کلیات

INSTEX در واقع مخفف Instrument in Support of Trade Exchanges است که به‌معنای "ابزار پشتیبان مبادلات تجاری" است. اینستکس یک ابزار ویژه مالی است که در ۳۱ ژانویه ۲۰۱۹ توسط آلمان، فرانسه و بریتانیا، برای تسهیل تجارت غیر دلاری با ایران ایجاد شد. مقر اینستکس در پاریس، فرانسه و ریاست آن بر عهدهٔ پر فیشرِ آلمانی، از مدیران پیشین کومرتس‌بانک، است. هدف اصلی از ایجاد این کانال مالی ویژه، دادن امکانات به شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی است تا بتوانند مجاری متعارف مالی خود با ایران را حفظ کنند.

رئیس اینتکس

فیشر که مدیریت "کامرز بانک" آلمان را به‌عهده داشته ۶۹ سال سن دارد، ریاست این سیستم مالی جدید را برای تسهیل مبادلات تجاری با ایران بر عهده گرفته است. 

وظیفه اینتکس

وظیفه این جامعه هدف باید مشاوره و خدمات مالی، قانونی و حسابداری برای شرکت‌ها در مبادلات تجاری با ایران باشد. هدف این سازمان حمایت از تجارت‌های قانونی با ایران است.

این سیستم مالی ویژه و مستقل اروپایی توسط کشور‌های آلمان، فرانسه و انگلیس تأسیس شده است. در شورای نظارت این تشکل دیپلمات‌های بلندپایه‌ای از این سه کشور اروپایی حاضرند. "میگوئل برگر"، رئیس بخش اقتصادی وزارت امور خارجه از آلمان، موریس گورداول ــ مونتان که تا به حال سفیر فرانسه در پکن بوده از طرف فرانسه و "سیر سیمون مک‌دونالد"، رئیس دفتر خدمات دیپلماتیک در وزارت امور خارجه لندن در هیئت نظارت این سیستم مالی حضور دارند.

سیستم تبادلات مالی Instex باید این تضمین و اطمینان را ایجاد کند که شرکت‌های اروپایی که به‌صورت قانونی با ایران مبادلات تجاری انجام می‌دهند از اقدامات تنبیهی و تحریمی آمریکا آسیب نمی‌بینند. از دید اروپاییان بعد از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای ایران چنین سازوکاری ضروری است. ترامپ بعد از خروج از توافق هسته‌ای شدیدترین تحریم‌های همه زمان‌ها را به‌گفته خود علیه به‌ویژه صنعت نفت ایران صادر کرده است.

در واقع شرکت‌های اروپایی مجاز هستند همه کالا‌هایی را که در لیست تحریم‌ها قرار ندارند به ایران صادر کنند. اما مسئله این است که تقریباً همه بانک‌ها در اروپا حاضر به پرداخت و مبادلات پولی برای این گونه تجارت‌ها با ایران نیستند. آن‌ها نگرانند که در این صورت با تحریم‌های آمریکا مواجه شوند.

سیستم Instex یک نوع سازوکار مبادله‌ای است که در آن حساب‌های شرکت‌های ایرانی و اروپایی با یکدیگر تسویه می‌شود، به‌عنوان مثال پولی که ایران به‌ازای صادرات نفت به اروپا باید دریافت کند می‌تواند مستقیماً به‌سمت شرکت‌های اروپایی جریان یابد که تولیدات خود را به ایران می‌فروشند. در روز دوشنبه وزرای امور خارجه آلمان، فرانسه و انگلیس در بروکسل درباره آخرین جزئیات این سازوکار مالی توافق کردند.

به‌نوشته هفته‌نامه اشپیگل، فیشر به ‌مدت شش ماه به‌عنوان مدیرعامل این سیستم ویژه مالی منصوب شده است. پیش از آن وی به‌مدت ۲۹ سال در مسئولیت‌های بالای متفاوت در کامرز بانک آلمان فعال بوده است. وی بعد از عهده‌داری این سمت حساس باید انتظار اقدامات تنبیهی آمریکا علیه شخص خود را داشته باشد. همچنین اعضای شورای نظارت این سازوکار ویژه مالی هم باید انتظار چنین تحریم‌هایی را داشته باشند. البته آن‌ها با گذرنامه‌های دیپلماتیک که مصونیت قضائی دارد در سراسر جهان محفوظ هستند. اما آمریکا یا دیگر کشور‌های خارج اروپا می‌توانند آن‌ها را به‌عنوان شخصیت نامطلوب معرفی و برای آن‌ها ممنوعیت سفر ایجاد کنند.

محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در صفحه خود به‌روی توییتر نوشت: "ایران از INSTEX   سازوکار ویژه مالی اروپا و ایران) ــ گام بسیار پرتأخیر اول ــ در اجرای تعهدات می ۲۰۱۸ اعضای اروپایی برجام برای حفظ برجام با تضمین بهره‌مندی ایرانیان از مزایای این توافق پس از اعمال مجدد تحریم غیرقانونی آمریکا استقبال می‌کند. ما برای تعامل سازنده با اروپا با شرایط برابر و احترام متقابل آماده هستیم".

نحوه فعالیت اینستکس

 این ابزار برای آنکه با تحریم و فشار آمریکا سرشاخ نشود، اقدام به تبادل پول نمی کند و در واقع ابزاری برای دور زدن بانکهاست. ایران محصولاتی را به اروپا صادر و اعتباری را به اندازه ارزش صادرات خود در اینستکس کسب می کند و برحسب این اعتبار می تواند کالاهایی را از اروپا وارد کند.

ابهامات اجرایی

تفاوتی که میان اینستکس و SPV قابل طرح است، بازیگران آن است. SPV قرار بود با مشارکت کل کشورهای اروپا راه اندازی شود اما اینستکس محدود به تروئیکای اروپاست. منابع دیپلماتیک می گویند اتحادیه اروپا در این مورد به توافق نرسیده است.

یکی از مهم ترین نقائص اینستکس عدم تضمین خرید نفت ایران است. اروپایی ها با این تصمیم نشان دادند که در زمینه تحریم حتی اگر همدست آمریکا نباشند، هرگز مقابل او هم نیستند.

خواسته اروپا در قبال اجرای طرح

یکی از مهم ترین نکات مطرح شده در بیانیه سه کشور اروپایی در این مورد، ملزم کردن ایران به پایبندی به تعهدات برجامی خود است.

 رابطه اینستکس و FATF

شاید یکی از مهم ترین مسائل اینستکس را بتوان در شرطی جستجو کرد که برای ایران تعیین شده است. سه کشور اروپایی با صراحت از ایران خواسته اند فوراً تمام دستورات FATF را اجرایی کند.

* با سازمان اوپک بیشتر آشنا شوید

 * با اف ای تی اف بیشتر آشنا شوید

 * در مورد پالرمو چه می دانید؟

 * در مورد cft چه می دانید؟