کلیات
ضربآهنگ، ریتم یا ایقاع، به معنی توالی ضربههای آهنگ که برای موزون کردن نوای موسیقی به کار میرود. به عبارت دیگر تکرار پیدرپی یک حرکت پایدار در زمان مشخص را در موسیقی وزن یا ریتم مینامند.
ریتم
ایقاع (ریتم) (rhythm)، در لغت به معنی افکندن و در موسیقی به معنای هماهنگ ساختن آوازهاست. توالی و تناوب منظم دو امر متقابل از قبیل حرکت و سکون، صدا و سکوت، فشار و نرمش و مانند آنها که در نتیجه آن نظمی در کل اثر هنری به وجود آید.
معنای اصطلاحی
ریتم در اصطلاح ادبی، تربیب متوالی هجاهای بلند و کوتاه در یک مصراع شعر یا سطری از نثر است که نظمی در کل اثر میآفریند؛ از این نظر ایقاع از ارکان اساسی اثر ادبی، یا هنری به ویژه شعر و نثر است؛ آنچنانکه لازمه زندگی است. ضربان قلب، گردش شب و روز و... بیانگر آن است که ضرباهنگ بخشی از زندگی انسانهاست. شاعر و نویسنده از رهگذر ضرباهنگها با شوری که میآفریند و فضای مساعدی که ایجاد میکند، خواننده را در درک کلام و دریافت مفهموم یاری میبخشد.
ضرباهنگ
ضرباهنگ در شعر براساس الگوهای وزنی متداول در هر زبان به وجود میآید.
ایقاع در عروض
در واقع منظور از ایقاع در عروض همان وزن شعر است. ریتم حاصل تکرار و ترتیب الگوی وزن است.
کاربرد آگاهانه ایقاع
کاربرد دقیق و آگاهانه ایقاع میتواند در بیان مقصود و ایجاد فضای مناسبتر برای فهم ک لام مؤثر باشد؛
نمونهها
ــ بهعنوان مثال در این شعر شاعر با به کار بردن وزن پر تحرک، جنبش بهار و صدای دف و طبل را اینگونه القا میکند:
به دلم از جنبش فروردین هوس آن طرفه نگار آمد ••• بزنای مطرب بزنای مطرب که زمستان رفت و بهار آمد
(مهدی حمیدی شیرازی)
ــ شاعر دیگری با به کاربردن این بحر محزون و آرام، فضای غمانگیزی برای شعر خود پدید میآورد:
شب آمد و دلِ تنگم هوای خانه گرفت ••• دوباره گریه بیطاقتم بهانه گرفت
(هوشنگ ابتهاج)
بیان یک نکته
ذکر این نکته نیز شایان ذکر است که برای ایجاد فضای عاطفی مناسب تنها انتخاب وزن مناسب کافی نیست؛ وزن بهتنهایی عامل فضاسازی نیست؛ به عنوان مثال در شاهنامه با وجود اینکه وزن واحد است، اما لحظههای سرور و پیروزی، جنگ و پیکار، مرگ و غم و شکست و پیروزی به شیوه استادانهای پرداخته شده است؛ بهطوریکه القای عاطفی مناسب خود را دارد.
ریتم در نثر
ریتم تنها مختص به شعر نیست؛ بلکه در نثر و شعر آزاد نیز از گذر ترتیب طبیعی کلام شکل میگیرد. از شیوههای ایجاد ضرباهنگ در نثر کاربرد سجع است. از نثرهای خواجه عبدالله انصاری و گلستان سعدی میتوان بهعنوان نثر ریتمیک نام برد. ضرباهنگ در نثر از آزادی بیشتری برخوردار است؛ زیرا لازم نیست جملههای نثر در الگوی وزنی معینی جا داده شود.
شیوههای ایجاد ضرباهنگ
نویسنده داستان و نمایشنامه از شیوههای ایجاد ضرباهنگ برای القای حرکت و سکون، غم و شادی، خشم و مهر و... استفاده میکند. از مهمترین شیوهها در نثر، آهنگ افتان و آهنگ خیزان است.
آهنگ افتان
در آهنگ افتان در هر رکن، فشار تلفظ بر هجای نخستین واقع میشود.
آهنگ خیزان
آهنگ خیزان آن است که در هر رکن فشار تلفظ بر آخرین هجا واقع میشود و در نتیجه آهنگ از کوتاهی و زیری به بلندی گرایش مییابد.
مععیارهای سنجش بلاغت
انتخاب صحیح ریتم و کاربرد مناسب ضرباهنگ، از جمله معیارهایی است که برای سنجش بلاغت به کار میرود. برای یک موضوع غمانگیز مثلاً مرثیه باید از ریتم کُند و غمگین استفاده کرد؛ درحالیکه:
نمونهها
ــ خاقانی در مرثیهای از وزن «مفعول مفاعلن فعولن» استفاده کرده که وزنی ضربی و شاد است:ای قبله جان کجات جویم ••• جانی و به جان هوات جویم
ــ و یا وقار شیرازی برای زلزلهای این شعر را با کلماتی غمانگیز، اما در وزنی شاد به کار برده و در نتیجه متهم شده که شعر او از روری عاطفه و قلبی نیست:
دل درهم و خاطر به غم و سینه به تاب است ••• شهری به خروش است و جهانی به عذاب است
ــ، اما این مرثیه از قطران تبریزی ریتم مناسب دارد:
بود محال تو را داشتن امید محالبه عالمی که نباشد هرگز بر یک حال
ــ در هر صورت ریتم تنها عامل فضاسازی نیست؛ اگرچه از مهمترین عوامل آن محسوب میشود. نمونهای از نثر خواجه عبدالله انصاری:
الهی اگر طاعت بسی ندارم، در هر دو جهان جز تو کسی ندارم
الهی تا با تو آشنا شدم از خلق جدا شدم و در هر دو
جهان شیدا شدم، نهان بود و پیدا شدم.
ریتم
دو دهه میشود که یاسر بختیاری ملقب به «یاس» میخواند. برای سبکی که او میخواند نامهای زیادی انتخاب شده است ولی او فارغ از این نامها و خط کشیها در زمین خودش بازی میکند و کاری به خیلیها ندارد. برترینها مروری کرده بر کارنامه کاری این خواننده رپ که هنوز مجوز دریافت نکرده است.
کد خبر: ۱۲۲۴۱۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۰۸
ریتم
کنسرت «ایهام» که در برج میلاد امشب روی صحنه رفته، به دلیل نقص صدا بیش از بیست دقیقه است که با اختلال مواجه شده و نیمه کاره مانده بود که لغو شد. «زانیار خسروی» با حالت عصبانی صحنه را ترک کرد. پیش از این، کنسرت خسروی در یکی از شهرها نیز وضعیت پرتنشی یافته بود. آنچه پس از ترک زانیار خسروی رخ داد را میبینید.
کد خبر: ۱۲۲۴۱۰۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۰۸
ریتم
ویدیوهایی از رفتارهای عجیب و حرکات نامتعادل معین زد خواننده پاپ در کنسرتهایش منتشر شده است. شماری از این ویدیوها را میبینید.
کد خبر: ۱۲۲۳۸۴۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۰۶
ریتم
سیل عظیم مخاطبان ایرانی در کنسرتهای ترکی باعث شده خوانندگان ترک دست به اجرای قطعات فارسی برای به دست آوردن مخاطبان ایرانی بزنند. در همین ارتباط مصطفی سجلی در 29 بهمن ماه آهنگ اخماتو واکن از خواننده معروف بهنام بانی را تمرین کرد و آن را به صورت زنده روی صحنه برای هواداران ایرانی خود خواند. بخشی از این اجرا را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۳۷۹۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۰۶
ریتم
غریبه قطعهای از علیرضا پوراستاد است. اجرای زنده این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۳۶۷۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۲۷
ریتم
حالا هی قطعهای از آرمین زارعی است. موزیک ویدیو این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۳۶۶۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۲۵
ریتم
سیاه سفید قطعهای از حامیم خواننده پاپ است. اجرای زنده این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۳۶۶۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۲۶
ریتم؛
عروسک قطعهای از میثم ابراهیمی خواننده پاپ است. اجرای زنده این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۳۶۵۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۲۴
ریتم؛
بالا بلند قطعهای از روزبه بمانی خواننده پاپ است. موزیک ویدیو این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۳۶۴۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۲۲
ریتم
پاقدم قطعهای از علیرضا طلیسچی خواننده پاپ است. اجرای زنده این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۳۶۲۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۲۰
ریتم
عاشقتم که، قطعهای از بابک جهانبخش خواننده موسیقی پاپ است. موزیک ویدیو این قطعه را در تابناک میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۳۶۲۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۱۹
ریتم؛
مزه لوتی قطعهای از رضا صادقی خواننده موسیقی پاپ در گرامیداشت شهدای دفاع مقدس است. موزیک ویدیو این قطعه را در تابناک میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۳۶۱۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۲۸
ریتم؛
یک بداهه نوازی تنبک را با اجرای محمدرضا مرتضوی نوازنده سازهای ضربی میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۳۶۰۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۱۸
ریتم؛
آهنگ قایق ونیزی | Venetian Boat Song قطعهای از فلیکس مندلسون آهنگساز آلمانی است. مارک تایکالز نوازنده گیتار کلاسیک این قطعه را اجرا کرده که در تابناک میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۳۶۰۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۱۷
ریتم؛
زخم پنهان یکی از قطعات علیرضا پوراستاد خواننده پاپ است. موزیک ویدیو این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۳۶۰۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۱۶
ریتم؛
پریزاد قطعهای از علیرضا قربانی و بر اساس ترانهای از اسحاق انور است. موزیک ویدیو این قطعه را در تابناک میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۳۵۹۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۱۵
ریتم؛
میخوامت یکی از قطعات رضا صادقی خواننده پاپ است. اجرای زنده این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۳۵۸۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۱۴
ریتم
یک سه نوازی کمانچه، سه تار و پرکاشن با اجرای کیهان کلهر، کیا طبسیان و حامین هنری را که در کنسرتی در پاریس ثبت شده را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۳۵۸۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۱۳
ریتم؛
در این دنیا قطعهای از علیرضا پوراستاد خواننده پاپ است. موزیک ویدیو این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۳۰۹۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۱۲
ریتم؛
بیمادر قطعهای از رستاک خواننده پاپ است که برای فیلمی به همین نام خوانده است. موزیک ویدیو این قطعه را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۳۰۸۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۱۱