کلیات

سُماق (Rhus) درختچه‌ایست کوهستانی که میوه‌های خوشه‌ای دارد و میوهٔ آن پس از کوبیده شدن به عنوان چاشنی، همراه با غذا‌هایی همچون کباب استفاده می‌شود. طعم آن گرایش به ترشی دارد. گیاه سماق از راسته افراسانان (Sapindales)، تیرهٔ پسته‌ایان (Anacardiaceae) است.


واژه‌شناسی

سماق معرب سماک پارسی است در تاجیکستان به آن تتوم یا سمارق تتوم می‌گویند.  سماق در قدیم سماک نیز تلفظ می‌شده و ریشهٔ واژه،  ܣܘܡܩ سُمّاق سریانی است.

منطقه رویش

سماق در غرب آسیا و شرق آفریقا و آمریکای شمالی می‌روید. این گیاه در ایران در مریوان،  سنندج،  شازند،  تبریز،  اردبیل،  گرمی (مغان)،  شمیران،  تفرش،  خراسان،  قم،  محلات،  شیراز،  رودبار،  هوراند،  سردشت،  اقلید‌ می‌روید. جنگل سماق در کوه‌های شهر شازند، کوه‌های مجاور روستا‌های عبدالله کندی و القناب از توابع گرمی (در استان اردبیل) واقع شده‌است.  

کاربرد غیر خوراکی

سماق یکی از اجزای سفره هفت سین ایرانیان است. در یونان باستان از چوب سماق به جهت رنگ‌آمیزی پارچه‌های پشمی استفاده می‌شده‌است و در کشور ایتالیا از این گیاه برای رنگ دادن به چرم نیز استفاده شده‌است.

هشدار

خوردن سماق تازه ایجاد مسمومیت می‌کند.

خواص و کاربرد

کاربرد‌های سماق بیشتر در تولید و چاشنی غذایی است.   همچنین از خواص دارویی آن در طب سنتی استفاده می‌شود.

ترکیبات

ترکیبات میوه: در آنالیزی که بر روی میوه سماق انجام گرفت، مشخص شد که شامل: ۶/۹ درصد رطوبت، ۴/۷درصد روغن، ۶/۲پروتئین، ۶/۱۴درصد فیبر، ۸/۱درصد خاکستر و۸ /۶۳ درصد عصاره محلول در آب است.

سماق محتوای طیف گسترد‌های از ترکیبات فعال دارویی از قبیل: اسید‌های ارگانیک، فنولیک اسید، فلاونوئیدها، آنتوسیانینها، تانن‌های هیدرولیز کننده و ترپنوئید‌ها است.

از نظر ترکیبات شیمیایی در میوه و در برگ‌های سماق تانن فراوانی موجود است. در برگ‌های خشک آن بین ۳۰–۱۵ درصد تانن وجود دارد و به علاوه یک ماده رنگین زرد به نام میریستین یافت می‌شود. در میوه آن علاوه بر تانن مقدار قابل توجهی سیتریک اسید، وینیک اسید، مالیک اسید موجود است؛ که مزه ترش را به آن می‌دهد. تکثیر
تکثیر سماق از طریق قلمه، پاجوش و بذر صورت می‌گیرد؛ که رایج‌ترین روش آن از طریق کشت پاجوش است. بذر‌های سماق دارای رکود فیزیولوژیکی و فیزیکی است.