کلیات

سازمان انتقال خون ایران بالاترین و تنها مرجع تصمیم‌گیری در زمینه تأمین و توزیع خون و فراورده‌های خونی سالم در ایران است. این سازمان در سال ۱۳۵۳ تأسیس شد.

پیشینه

پیش از سال ۱۳۲۴ انتقال خون‌های پراکنده در ایران در بیمارستان‌های مختلف انجام می‌شده‌است ولی در این مورد شواهد قابل اعتمادی وجود ندارد. پس از آن در سال ۱۳۳۱ به‌طور هم‌زمان «بانک خون ارتش» توسط محمد علی شمس و مرکز انتقال خون شیر و خورشید سرخ سابق توسط احمد آژیر، تأسیس و شروع به کار نمود.

در زمینه تهیه فراورده‌های خون، مرکز خون ارتش از ۱۳۴۰ به بعد اقدام به تهیه فراورده‌های سلولی (گلبول قرمز متراکم و پلاکت متراکم) و پلاسمایی (رسوب کرایو و پلاسمای منجمد تازه) در حد محدود نمود و در همین سال‌ها بود که با همکاری انستیتو پاستور ایران اقدام برای پالایش پلاسما و تهیه فراورده‌های آن صورت گرفت.

با تأسیس سازمان انتقال خون ایران در سال ۱۳۵۳ کوشش‌های چند ساله به ثمر رسید و انتقال خون در ایران قانونمند شد. در واقع قبل از سال ۱۳۵۳ مراکز متعددی در ایران با امکانات محدود در بیمارستان‌ها، ارتش و شیر و خورشید سرخ جهت تأمین خون بیماران نیازمند فعالیت می‌کردند ولی با تأسیس سازمان انتقال خون در ایران به همت فریدون علاء در سال ۱۳۵۴ این سیستم وارد مرحله جدیدی شد.

در حال حاضر سازمان انتقال خون در ایران بالاترین و تنها مرجع تصمیم‌گیری در زمینه تأمین و توزیع خون و فراورده‌های خونی سالم در سطح کشور است و تمامی تصمیم گیری‌ها در ارتباط با فراورده‌های خونی مستقیماً به این سازمان مربوط است.

در ابتدا تمام هزینه‌های این سازمان از بودجه کل کشور به صورت کمک تأمین می‌گردید. در سال ۱۳۵۸ در پی تجدید نظر کلی در بودجه کشور، سازمان انتقال خون به عنوان یک دستگاه دولتی وابسته به وزارت بهداری در آمد و تابع مقررات عمومی دولت گردید.

مشکل عمده نبود تشکیلات منظم برای جلب اهداکنندگان بود. سرویس‌های دولتی و خصوصی (بجز تا حدودی مرکز خون ارتش)، متکی به داوطلبان حرفه‌ای بودند که اغلب از افراد محروم جامعه بودند و در مقابل وجه ناچیزی، علی‌رغم بر خوردار نبودن از سلامت کافی، اقدام به خون دادن می‌نمودند.

 پس از پیروزی انقلاب در تاریخ ۱۳۶۳/۰۳/۳۰ اساسنامه سازمان انتقال خون ایران تصویب شد و پس از تصویب اساسنامه، برای شکل دادن به ساختار اجرایی و تشکیلات سازمان، سه معاونت تولید و فنی، پژوهشی و آموزشی و ادرای و مالی طراحی و به اجرا درآمد. سازمان به وسیله یک شورایعالی پنج نفره مرکب از افراد متخصص به انتخاب وزیر بهداشت، درمان و آموزشی پزشکی اداره می‌شود.

در سال ۱۳۷۴ طرح شبکه خون‌رسانی کشور در شورای عالی تصویب و مورد اجرا گذارده شد. بر اساس این طرح سازمان انتقال خون ایران در قالب نه پایگاه منطقه‌ای آموزشی به اجرای برنامه‌ها و مسئولیتهای محوله که در ستاد مرکزی سازمان تهیه و هماهنگ می‌گردد، می‌پردازد.

فعالیت‌ها در سطح کشور

از ابتدای تأسیس سازمان تا سال ۱۳۵۷ بجز سازمان مرکزی سه پایگاه شیراز، اهواز، مشهد فعال بوده و در حال حاضر ۲۰۶ مرکز انتقال خون خدمات خون‌رسانی را در سراسر کشور به عهد دارند. در حال حاضر مراکز کلیه استان‌های کشور دارای پایگاه‌های انتقال خون هستند که در آن‌ها بخش‌های آزمایش‌ها غربالگری بر روی خون‌های اهدایی، تهیه فراورده و کنترل کیفی وجود دارد. همچنین ۳۵شهرستان نیز دارای مراکز انتقال خون هستند که مجهز به امکانات برای انجام کلیه فرایندهای تهیه فراورده و آزمایش‌ها غربالگری هستند و بر روی تک تک کلیه واحدهای اهدایی آزمایش‌ها غربالگری جهت بررسی عفونت با ویروس هپاتیت B، ویروس هپاتیت C، ویروس HIV و آزمایش سرولوژی برای بیماری سفیلیس و سایر آزمایش‌ها لازم را انجام می‌دهند.

وظایف

همکاری با بیمارستانها در حل مشکلات انتقال خون، تأمین خون سالم و کافی، مشارکت در مراقبت از بیماران، بسیج اهداکنندگان داوطلب و بدون چشم داشت مادی گسترش شبکه پایگاه‌های انتقال خون، ارائه آموزش مداوم برای کارمندان سازمان در کلیه زمینه‌های خدماتی برای دستیابی به کارمندان ماهر و ورزیده، اطلاع‌رسانی عمومی در ارتباط با مزایای اهداء خون و نیاز به اهداء خون، تدوین خط مشی‌های آموزشی و پژوهشی.