باورهای غلط حقوقی در خصوص اختیارات نیروی انتظامی
طبق قانون آیین دادرسی کیفری مصوب سال ۱۳۹۲ نیروی انتظامی یکی از ضابطین دادگستری به شمار می‌رود و به عنوان ضابط دادگستری دارای اختیاراتی است. در خصوص حدود این اختیارات باورهای نادرستی در جامعه و حتی بعضاً در بین مأمورین انتظامی وجود دارد.
به گزارش «تابناک»؛ بر اساس قوانین مختلف ازجمله قانون نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۶۹ مأموریت‌های متعددی به این نیرو محول شده که یکی از آنها، ایفای نقش به عنوان «ضابط دادگستری» است، این نیرو وظایف و مسئولیت‌های دیگر را نیز از جمله تأمین امنیت برای برگزاری اجتماعات، تشکل‌ها، راهپیمایی‌ها، حفاظت از مسئولین و شخصیت‌های داخلی و خارجی در سراسر کشور در حوزه اماکن و مسئولیت اجرای مصوبات شورای امنیت و … بر عهده دارد، ولی آنچه عموم مردم مشاهده میکنند و با نیروی انتظامی مواجه هستند، زمانی است که مأموران انتظامی به عنوان ضابط دادگستری عمل می‌نمایند. در خصوص میزان اختیارات و حدود وظایف مأمورین نیروهای انتظامی در مواجهه با جرایم، باورهای نادرستی شکل می‌گیرید که بحث ما متمرکز بر این فرض خواهد بود.
اختیارات نیروی انتظامی در مواجهه با جرایم
زمانی که نیروی انتظامی با جرمی مواجه میشود یا بزهی گزارش میشود؛ می‌توان با توجه به زمان اطلاع نیروی انتظامی از وقوع بزه و لحظه حضور در صحنه جرم، اختیارات این نیرو را به دو بخش تقسیم‌بندی کرد؛
الف) زمانی که جرم مشهود باشد؛ یعنی جرم در مرئی و منظر ضابطین انجام شده باشد و مأمورین نیروی انتظامی در زمان وقوع جرم در محل حضور داشته یا بلافاصله حاضر شوند که در این صورت اختیارات وسیع‌تری دارند از جمله اینکه اگر متهم در محل باشد می‌تواند بدون نیاز به اخذ دستور از مقام قضایی (دادستان) وی را دستگیر و ادله جرم را جمع‌آوری نماید. هرچند در این حالت مکلفند به قید فوریت مراتب را به اطلاع مقام قضایی برسانند، ولی به‌هرحال در مواردی امکان بازداشت تا ۲۴ ساعت برای ضابطین وجود دارد.
ب) اما اگر جرم مشهود نباشد، یعنی در زمان وقوع بزه یا بلافاصله بعدازآن در محل حاضر نشوند و صرفاً گزارش یا شکایتی در کلانتری یا نزد مأمورین انتظامی طرح شود. در این صورت ضابطان رأساً حق دستگیری متهم را نخواهند داشت و باید از مقام قضایی (دادستان) دستور بگیرند.
باور نادرست حقوقی در خصوص حدود اختیارات ضابطان
گفتیم که اگر جرم مشهود نباشد، ضابطان رأساً حق دستگیری متهم را ندارند. در این رابطه یک باور نادرست وجود دارد که برخی فکر میکنند بعد از وقوع جرم میتوانند با ارائه شکوائیه به کلانتری، با اجازه رئیس کلانتری و بدون نیاز به رسیدگی در دادسرا و دستور مقام قضایی در معیت مأمور نسبت به دستگیری متهم اقدام نمایند. حال آنکه اساساً مأمورین انتظامی در مقام ضابط دادگستری – غیر از فرضی که گفته شد (فرض جرم مشهود) - اجازه هیچ اقدامی بعد از طرح شکایت ندارند و باید مراتب را به مقام قضایی (دادستان) منعکس نموده و وفق دستور وی اقدام نمایند. البته مشاهده شده است که برخی از مأمورین انتظامی در جرایم غیرمشهود و بعد از وصول شکوائیه بدون دستور قضایی اقدام به دستگیری متهم نموده‌اند که این امر تخلف محسوب میشود و با حصول شرایط می‌تواند جرم نیز باشد.
دومین باور نادرست در بین عموم مردم در خصوص حدود اختیارات مأمورین نیروی انتظامی به‌عنوان ضابط دادگستری در خصوص ورود به اماکن و تفتیش اشیا (مثل اتومبیل) است. البته این تلقی نادرست در بین برخی از مأموران انتظامی نیز وجود دارد. اختیارات مأموران انتظامی در خصوص ورود به اماکن خصوصی و بسته و نیز تفتیش اشیا در غالب موارد منحصر به یکی از دو امر است؛
۱) اخذ دستور و اجازه از مقام قضایی
۲) اذن متصرف اشیا یا ساکن محل
بنابراین، مأموران انتظامی رأساً نمی‌توانند اقدام به تفتیش اتومبیل یا محتویات وسایل الکترونیکی فرد نمایند مگر آنکه خود شخص اجازه دهد یا مقام قضایی مجوز صادر نماید.
اگر دلیلی بر اساس اقدام مأمورین انتظامی به‌طور خاص و ضابطان به‌طور عام به دست آید، بر اساس ماده ۳۶ قانون آیین دادرسی کیفری این دلیل نامعتبر است و بر اساس ماده ۶۳ همان قانون مأموران تخلف کرده‌اند. البته بی‌اعتباری دلیل، به این معنا نیست که متهم تبرئه میشود یا قرار منع تعقیب صادر میشود، بلکه آن گزارش مستند محکومیت قرار نخواهد گرفت.
در باره ایست بازرسی های ناگهانی در تهران هم بنویسید که بدون دلیل(جرم مشهود) خودرو مردم را نگه می دارند و آن را بازرسی می کنند. اگر نیروی انتظامی قانونا این حق را ندارد هیچ نیروی نظامی و شبه نظامی دیگری هم چنین حقی ندارد. من یک شهروند معمولی هستم اما یه سوال از نویسنده این مطلب دارم آیا اطلاع داری که در کشورهای پیشرفته حتی مردم حق دست زدن به پلیس را ندارند می دانی که جرم سرپیچی از دستور پلیس چیست و...انقدر پلیس کوچک کردند که پلیس به همه جرائم بی تفاوت شده است این را همه می دانند .
میدونی تابناک. شاید خیلیها این مواردی که گفتی را بدونند ولی فکر میکنی وقتی مامورینی که خودشون را مجاز به انجام هر کاری میدونند در محیطی که امکان اثبات هیچ چیز وجود نداره، باید چه برخوردی کرد غیر از تمکین؟؟!!! ضمن اینکه خودت هم میدونی که در دادگاه های ایران، همیشه ورق به سمت نیرویهای انتظامی و امنیتی بر میگرده. خیلی جالب بود. چون هنوزم گهگاهی آخر شب ماشینای جوونا رو نگه میدارن و اقدام به بازرسی ماشین می‌کنن.البته الانم که این مطلب رو خوندم بازم نمیتونم از کارشون جلوگیری کنم چون مطمنم عواقب خوبی نداره. البته یکی ازدلایل باورهای غلط نسبت به اختیارات مامورین انتظامی فیلمهاوسریالهای تلویزیونی هستندکه دایره اختیارات وعملکردپلیس رابزرگنمایی می کنند متاسفانه مامورین نیروی انتظامی گاهی اوقات دستورهای صادر شده از طرف دادسرا را نیز مطابق رای ونظر خود کاملا نادیده گرفته و موجب تغییر مسیر پرونده واتلاف وقت افراد در دادسرا می گردند.بنده شخصا با چنین مشکلی مواجه شدم جالب اینکه بعد از مراجعه به 197 افسر مربوطه به من گفت ما از هر 100 پرونده ای که از دادسرا برایمان فرستاده شود، با 99 عدد از آنها همینگونه برخورد می کنیم یعنی مطابق میل خودشان نه دستور مقام قضایی.
متاسفانه 197 در مواجهه با تخلفات برخی از مامورین ناجا بسیار سهل انگارانه برخورد می کنند و موجب تضییع حق مردم می شوند. خلاف صورت گرفته متعلق به کلانتری ولنجک می باشد.
با همه آنچه گفتید و با وجود این همه نیروهای شایسته و اخلاقمند در این سازمان متاسفانه عده قلیلی از مامورین نیروی انتظامی رفتاری بسیار تند و زننده و دستوری به شهروندان دارند گویی همه مجرمند . این مامورین با رفتار ناشایست که خود را مجاز به هر رفتاری میبینند متاسفانه با این برخوردها زحمات پرسنل شایسته و سخت کوش این سازمان را هم به زیر سوال میبرند . خصوصا وقتی مردم میبینند فرماندهان ارشد این سازمان بیشتر بدنبال پشتیبانی از نیروهای خود هستند تا حق مردم ، مسلما اطمینانشان کم میشود و نگاه منفی پیدا میکنند . بنده شخصا مخالف بیحجابی و بد حجابی هستم ولی کاش این مقوله از وظایف نیروی اتنظامی خارج و به سازمانهای فرهنگی سپرده میشد . این موضوع به ذهنیت مردم نسبت به نیروی انتظامی بسیار صدمه زده است زیر بسیاری مانند من هستند که با وجود مخالفت با بدحجابی ، برخورد پلیسی را صحیح نمیدانند .
زحمت ميكشيد ومطالبي مي نويسيد ولي مردم عيناً بي قانوني را سالهاست مي بينند ماشین من را گشتند . ازشون حکم خواستم . فرمودند زر نزن برو اون ور وایستا.حالا شما میفرمائید قانون اینو گفته یا اونو گفته؟
کلا شما با خودت چند چندی داداش؟ فکر کردی اینجا کجاست؟
واقعا؟ یعنی اگر نیروی انتظامی خواست ماشین یا موبایلو بازرسی کنه اجازه ندیم؟ مگه جرات میکنیم آخه! با سلام:احتراما" به استحضار می رساند با توجه به شرایط کنونی جامعه و اتفاقاتی که در سطح شهر بوقوع می پیوندد ،بنظر می رسد انتظار شخصی که مورد تعرض واقع می گردد اینست که در کمترین زمان ممکن نیروی انتطامی درمحل حاضر گردیده و اقدام و برخورد لازم با فرد خطا کار صورت گیرد. آرامش در جامعه زمانی بیشتر می شود که در کمترین زمان ممکن با فرد خطا دستگیر و با آن برخورد شود .نه اینکه شخص خطا کار زمان لازم برای متواری شدن داشته باشد.
قرار منع تعقیب چیه؟ در خصوص ایست و بازرسی ها آیا نیروی انتظامی حکم قضایی عام دارند که خودرو های عبوری را کلا بازرسی می نمایند ؟ یا در این خصوص هم مرتکب تخلف می شوند؟ 
| 
در ایست بازرسی افسر شیفت حکم از دادستانی دارد و بصورت هفتگی یا ماهانه تمدید می شود البته برای خودرو نه گوشی موبایل چقدرم اجرا میکنید با سلام نکته ای که باید متذکر شوم نیروی انتظامی درجرم مشهود طبق قانون تحت هیچ عنوان حق بازداشت را ندارد بازداشت باید به دستور مقام قضایی باشد ممنون میشم بفرمایید امکان بازداشت تا24 را از کجای قانون آورده ایدممکن است متهم تا 24ساعت طبق قانون تحت نظر باشد
بهترین راه برای مردم عادی اینست که درهر صورت ،نسبت به فرمان پلیس تسلیم باشند و بعدا ببینند که کجای این تمکین جنبه قانونی نداشته است و میتوانند بر اساس ان و قانونا ، از پلیس مزبور شکایت نماینددر غیر اینصورت ،اساسا صرف عدم تمکین از پلیس در حین انجام وظیفه،عمدتا ،به صلاح نیست و ممکن است که در اینصورت، امکان اثبات واقعیت هم ، بخصوص برای مردم عادی بسیار مشگل و در بعضی حالات که با عصبانیت هم همراه شده باشد ، حتی محال گردد.
پلیس تحقیر شده ولی ملت هم یاد گرفته خودش مزد خلافکار مخصوصا از نوع ناموسی را کف دستش بذاره .