کلیات

ژوزه ماریو دوس سانتوس مورینیو فلیکس (به پرتغالی: José Mário dos Santos Mourinho Félix؛ موسوم به آقای خاص، زادهٔ ۲۶ ژانویهٔ ۱۹۶۳) بازیکن سابق فوتبال و سرمربی کنونی باشگاه رم است که اهل پرتغال می‌باشد.

او با کسب ۲۷ عنوان قهرمانی، یکی از پرافتخارترین مربیان تاریخ فوتبال است. او یکی از ده مربی برتر تاریخ فوتبال از دید یوفا و برترین مربی پرتغالی قرن به انتخاب فدراسیون فوتبال پرتغال است. او با کسب قهرمانی در لیگ قهرمانان اروپا و لیگ یوفا و لیگ کنفرانس اروپا رکورددار می‌باشد.

پس از دوران کوتاه و کم‌فروغ بازی، مورینیو به مربیگری روی آورد. اوایل دههٔ ۹۰ به عنوان دستیار مربی و سرمربی تیم‌های پایه، کار خود را آغاز کرد تا اینکه به عنوان مترجم بابی رابسون، مربی مشهور انگلیسی، انتخاب شد. ژوزهٔ جوان، در آن زمان که مترجم رابسون در باشگاه‌های پرتغالی اسپورتینگ لیسبون و پورتو بود، از مربی کهنه‌کار انگلیسی درس‌های زیادی گرفت تا اینکه به عنوان دستیار و مترجم به همراه رابسون به لیگ اسپانیا و بارسلونا رفت. پس از آنکه رابسون بارسلونا را ترک کرد، مورینیو به عنوان دستیار لوییس فن خال به کار خود در بارسلونا ادامه داد.

ژوزه دوران سرمربیگری خود را با دوره‌های کوتاه اما موفق در تیم‌های پرتغالی بنفیکا و لییرا آغاز کرد. سپس در سال ۲۰۰۲، مجدداً به پورتو بازگشت اما این‌بار به عنوان سرمربی، راهی پورتو شد. ژوزه دورانی رؤیایی با پورتو داشت و از همان زمان خود را به عنوان مربی بزرگ شناساند. وی در سال اول حضورش موفق شد با پورتو سه جام به‌دست‌آورد. اعضای پورتو در آن سال، قهرمان لیگ پرتغال، قهرمان جام حذفی پرتغال و قهرمان جام یوفا شدند. در سال بعد نیز مورینیوی جوان دوران بسیار خوبی داشت و توانست پورتو را برای دومین سال، قهرمان پرتغال کند اما اوج کار وی، رسیدن به اوج افتخار در معتبرترین رقابت اروپایی و قهرمان کردن پورتو در لیگ قهرمانان اروپا بود.

در ادامهٔ همان سال، مورینیو که در ابتدای راه مربیگریش بود، به لیگ برتر در انگلیس رفت و سرمربی چلسی شد. چلسی در طی دو سال بعد موفق شد دو بار متوالی و بعد از ۵۰ سال قهرمان لیگ شود. مورینیو در طی همین دو سال به عنوان بهترین مربی سال از طرف فدراسیون بین‌المللی تاریخ و آمار فوتبال انتخاب شد.

پس از درگیریش با مدیریت باشگاه چلسی، مورینیو این‌بار ایتالیا را انتخاب کرد و در اوایل سال ۲۰۰۸ و با امضای قراردادی ۳ ساله، به عنوان سرمربی اینترمیلان انتخاب شد. در کمتر از ۳ ماه، مورینیو اولین جام خود را با اینتر کسب کرد و توانست سوپر جام ایتالیا را فتح کند و فصل اولش در ایتالیا را با قهرمانی در سری آ کامل کرد. اما در سال بعد مورینیو اینتر را سه‌جامه کرد تا این تیم اولین تیم در تاریخ ایتالیا شود که موفق به چنین کاری می‌شود. اینتری‌ها موفق شدند قهرمان سری آ و جام حذفی ایتالیا شوند اما از همه مهم‌تر، آن‌ها توانستند زیرنظر مورینیو، قهرمان لیگ قهرمانان اروپا شوند. مورینیو نیز با این کار به سومین مربی در تاریخ و پس از ارنست هاپل و اوتمار هیتسفلد بدل شد که با ۲ تیم مختلف، قهرمان رقابت‌های لیگ قهرمانان اروپا شده‌است.

 این افتخارات باعث شد تا وی مجدداً از طریق فدراسیون بین‌المللی تاریخ و آمار فوتبال به عنوان بهترین سرمربی سال ۲۰۱۰ انتخاب شود. علاوه بر آن مورینیو توانست در این سال جایزهٔ توپ طلا بهترین مربی سال فیفا را که برای اولین بار اهدا شد، دریافت کند. در ۲۸ مهٔ سال ۲۰۱۰ نیز مورینیو با امضای قراردادی ۴ ساله به لیگ اسپانیا رفت و سرمربیگری تیم رئال مادرید را به عهده گرفت. او در فصل اول هدایت رئال مادرید، موفق شد رئال مادرید را پس از ۱۸ سال، به عنوان قهرمانی کوپا دل‌ری برساند.

 او در فصل دوم هدایت رئال مادرید، با کسب بیشترین امتیاز تاریخ لالیگا، این تیم را به عنوان قهرمانی لالیگا رساند.

 در سال ۲۰۱۳ و در آخرین فصل حضور خود در رئال مادرید، در حالیکه تنها موفق به فتح سوپرجام اسپانیا شده بود، این تیم را ترک کرد و به چلسی بازگشت. او در چلسی بار دیگر فاتح لیگ برتر انگلیس و جام اتحادیه انگلیس شد؛ اما در سال ۲۰۱۵ و به دلیل نتایج ضعیف از چلسی برکنار شد.

 مورینیو در سال ۲۰۱۶ هدایت منچستریونایتد را برعهده گرفت؛ جایی که او در فصل نخست هدایت یونایتد، موفق به قهرمانی در لیگ اروپا، جام اتحادیه انگلیس و جام خیریه (سوپرجام) شد. او در فصل دوم هدایت منچستریونایتد، رتبه دوم لیگ برتر، که بهترین رتبه منچستریونایتد پس از سال ۲۰۱۳ و الکس فرگوسن بود، را کسب کرد ولی موفق به کسب جام نشد. مورینیو در دسامبر ۲۰۱۸ و درحالیکه در فصل سوم هدایت منچستریونایتد به سر می‌برد، از هدایت این تیم برکنار شد.

در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹، مورینیو به عنوان سرمربی تاتنهام هاتسپر انتخاب شد تا جانشین مائوریسیو پوچتینو اخراج شده شود.تاتنهام در شروع کار با ژوزه در جایگاه چهارده جدول رده‌بندی قرار داشت اما در پایان فصل موفق به کسب رتبه ششم و همین‌طور سهمیه پلی آف لیگ اروپا گردید. تاتنهام در این فصل به توفیقی در دو جام حذفی و اتحادیه دست پیدا نکرد. حضور مورینیو با صعود به دور یک‌هشتم نهایی لیگ قهرمانان همراه بود اما در مقطعی که تاتنهام بسیاری از مهره‌های کلیدی خود از جمله هری کین و سون هیونگ مین در اختیار نداشت؛ مغلوب لایپزیگ شد. سر انجام او در تاریخ ۱۹ آوریل به علت کسب نتایج ضعیف و اختلاف با بازیکانان و تیم مدیریتی باشگاه از این تیم اخراج شد.

ژوزه مورینو در سال ۲۰۲۱ با قراردادی سه ساله هدایت تیم آ اس رم را بر عهده گرفت و در همان سال اول در اولین دوره رقابتهای لیگ کنفرانس اروپا تیم را قهرمان لیگ کنفرانس کرد.

وی در انگلیس یک‌بار خود را «خاص» نامید و از آن زمان به بعد، مطبوعات انگلیس به وی لقب «آقای خاص» دادند. مورینیو همیشه مورد تحسین برترین مربیان فوتبال بوده‌است. پپ گواردیولا، سرمربی موفق بارسلونا پیش از آنکه رقابت توپ طلای بهترین مربی سال را به مورینیو واگذار کند، دربارهٔ وی گفته بود:

در قسمت بهترین مربیان دنیا، وقتی شما ژوزه را با کسانی مثل سر الکس، آرسن یا فابیو مقایسه می‌کنید، به این نتیجه خواهید رسید که وی بسیار جوان‌تر از آن‌هاست اما با وجود این جوانی، آنقدر در کارش موفق بوده که بتوان وی را بهترین مربی دنیا خواند و این حقیقت است.

از باشگاه‌هایی که ژوزه مورینیو در آنها مربیگری کرده می‌توان به باشگاه فوتبال بنفیکا، باشگاه فوتبال پورتو، باشگاه فوتبال چلسی، باشگاه فوتبال اینترمیلان، باشگاه فوتبال رئال مادرید، باشگاه فوتبال منچستر یونایتد، باشگاه فوتبال تاتنهام هاتسپر و باشگاه فوتبال آ اس رم اشاره کرد.