بازدید 8008
۱

درب دانشگاه ها را به روی دیپلمات های خارجی باز کنید!

مصطفی نجفی
کد خبر: ۹۰۴۶۴۰
تاریخ انتشار: ۲۰ خرداد ۱۳۹۸ - ۱۹:۳۰ 10 June 2019

مدت زمان زیادی است که دیپلماسی و روابط دیپلماتیک از چارچوب های رسمی، مخفی، بسته و غیرمنعطف خود خارج شده و به طور کلی، غیررسمی تر، منعطف تر و باز تر شده است. 

مصطفی نجفی: دیپلماسی دیگر محدود به نقش آفرینی دیپلمات ها و سازوکارهای غیرمنعطف در محدوده ویژه دستگاه سیاست خارجی نیست و کنشگران دیگری هستند که می توانند اثرات عمده ای روی نتایج و فرایندها بگذارند.

در این میان، در چند دهه اخیر مراکز علمی و تحقیقاتی، از جمله دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی و Think tank ها(اندیشکده ها)- در سراسر جهان- که در ارتباط با سیاست خارجی فعال هستند اثرات عمده ای بر جهت گیری های سیاست خارجی کشورها داشته اند.

با این حال، در ایران، نقش این مراکز علمی و پژوهشگران و محققان وابسته به آن ها ناچیز بوده است و بیشتر از آنکه به محققان و مراکز تحقیقاتی در عرصه سیاست خارجی دیدگاه فرصت محور وجود داشته باشد، نگاه ها صرفا تهدیدزا و توطئه محور بوده است.

 این در حالی است که در بسیاری از مواقع و موارد شاهد بوده ایم که محققان و پژوهشگران حوزه سیاست خارجی با حضور در همایش ها و کنفرانس های بین المللی به صورت موثر و هدفمندی از منافع ملی کشورمان دفاع کرده اند.

از سوی دیگر، همواره شاهد بوده ایم که هنگامی که روسای و وزرای خارجه بسیاری از کشورها به کشور دیگری سفر می کنند، به مراکز تحقیقاتی و دانشگاه های کشور مدعو دعوت می شوند و پیرامون روابط میان دو کشور در سطح غیررسمی مباحثی صورت می گیرد که در اکثر مواقع اثرات عمده ای بر جهت گیری های سیاست خارجی آن کشور به همراه دارد.

با این حال،  بنا به دلایل متعدد، مقامات سیاسی کشورهای مختلف که به کشورمان سفر می کنند، به دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی در حوزه سیاست خارجی دعوت نمی شوند و آن ها صرفا فاصله فرودگاه تا وزارت خارجه را طی می کنند!

این در حالی است که دعوت و حضور روسا، وزرا و سایر مقامات سیاسی کشورهای دیگر در دانشگاه ها و مراکز علمی کشورمان می تواند سه مزیت عمده را به همراه داشته باشد:

نخست: معمولا مقامات سیاسی کشورهای دیگر، صرفا با دیدگاه های رسمی ایران آشنا هستند و بسیاری از آن ها بر این باورند که بین دیدگاه های رسمی و علمی-تحقیقاتی ایران فاصله و شکاف وجود دارد. این در حالی است که بسیاری از محققان و مراکز علمی و دانشگاهی کشور نیز همان دیدگاه های رسمی را به ادبیاتی علمی تر و قابل پذیرش تر مطرح می کنند که می تواند منجر به تغییر تصور سیاستمداران و مقامات خارجی شود. در واقع، محققان و مراکز علمی ما می توانند- در قیاس با مراکز رسمی- در مواقعی اثرات بیشتری بر دیدگاه مقامات کشورهای دیگر در رابطه با منافع ملی ایران بگذارند.

دوم: آگاهی مراکز علمی و محققان سیاست خارجی و روابط بین الملل کشورمان از دیدگاه های مقامات و سیاستمداران کشورهای دیگر و بحث و گفتگوی مستقیم میان آن ها، می تواند تحلیل ها و تحقیقات پژوهشی محققان ما را غنای بیشتری دهد که خود می تواند پشتوانه ای برای تصمیم گیری و اجرای سیاست خارجی باشد.

سوم: چنینی رویکردی منجر به کم رنگ شدن دیدگاه های جناحی در تحلیل ها و مطالعات پژوهشی مراکز علمی و محققان کشورمان و اولویت دادن به منافع ملی خواهد شد. در واقع، وقتی مراکز علمی و محققان ما به این نتیجه برسند که نظرات و جایگاه علمی شان مورد توجه قرار می گیرد، از جهت گیری های جناحی و سیاسی آن ها کاسته خواهد شد و تلاش ها به پیشبرد منافع ملی معطوف خواهد شد.

با این حال، به نظر می آید، سازوکارهای پیگیری چنین سطحی از دیپلماسی در ایران نهادینه نشده است و به رغم ضرورتی که در شرایط حساس کنونی و لزوم تقویت دیپلماسی کشور وجود دارد، مؤسسات و نهادهای فکری در کشورمان چنان که باید حضور تأثیرگذاری در فرآیند تصمیم‌سازی سیاست خارجی کشور ندارند.

موانع کدامند؟

نخست آنکه عده ای در دستگاه بوروکراتیک سیاست خارجی کشور و برخی در نهادهای دیگر  به این نتیجه رسیده اند که محققان و مراکز تحقیقاتی بیشتر از آن‌که به سیاست خارجی مشورت دهند در کار آنها دخالت می‌کنند و لذا به‌طور طبیعی مقاومت‌های اداری و بوروکراتیک در برابر این مؤسسات در وزارت خارجه و سایر وزارتخانه‌ها بیشتر شد. لذا، به نظر می رسد در دستگاه سیاست خارجی بیشتر از آنکه به مراکز تحقیقاتی به عنوان یک فرصت نگریسته شود، نگاهی تهدیدزا وجود دارد و چه بسا با عینک و لنز رقابت بدان ها نگریسته می شود.

دوم آنکه، خود مراکز و محققان نیز محافظه کار شده اند و بیش از هر زمانی جانب احتیاط را رعایت می کنند. به همین جهت، آن ها معمولا مطالبه و درخواستی برای دعوت از مقامات سیاسی کشورهای دیگر که به ایران سفر می کنند  ندارند. البته اگر مطالبه ای هم وجود داشته باشد با پاسخ منفی نهادهای رسمی مواجه می شود.

 

کارشناس سیاست خارجی

سلام پرواز
خیرات نان
بلیط اتوبوس
تبلیغات تابناک
اشتراک گذاری
نظرات بینندگان
غیر قابل انتشار: ۰
در انتظار بررسی: ۰
انتشار یافته: ۱
حداقل سی سال است که که ما در توهم توطئه هستیم .
برچسب منتخب
# ماه رمضان # عید نوروز # جهش تولید با مشارکت مردم # دعای روز هفدهم رمضان