«افزایش قربانیان ویروس مرگبار کرونا»؛ مسئولان حمل و نقل هوایی از این مقررات خبر دارند؟

روز گذشته (هفتم بهمن ۹۸) گزارش شد که تعداد قربانیان ویروس مرگبار کرونا در چین به ۸۰ تن افزایش یافته و حدود ۳ هزار تن نیز با علائم این بیماری تحت مراقبت‌های پزشکی قرار دارند. علاوه بر چین، وجود علائم مبتلا به این ویروس در کشور‌های دیگر از جمله در انگلیس، اسکاتلند، پرتغال، آلمان، ایالات متحده، کانادا و فرانسه نیز دیده شده که ناشی از سفر مسافران چینی به آن کشورهاست.

به گزارش «تابناک»؛ همچنان که سفر‌های برون مرزی از ویژگی‌های زندگی مدرن در عصر امروزی مبدل گشته، ضرورت سلامت و بهداشت مسافران در اولویت و از اهمیت خاصی برخوردار است. مسافران هواپیما آلودگی‌های ویروسی را از کشور خود به کشور‌های دیگر منتقل می‌کنند. امروزه مسائل مربوط به بهداشت و سلامت مسافران هوایی، اصلی‌ترین و مهم‌ترین چالش پیش روی صنعت هوانوردی محسوب می‌شود.

دکتر منصور جباری قره باغ حقوقدان، عضو هیات علمی دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین الملل هوایی با ذکر این مقدمه به «تابناک» گفت: «به نظر متخصصان، در زمینه شیوع بیماری‌های واگیردار مانند آنفلوانزا، هواپیما اصلی‌ترین عامل در انتقال سریع ویروس است. به نظر آنان، در هواپیما‌های مسافربری، بخصوص در قسمت اکونومی، بسیاری از مسافران در صندلی‌های تنگ در کنار یکدیگر می‌نشینند که این امر باعث شیوع سریع بسیاری از بیماری‌های مسری خطرناک مانند، سل، آنفلوانزای مرغی و عفونت‌های تنفسی می‌شود. بسیاری از آلودگی‌های میکروبی هم به علت تهویه نامطلوب داخل هواپیما شیوع می‌یابد.»

این وکیل دادگستری با بیان اینکه در گذشته هم بار‌ها اتفاقات مشابهی افتاده است، افزود: «در گذشته نیز موارد مشابهی اتفاق افتاده بود. مثلا در اواﯾﻞ ﺳﺎل ۱۹۹۲ ﻣﯿﻼدی، بیماری وبا در ﺑﻮﯾﻨﺲ آﯾﺮس آرژاﻧﺘـﯿﻦ شیوع پیدا کرد و به دنبال آن، این بیماری در کشور‌های دیگر نیز مشاهده شد.

در اواسط سال ۲۰۰۳ میلادی، شیوع بیماری سارس از کشور چین آغاز و در بیست و شش کشور جهان باعث مرگ ۷۷۴ تن شد. هشت هزار تن در سراسر جهان نیز به این بیماری مبتلا گشتند. در یک مورد، از یک مسافر مبتلا به سندروم تنفسی حاد، بیست و دو تن از یکصد و نوزده مسافر داخل هواپیما، به این بیماری در حین پرواز مبتلا شدند.»

وی در پاسخ به این که آیا حقوق بین الملل در این زمینه مقرراتی دارد، گفت: «حقوق بین الملل عمومی به مسائل مربوط به حوزه سلامت و بهداشت عمومی، دقت و توجه خاصی داشته است. از قرن نوزدهم به بعد شیوع بیماری‌های مسری در سطح بین المللی کنترل گردید. علاوه بر سازمان بهداشت جهانی که وظایف خاصی در این زمینه دارد، سازمان‌های دیگری هم وظایفی دارند.»

جباری قره باغ درباره مقررات خاصی که برای شرکت‌های هواپیمایی یا سازمان‌های هواپیمایی وضع شده است خاطرنشان کرد: «سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری (ایکائو) به مسائل مربوط به حوزه سلامت و بهداشت ـ که تاثیر بسزایی در ایمنی مسافران هوایی دارد ـ توجه خاصی کرده است. امروزه ما شاهد وجود سیستم‌های نظارتی زیادی هستیم که طیف گسترده‌ای از مسائل مربوط به حوزه سلامت و بهداشت عمومی از قبیل: پیشگیری از شیوع بیماری‌های مسری تا مسائل مربوط به حوزه سلامت و بهداشت هواپیمایی از جمله ضدعفونی درون هواپیما را مورد توجه و بررسی قرار می‌دهد. مسائل مربوط به سلامت و بهداشت مسافران هواپیما، توسط سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری (ایکائو)، یاتا و انجمن بین المللی فرودگاه‌ها تهیه و تدوین گردیده است.»

وی درباره سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری (ایکائو) و شرح وظایف او تصریح کرد: «همه کشور‌های جهان (۲۹۳ کشور) به کنوانسیون هواپیمایی کشور (شیکاگو) و ضمایم آن پیوسته اند؛ لذا این کنوانسیون و ضمایم آن برای کلیه کشور‌های جهان الزام آور است. ایکائو، مقررات، استاندارد‌ها و توصیه‌های پیشنهادی متعددی در خصوص سلامت و بهداشت مسافران هوایی در اجرای ماده ۴۴ کنوانسیون ۱۹۴۴ شیکاگو ایجاد نموده است. ماده ۴۴ این امکان را برای ایکائو فراهم می‌نماید تا مسائل مربوط به ایمنی و برنامه ریزی در راستای رشد سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری در سراسر جهان را با فراغ بال بیشتری تدوین کند و توسعه دهد. ماده ۱۴ کنوانسیون شیکاگو، کشور‌های متعهد را به پیشگیری از شیوع امراض مسری مانند وبا، آبله، تب زرد، طاعون و تیفوس که از طریق سیستم ناوگان حمل و نقل هوایی شیوع پیدا می‌کنند، ملزم نموده است.»

این استاد دانشگاه افزود: بر ﻃﺒﻖ ﻣﻔﺎد ﻣﻮاد ۳۷ و ۳۸ ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺷﯿﮑﺎﮔﻮ، اﯾﮑﺎﺋﻮ مسئول ﺗـﺪوﯾﻦ و اﺟﺮای اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ و ﻃﺮح ﻣﯽ ﻫﺎی ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی ﻣﺴﺌﻮل است. اﯾـﻦ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ ﻧـﻮزده ﺿـﻤﯿﻤﻪ ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺷﯿﮑﺎﮔﻮ را ﺷﺎﻣﻞ می‌ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری از حوزه‌های هوانوردی از ﺟﻤﻠﻪ ﺻـﻼﺣﯿﺖ ﭘﺮﺳﻨﻞ هواپیما، ﺗﺴﻬﯿﻞ در اﻣﻮر ﻫﻮاﻧﻮردی، و اﯾﻤﻨﯽ ﭘـﺮواز را ﭘﻮﺷـﺶ می‌دهند. ﺿﻤﯿﻤﻪ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ‌ای در ﺧﺼﻮص ﻧﺤﻮه ﺣﻤﺎﯾﺖ و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻮزه ﺳـﻼﻣﺖ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻫﻮاﯾﯽ وﺟﻮد ندارد، اﻣﺎ در ﺿـﻤﺎﯾﻢ ﻣﺨﺘﻠـﻒ می‌توان در اﯾـﻦ ﺧﺼـﻮص دستورالعمل‌هایی ﯾﺎﻓـﺖ. برای نمونه بند‌های D. و E. از ﺑﺨـﺶ دوم ﺿـﻤﯿﻤﻪ ﺷـﻤﺎره ۹ ﮐﻨﻮاﻧﺴـﯿﻮن ﺷﯿﮑﺎﮔﻮ، ﯾﮏ ﻣﻌﯿﺎر ﮐﻠﯽ را در راﺳﺘﺎی ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﯽ ﻧﻤﻮدن ﻣﺤـﯿﻂ داﺧﻠـﯽ هواپیما ﺗﻌﯿـﯿﻦ نموده است. بند E. از بخش هشتم این ضمیمه مربوط به اجرای ﻣﻘــﺮرات و دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ بین المللی در حوزه ﺑﻬﺪاﺷﺖ می‌باشد. اﺳﺘﺎﻧﺪارد ۱۲/۸ ﺑﯿـﺎن ﻣـﯽ دارد ﮐﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻋﻀﻮ ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن، ﺑﺎﯾﺪ از ﻣﻘﺮرات ﺟﺎری در ﺧﺼﻮص دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻫـﺎ و ﻣﻘـﺮرات ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ مربوط به ورود و ﺧﺮوج ﻣﺴﺎﻓﺮان و ﻣﺤﻤﻮﻟﻪ ﻫﻤﺮاه آﻧﻬﺎ و کلیه ﻣـﻮاردی ﮐـﻪ ﺗﻮﺳﻂ سازمان بهداشت جهانی منتشر شده است، تبعیت نمایند.

ضمیمه ۹ کنوانسیون شیکاگو همچنین به امکانات و تسهیلات موجود در فرودگاه‌ها در رابطه با حوادث غیرمنتظره در حوزه سلامت و بهداشت عمومی، اجرای دستورالعمل‌های بهداشتی بین المللی و برنامه توسعه سلامت و بهداشت ملی ارتباط دارد.

ضمیمه ۱۴ کنوانسیون به تاسیس مراکز فوریت‌های پزشکی در فرودگاه‌ها مربوط است تا بتوانند در مواقع اضطراری سریع به ارائه خدمات پزشکی اقدام کنند.»

وی در ادامه خاطرنشان کرد: «ایکائو قطعنامه‌هایی هم در این زمینه تصویب کرده است. قطعنامه شماره A. ۳۵-۱۲ مجمع عمومی ایکائو به پیشگیری از شیوع امراض مسری از طریق سیستم حمل و نقل هوایی مربوط است. این قطعنامه تاکید می‌کند که پیشگیری و مراقبت از سلامت و بهداشت مسافران در پرواز‌های بین المللی، از ارکان ضروری ایمنی در صنعت حمل و نقل هوایی محسوب می‌گردد. با اجرای ماده ۱۴ آن، می‌توان به نقش مهم ایکائو در پیشگیری از شیوع بیماری‌های مسری پی برد. نمونه قابل توجه در این خصوص، ایفای نقش ایکائو در زمان شیوع بیماری سندروم تنفسی حاد بود. در آن زمان ایکائو، جلسه‌ای را در ماه جولای ۲۰۰۳ میلادی برگزار نمود که منجر به تهیه و تصویب هشت مقرره پیشنهادی برای فرودگاه‌ها در جهت پیشگیری از شیوع بیماری سندروم تنفسی حاد شد. از آن به بعد، این مقررات در زمینه پیشگیری از شیوع بیماری سندروم تنفسی حاد مورد استفاده واقع شده و فرودگاه‌ها را به منظور برنامه ریزی در جهت مبارزه با شیوع مجدد آن یاری کرد.

ایکائو یک بخش تخصصی به نام بخش پزشکی هواپیمایی دارد. در این بخش مسائل مربوط به سلامت و بهداشت مسافر مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرد.

ایکائو در سال ۲۰۰۳ میلادی طرحی را مشابه طرح بیماری سارس در راستای همکاری و هماهنگی با اتحادیه بین المللی حمل و نقل هوایی (یاتا)، سازمان بهداشت جهانی و شورای بین المللی فرودگاه‌ها تدوین کرد تا کشور‌های عضو کنوانسیون بتوانند برای جلوگیری از شیوع بیماری آنفلوانزا در زمان وقوع، تدابیر لازم اتخاذ نمایند.»

جباری قره باغ درباره اتحادیه حمل و نقل بین المللی هوایی (یاتا) و شرح وظایف مرتبط به آن هم خاطرنشان کرد: مسائل مربوط به حوزه سلامت و بهداشت مسافران هوایی از طرف یاتا هم مورد توجه و تاکید قرار گرفته است. یاتا سعی می‌کند با ارائه دستورالعمل‌ها و فعالیت‌های پیشنهادی معین، چارچوب مشخصی را در خصوص حوزه سلامت و بهداشت مسافران برای شرکت‌های هواپیمایی ایجاد نماید.

کتابچه راهنمای پزشکی یاتا راهنمای خوبی است و متخصصین آن با نظریات کارشناسانه خود در این کتابچه، متصدیان حمل و نقل هوایی را در راستای کنترل مسائل مربوط به سلامت و بهداشت مسافران هواپیما یاری می‌نمایند. یک تیم از کارشناسان که با نام گروه مشاوره پزشکی فعالیت می‌نمودند، در راستای رسیدگی به مشکلات پزشکی در سامانه حمل و نقل هوایی دستورالعمل‌هایی را برای دست اندرکاران حوزه صنایع هوایی و سهامداران این حرفه توصیه و پیشنهاد نمودند.

ﯾﺎﺗﺎ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻫﺎﯾﯽ در ﺣـﻮزه ﺳـﻼﻣﺖ و ﺑﻬﺪاﺷـﺖ ﺑـﺮای ﺧﺪﻣـﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤـﺎ و ﮐﺎرﮔﺰاران در اﻣﺮ ورود و ﺧﺮوج ﻣﺴﺎﻓﺮان ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺪوﯾﻦ ﻧﻤﻮده، ﺗﺎ ﺿﻤﻦ رﻋﺎﯾﺖ ﻣﻘـﺮون ﺑـﻪ ﺻﺮﻓﻪ و ﻣﻌﻘـﻮل ﺑـﻮدن از ﻧﻈـﺮ اﻗﺘﺼادی، ﺑـﺎ ﺷـﯿﻮع ﺑﯿﻤـﺎری ﻫـﺎی ﻣﺴـﺮی ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ. دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ در ﺣﻮزه ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻣﺴﺎﻓﺮان، ﺧﺪﻣﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ملزم می‌نمایند ﺗـﺎ با ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ با ﺑﯿﻤﺎری ﻫﺎی ﻣﺴﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻣﻈﻨـﻮن ﻫﺴــﺘﻨﺪ، اﻗــﺪاﻣﺎت ﻻزم را ﺑه ﻌﻤــﻞ آورﻧــﺪ. ﺑـﺮای ﻣﺜﺎل در ماه جولای ۲۰۰۵ ﻣﯿﻼدی، ﯾﺎﺗﺎ، ﻧﯿﺎز ﺑﻪ دﻣﺎﺳـﻨﺞ ﺑـﺮای اﻧـﺪازه ﮔﯿـﺮی درﺟـﻪ ﺗـﺐ و اﻟﺘﻬﺎب در ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را ﺗﺎﮐﯿﺪ ﮐﺮد تا در ﮐﯿﺖ ﻫﺎی ﭘﺰﺷﮑﯽ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﯽ ﺟﻬﺖ اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار داده شود. ﺗﺐ ﯾﮑﯽ از نشانه‌های امراض مسری است. ﺻﺪور دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ اﺳـﺘﻔﺎده از دﻣﺎﺳـﻨﺞ ﮐﻤﮏ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ در ﮐﺸﻒ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﯿﻤﺎری‌های ﻣﺴﺮی و پیشگیری از آﻧﻬﺎ می‌نماید.»

وی افزود: «در اﯾﻦ ﺧﺼـﻮص ﯾﺎﺗﺎ ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎن ﻫﺎی دیگر از ﺟﻤﻠـﻪ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺑﻬﺪاﺷـﺖ ﺟﻬـﺎﻧﯽ ﻣﺸـﺎرﮐﺖ و ﻫﻤﮑﺎری دارد ﺗﺎ ﺳﻄﺢ آﮔﺎﻫﯽ ﻣﺴﺎﻓﺮان در خصوص جلوگیری از شیوع بیماری‌های نادر در هواپیما را ارتقا دهد. یاتا از اﻋﻀﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ از ﺳﻮار کردن ﻣﺴﺎﻓﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎری ﻣﺴﺮی ﻣﺒﺘﻼ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ممانعت به عمل آورند. ﯾﺎﺗـﺎ ﻣﻘـﺮرات ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎدی ﻣﻌﯿﻨـﯽ را در ﺧﺼـﻮص ﺣﻤـﻞ و ﻧﻘـﻞ ﻣﺴﺎﻓﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎری مسری ﻣﺒﺘﻼ شده اند را در کتابچه راهنمای مربوطه تدوین نموده است. این مقررات در ﺻﻮرﺗﯽ اﺟﺮا می‌ﺷﻮند ﮐﻪ ﯾﮏ ﺷﺮﮐﺖ هواپیمایی ﻋﻀـﻮ ﯾﺎﺗـﺎ، ﺳـﻬﻮا یک مسافر مبتلا به بیماری مسری را سوار نموده باشد.»

وی با بیان اینکه مسلما سازمان بهداشت جهانی دستورالعمل‌های متعددی در خصوص جلوگیری از شیوع بیماری‌ها دارد خاطرنشان کرد: «علاوه بر آنها، این سازمان دستورالعمل‌هایی هم در ارتباط با هواپیما تهیه کرده است. در سال‌های ۱۹۹۵ و ۱۹۹۷ میلادی، سازمان بهداشت جهانی دستورالعمل‌هایی در راستای یکپارچه سازی شیوه‌های مورد استفاده در ضدعفونی هواپیما‌ها تهیه و تدوین نموده است. ضدعفونی به عنوان طرح بهداشت عمومی در پیوست ۳ مقررات بین المللی در حوزه سلامت و بهداشت تهیه و تدوین شده است.

در سال ۱۹۹۸، سازمان بهداشت جهانی دستورالعملی را در راستای پیشگیری و کنترل شیوع بیماری سل که بعد‌ها نیز در سال ۲۰۰۶ و ۲۰۰۸ میلادی مورد اصلاح و بازبینی قرار گرفت، تدوین نمود. این دستورالعمل شامل توصیه‌هایی ویژه برای مسافران، خدمه پرواز، پزشکان، مسئولین در حوزه بهداشت عمومی و شرکت‌های هواپیمایی است.

ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ در ﺧﺼﻮص ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی از ﺷﯿﻮع ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎ در ﻣﺴـﺎﻓﺮت ﻫـﺎی ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﺎﮐﯿﺪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺎ اﯾﻦ فرض که شیوع بیماری‌های ﻣﺴـﺮی ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد و ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﻼﻣﺘﯽ و اﯾﻤﻨﯽ ﺑﺪن را ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ می‌ﺳﺎزد، ﻃﺮح واﮐـﻨﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﯿﻮع ﺑﯿﻤﺎری‌های مسری را اجرایی نمود. مقصود از واکنش نسبت به شیوع ﺑﯿﻤﺎری ﻫﺎی ﻣﺴﺮی، آﻣﺎده ﺳﺎزی ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻋﻀـﻮ ﺑـﺮای واﮐـﻨﺶ ﺳـﺮﯾﻊ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺷـﯿﻮع اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺑﯿﻤﺎری ﻫﺎی ﻣﺴﺮی و آﻣﺎدﮔﯽ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ کشور‌ها ﻃﺒﻖ ﻣﻘﺮرات بین اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ برای ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﻣﺮاض ﻣﺴﺮی می‌ﺑﺎﺷﺪ.»

شورای بین المللی فرودگاه‌ها نهاد دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد. جباری قره باغ درباره این سازمان گفت: «شورای بین المللی فرودگاه‌ها سهم مهمی در صنعت حمل و نقل هوایی دارد. هدف این شورا حفظ و توسعه مسائل مربوط به ایمنی، امنیت، محیط زیست سالم، کارآمد و پیشرفت و شکوفایی سیستم حمل و نقل هوایی می‌باشد. اعضای شورای بین المللی فرودگاه‌ها در جلسه‌ای که در ماه فوریه ۲۰۰۶ در سنگاپور برگزار گردید، شرکت نمودند تا پیش نویس دستورالعمل شرکت‌های هواپیمایی و فرودگاه‌ها را بر مبنای طرحی که سازمان بهداشت جهانی در برابر بیماری آنفلوانزا تهیه و برنامه ریزی نموده بود، ارائه نمایند و همه اعضای خود را یکسان در جریان آخرین اطلاعات موجود قرار دهند. این شورا موقت، دستورالعمل‌های خاصی را تدوین نمود تا بتواند مقامات فرودگاهی را ملزم به همکاری نزدیک با مسئولین دولتی در حوزه بهداشت و سلامت نماید و سعی کرد تدابیر خاصی را در راستای رسیدگی و حل مسئله شیوع بیماری‌های مسری مانند آنفلوانزا و عارضه سندروم تنفسی حاد اتخاذ نماید. به هر حال هواپیما وسیله‌ای است که امروزه همه مردم از آن استفاده می‌کنند. سازمان هواپیمایی کشوری ملزم است این مقررات و استاندارد‌ها را، که توسط ایکائو تصویب شده اند، رعایت نماید تا از شیوع بیماری‌ها به کشور‌های دیگر جلوگیری شود.»