشته و او را پس از برکنار کردن از صدراعظمی، به قتل رسانده‌است، پشیمان است. به تدریج وی به رؤیایی که ما آن را با فلاش بک می‌بینیم، فرومی‌رود و در ذهن خویش کمک‌ها و راهنمایی‌هایی را که امیرکبیر برای بر تخت نشاندن او انجام داده و روز انتصاب امیرکبیر به صدراعظمی و نیز ازدواج او با خانم عزت‌الدوله تنها خواهر تنی شاه را به خاطر می‌آورد. امّا اندکی بعد مهد علیا، مادر ناصرالدین شاه، با داماد خویش، امیرکبیر، به دشمنی و لجاجت برمی‌خیزد و نزد دخترش عزت‌الدوله (زری خوشکام)، که به دیدار او آمده‌است، از امیر بدگویی و گلایه می‌کند. عزت‌الدوله می‌کوشد اختلافات شوهرش امیرکبیر با مادر خود، مهد علیا را برطرف کند که موفق نمی‌شود. نهایتاً عزت‌الدوله همسرش را در جریان حوادث پشت پرده قرار می‌دهد و امیر را از نقشه شومی که مادرش مهدعلیا، علیه او چیده‌است، آگاه می‌سازد. در این اثنا میرزا آقاخان نوری (جهانگیر فروهر) که به جرم اختلاس به کاشان تبعید شده بود نیز، نقض قانون کرده و بدون رُخصت وارد تهران می‌شود و از ترس واکنش امیر نظام و برای فرار از مجازات بست می‌نشیند. امّا میرزاتقی خان امیرکبیر برای پایان دادن به بست‌نشینی میرزا آقاخان زنجیرهایی را که او خود را با آن بسته‌است پاره می‌کند. در مقابل میرزا آقاخان نوری نیز با نفوذ به سفره خانه مهدعلیا (مادر شاه) راه تأثیر بر تخت سلطنت را می‌یابد و شروع به توطئه چینی علیه امیرنظام می‌کند. او ضمن تبانی با مهدعلیا، با وی هم پیمان می‌شود تا دشمن مشترک خود، امیرکبیر، را از میان بردارند. توطئه‌ای که سرانجام به نتیجه می‌رسد و ناصرالدین شاه را به برکناری و سپس قتل امیرکبیر وادار می‌سازد. میرزا آقاخان که خود را با همین قبیل اقدامات تا مقام صدراعظمی بالا کشانده‌است، تحت‌الحمایه سفارت انگلیس به‌شمار می‌آید و پس از بازگشت قبله عالم از سفر، با خدعه جهان‌خانم (مهد علیا) که خود را محتضر و رو به موت نشان می‌دهد و بدینسان ترحم شاه را برای میرزا آقاخان جلب می‌کند، مورد عفو ملوکانه قرار می‌گیرد. قسمتهای دیگر سریال به ماجرای قتل امیرکبیر در حمام فین کاشان، موضوع روابط عجیب شاه با ملیجک (پرویز فنی‌زاده)، ماجرای ترور شاه در بارگاه شاه عبدالعظیم بدست میرزا رضا کرمانی (سعید نیک‌پور)، جریان بازپرسی و سین جیم یا استنطاق میرزا رضای کرمانی و… پرداخته‌است. این سریال در سیزده قسمت و به شکل سیاه و سفید برای تلویزیون ایران ساخته شد و نخستین بار در 15 آبان 1354 از شبکه دوم تلویزیون ملی ایران به نمایش درآمد. جمشید مشایخی، پرویز فنی‌زاده، زری خوشکام، ناصر ملک‌مطیعی، ایرن زازیانس، سعید نیک‌پور، محمود نوربخش، سعید امیرسلیمانی، صادق بهرامی، سعید پورصمیمی، مرتضی احمدی، کنعان کیانی، اسماعیل داورفر، جهانگیر فروهر، مهری ودادیان، مرضیه برومند و رضا بابک در این سریال 780 دقیقه‌ای مقابل دوربین علی‌رضا مجاوری بازی کردند. واروژان موسیقی متن این اثر را ساخت و موسی افشار تدوین را انجام داد. سکانس‌هایی از این ساخته علی حاتمی را در تابناک می‌بینید.

فیلم سینمایی «کمیته مجازات» به نویسندگی و کارگردانی علی حاتمی ، محصول سال 1377 است. به هنگام پادشاهی احمد شاه قاجار، ابوالفتح میرزای صحاف که به همراه همسر و فرزندش اصلان از تبریز به تهران آمده و عضو انجمن مجازات است، با جذب رضا، تفنگچی معیر الدوله، نقشه‌ای برای ترور شخصیت‌هایی را که از دیدگاه انجمن خائن به میهن هستند می‌کشند. ابوالفتح همسر و فرزندش را راهی ولایت می‌کند و به دستور او اسماعیل خان، رئیس سازمان غله را که به انگلیس غله صادر کرده‌است و سبب کمبود غله و نان در کشور شده‌است، ترور می‌کند. پس از چندی، شبی رضا که در می‌خوارگی زیاده روی کرده، اسرار انجمن را نزد شعبان استخوانی فاش می‌کند و درگیری شعبان و همراهانش با او سبب می‌شود دریابد که شعبان نیز از آدمهایی است که انجمن ازشان استفاده می‌کند. ترور دوم را رضا با حضور در مجلس زنانه، هنگام سخنرانی متین السلطنه، مدیر روزنامه عصر جدید و مخالف سرسخت انجمن مجازات انجام می‌دهد. نوبت به ترور خان مظفر، عامل اصلی استعمار در ایران مشهور به هزاردستان که می‌رسد، او با پرداخت وجهی برای کمک به انجمن جان خود را می‌خرد. ترور سوم را شعبان با کشتن کفیل شعبه تأمینات در سلمانی انجام می‌دهد. ابوالفتح به رضا خبر می‌دهد که او به دلیل فاش کردن اسرار انجمن، خود باید به دست شعبان کشته شود. ابوالفتح به دلیل همسو شدن انجمن با هزاردستان، از آن جدا می‌شود و رضا نیز با حیله‌ای شعبان و همراهانش را به ته چاه می‌فرستد و خود تهران را ترک می‌کند. جمشید مشایخی، علی نصیریان، محمدعلی کشاورز، عزت‌الله انتظامی، جهانگیر فروهر، مینو ابریشمی، پرویز پورحسینی، جهانگیر الماسی، اسفندیار ماوندادی، سروش خلیلی، سعید امیرسلیمانی، مهری ودادیان و افراسیاب طوفان در این فیلم سینمایی مقابل دوربین مهرداد فخیمی بازی کردند. مرتضی حنانه و مهرداد جنابی موسیقی متن این فیلم را ساختند و واروژ کریم مسیحی این فیلم را در سال 1377 بر اساس سریال هزار دستان تدوین کرد. سکانس‌هایی از این فیلم سینمایی را در تابناک تماشا می‌کنید.

فیلم سینمایی «تهران روزگار نو» به نویسندگی و کارگردانی علی حاتمی محصول سال 1378 است. قبل از شهریور 1320، رضاشاه دستور سر شماری می‌دهد. او در تنها سفر خارجی اش (به ترکیه) دریافته که آتاتورک نفوس ترکیه را از همین طریق می داند. شیوه سر شماری متفاوت است: «همه باید درخانه‌ها باشند تا سرشماری درست از کار در بیاید.» عده‌ای از عوامل نظمیه از این خلوت و قرق بهره می‌گیرند و یک جواهرفروشی را در لاله زار غارت می‌کنند. غافل ازاین که قطعه‌ای از جواهرات عروس خانِ مظفر در میان جواهرات سرقت رفته است. خان مظفر رئیس نظمیه را احضار می‌کند و سر پاس نظمیه چاره کار را به مفتش شش انگشتی می‌سپارد. یافتن جواهر موجب محبوبیت شش انگشتی نزد خان می‌شود. با اشغال طهران در شهریور 1320 شیرازه همه امور از هم می پاشد و مفتش تبدیل به آدم خاصه خان مظفر می‌شود. او در مأموریتی خصوصی به دستگیری مردی می‌رود که خان مظفر از جوانی به دنبال اوست تا در این زمانه آشوب، هم از هنرش بهره بگیرد و هم حساب‌های گذشته را با هم تسویه کنند. محمدعلی کشاورز، عزت‌الله انتظامی، زهرا خوشکام، داوود رشیدی، جمشید مشایخی، جعفر والی، منصور والامقام، محمد مطیع، جهانگیر فروهر، اسماعیل محمدی، نعمت‌اله گرجی، جمشید لایق، محمد ورشوچی، اسماعیل محرابی، رقیه چهره آزاد، سروش خلیلی، رضا عبدی، افسر اسدی، فرهنگ مهرپرور و منوچهر آذری مقابل دوربین مهرداد فخیمی و مازیار پرتو بازی کردند. مرتضی حنانه موسیقی این اثر را ساخت و واروژ کریم مسیحی آن را پس از بر پایه سریال هزاردستان ساخته علی حاتمی سه سال بعد از درگذشت علی حاتمی تدوین کرد. سکانس‌هایی از این فیلم را در تابناک تماشا می‌کنید.

من اولین کارگردان ایرانی بودم که قبل از بچه مسلمان‌های امروز فیلمی را با بسم الله الرحمن الرحیم شروع کردم و در تمام فیلم‌هایم جلوه‌هایی از اعتقادات مذهبی خودم حضور یافت... چیزی که برایم مطرح است اینکه مسئله شروع زبان فیلم با نام و ذکر خدا باشد.

برای فرهادی هویت ملی زیاد مهم نیست. برای او اینکه چطور می‌توان شهروندان یک جامعه را به شهروندان خوب تبدیل کرد اهمیت دارد. از طریق ایجاد اصول اخلاقی کلی، نفی خشونت و مفهوم جدید ملی در این سینما رشد دیگری پیدا می‌کند و نسل جدیدی هم دنبال این مفهوم یعنی آن هویت ملی که ما از دلش مسعود کیمیایی و علی حاتمی را داشتیم، که نگران از بین رفتن سنت‌ها، تاریخ و فرهنگ، تبدیل شده به نگرانی شهروند بودن ملت در یک نظام سیاسی مستقر، نفی خشونت و قضاوت نکردن و تبدیل کردن شهروندان آن به شهروندان خوب. شهروند مفهوم جدیدی است که از دل جامعه مدرن به وجود آمده و معیار جدید آن سینمای اصغر فرهادی است.

حاجی واشنگتن، هشتمین فیلم بلند سینمایی علی حاتمی در مقام کارگردان و محصول سال 1361 است. این فیلم پس از تولید توقیف شد و برای دوره طولانی توقیف بود و در زمان حیات علی حاتمی مجوز نمایش نگرفت، تا اینکه بالاخره در سال 1377 اکران عمومی شد. این فیلم یک تراژدی از داستان زندگی حسینقلی‌خان صدرالسلطنه، فرزند میرزا آقاخان نوری معروف به حاجی واشینگتن نخستین سفیر ایران در ایالات متحده آمریکا بود. او در سال 1888 میلادی (1267 خورشیدی) به عنوان سفیر به آمریکا فرستاده شد. دولت وقت ایران توان تامین هزینه‌های سفارت را نداشت و سفیر ایران از مخارج روزانه نیز بازمانده بود و مجبور به روش‌های عجیبی برای ادامه حیات در نیویورک شد؛ هرچند عده‌ای این روش‌های عجیب را نه به دلیل عدم توان مالی، بلکه به دلیل اعتقادات مذهبی حاجی واشنگتن می‌دانند. در این شرایط او به علت آنچه آبروریزی ناشی از ذبح گوساله (در فیلم گوسفند نشان داده می‌شود) در بالکن هتل والدورف-آستوریا در شهر نیویورک در روز عید قربان خوانده شد، به تهران احضار شد. ناصرالدین شاه خطاب به او گفته بود: «ما را نزد جوان‌ترین دولت دنیا بی‌آبرو کردی و ملت چندین هزار ساله ما سخره عالمیان کردی. خدا از تو نگذرد». شخصیت اصلی فیلم عزت الله انتظامی در نقش حسین قلی خان (حاجی واشنگتن) است که موقعیت کمدی‌اش در ابتدای فیلم، هرچه جلوتر می‌رود، تراژیک‌تر و غمبارتر می‌شود. علاوه بر عزت الله انتظامی، اسماعیل محمدی، ریچارد هریسون، لودویکو دللویویو، دینو ماریو، ماریو دوناتونه و ماسیمو ژیگانتی مقابل دوربین مهرداد فخیمی بازی کردند. محمدرضا لطفی موسیقی متن آن را ساخته و موسی افشار تدوین را برعهده داشته است. سکانس‌هایی از این فیلم سینمایی را در تابناک می‌بینید.

فیلم سینمایی «جعفر خان از فرنگ برگشته» به نویسندگی و کارگردانی علی حاتمی محصول سال 1366 است. این فیلم بر اساس نمایشنامه جعفرخان از فرنگ آمده نوشته حسن مقدم بازنویسی شده است، گرچه خط داستان و شخصیت‌ها همان است اما جای شخصیت‌های مثبت و منفی با هم عوض می‌شود. زمان نوشتن نمایشنامه اواخر دوره قاجار و زمانی که فیلم نشان می‌دهد اواخر دوران پهلوی است. در نمایشنامه جعفرخان شخصیتی تحصیل‌کرده، مبادی آداب معاشرت، آشنا به بهداشت فردی و داناست. در مقابل اعضای خانواده اش در ایران افرادی بی سواد، خرافاتی، دور از بهداشت و نادان هستند. اما در فیلم، جعفر خان شخصیتی غرب زده، بی عاطفه، بی ریشه، خیالاتی و نادان است اما خانواده اش در ایران (که در میان آنها فرنگ رفته‌های دیگری هم وجود دارد) افرادی هستند ریشه دار، پرعاطفه و دانا. عزت اله انتظامی، محمدعلی کشاورز، حسین سرشار، ایرج راد، کلارا دخانی، جهانگیر فروهر، گلنوش انتظامی، سرور نجات الهی، ارحام صدر و... در این فیلم در مقابل دوربین مهرداد فخیمی نقش آفرینی کردند. مرتضی حنانه موسیقی متن این فیلم را ساخت و عباس گنجوی این اثر را تدوین کرد. سکانس‌هایی از این فیلم سینمایی را در «تابناک» تماشا می‌کنید.

«مادر» یازدهمین فیلم بلند سینمایی علی حاتمی در مقام کارگردان محصول سال 1368 است. مادر پیری که در سرای سالمندان زندگی می‌کند به خانه برمی‌گردد تا روزهای پایانی عمرش را در خانه‌اش و کنار فرزندانش که هر کدام گوشه‌ای به زندگی خود مشغولند بگذراند. گرمی حضور مادر در خانه، فرزندان را به دور هم جمع میکند و در این مجال فیلم به معرفی شخصیتهای داستان می‌پردازد. رقیه چهره آزاد، محمدعلی کشاورز، فریماه فرجامی، امین تارخ، حمید جبلی، اکبر عبدی و جمشید هاشم پور در این فیلم مقابل دوربین محمود کلاری رفتند. ارسلان کامکار موسیقی مادر را ساخت و حسن حسن دوست این اثر را تدوین کرد. سکانس‌هایی از این فیلم سینمایی را در «تابناک» تماشا می‌کنید.

«دلشدگان» سیزدهمین فیلم سینمایی علی حاتمی در مقام کارگردان و محصول سال 1370 است. در این فیلم، علاوه بر کارگردانی، نویسنده فیلم نامه، تهیه‌کننده و طراحی صحنه را نیز بر عهده داشت و اثری ماندگار درباره موسیقی اصیل ایرانی خلق کرد. فیلم از روی داستان واقعی ای در زمان قاجار ساخته شده است که در آن گروهی از نوازندگان سازهای ایرانی به تفلیس سفر می‌کنند. این سفر که در دوران احمد شاه قاجار به وقوع می‌پیوندد به منظور پر کردن صفحه از ردیف‌های موسیقی ایرانی صورت می‌گیرد. در این سفر ظلی خواننده بزرگ آن زمان به مرض سل مبتلا است در فیلم دلشدگان نیز یکی از تجار ایرانی واسطه دربار و هنرمندانی غیر وابسته به درب خانه می‌شود تا ایشان به هزینه کمپانی هند شرقی برای ضبط صفحه به پاریس بروند. در این سفر هر کس خاطرات گذشته خود را به نوعی مرور یا بازگو می‌کند. سرانجام خواننده گروه دلباخته شاهزاده نابینای تُرک می‌شود و در غربت جان می‌سپارد. امین تارخ، اکبر عبدی، جلال مقدم، فرامرز صدیقی، سعید پورصمیمی، حمید جبلی، محمدعلی کشاورز، فتحعلی اویسی، رقیه چهره‌آزاد، جمشید هاشم پور، شهلا ریاحی، لیلا حاتمی، توران مهرزاد، علی اصغر گرمسیری و منصور والامقام در این فیلم سینمایی مقابل دوربین محمود کلاری نقش آفرینی کردند. می‌توان موسیقی فیلم را که حسین علیزاده ساخته‌ است را به عنوان یکی از نقاط قوت آن برشمارد. این موسیقی با صدای آواز محمدرضا شجریان همراه شده‌است که به جای خواننده فیلم -امین تارخ- خواند ولی اجازه لب خوانی به او داده نشد. به همین خاطر، در صحنه‌های تصنیف خوانی فیلم هرگز نمای بسته از خواننده دیده نشد. روح‌الله امامی تدوین این اثر را برعهده داشت. سکانس‌هایی از این فیلم سینمایی را در «تابناک» تماشا می‌کنید.

فیلم سینمایی «کمال الملک» به کارگردانی علی حاتمی محصول سال 1362 است. این فیلم گوشه هایی از زندگی نقاش برجسته ایرانی را روایت می‌کند. نقش اصلی فیلم را جمشید مشایخی بازی کرده‌است و عزت‌الله انتظامی نقش ناصرالدین شاه را برعهده دارد و مظفر الدین شاه با بازی علی نصیریان نقش‌آفرینی شده‌است. همچنین محمد علی کشاورز نقش اتابک را برعهده دارد. پرویز پورحسینی، جهانگیر فروهر، لیلا حاتمی، سروش خلیلی، منوچهر حامدی و سیروس ابراهیم زاده دیگر بازیگران این فیلم سینمایی بودند که مقابل دوربین مهرداد فخیمی بازی کردند. فرهاد فخرالدینی موسیقی متن این فیلم را ساخت و موسی افشار این اثر را تدوین کرد. سکانس‌هایی این فیلم را در «تابناک» تماشا می‌کنید.

(درباره شایعه جدا شدن لیلا حاتمی و علی مصفا) حاتمی: این‌ها اسمش حاشیه نیست. حاشیه به نظر من یعنی آدم یک کاری خلاف آن جریان اصلی برایش جالب باشد و بکند؛ مثلاً من بروم سر فیلمبرداری و به جای کار کردن برایم این جذاب باشد که فلان کس را از نزدیک ببینم و خوش بگذرانم و کار اصلی را نکنم... با توجه به پروژه‌هایی که پدرم در نظر داشت، آثار خیلی جذابی مثل «تختی»، «محمد (ص)» و «ملکه‌های برفی» و... را قرار بود ببینیم

محمددیندار