به گزارش «تابناک»، یکی از پیامدهای غیر قابل قبولی که بعد از حوادث طبیعی مثل سیل و زلزله در کشور رخ میدهد و زمینه تحمیل خسارات سنگینی به شهروندان میشود، موضوع تخریب سازههای عمرانی مثل ساختمان و پلهایی است که بعضاً از تاریخ احداث آنها چند سال بیشتر نمیگذرد؛ اتفاقی که دوباره با تخریب بسیاری از پلهای مواصلاتی در استانهای شمالی کشور در جریان سیل اخیر بر سر زبانها افتاده است.
همزمان با بارش باران در هفت استان گیلان، مازندران، گلستان و غرب خراسان شمالی، شمال سمنان، ارتفاعات کرمان و ارتفاعات شرقی تهران، وقوع سیل در استانهای شمالی شامل گیلان، مازندران، گلستان و خراسان شمالی با خسارات سنگینی همراه شد که از جمله آن میتوان به تخریب خانههای مسکونی، پلهای ارتباطی و سقوط خودروها در رودخانه اشاره کرد.
جدا از زیان مالی وارده بر کشاورزان و دامداران، تخریب منازل مسکونی تازه ساخت، تخریب تأسیسات زیربنایی شهرها و روستاها و تقریبا هر آنچه در نزدیکی رودخانهها و مسیلها قرار داشت، به ویژه در شهرستانهای غربی استان مازندران مثل تنکابن، رامسر و از آن سو شهرستانهای رودسر و تالش در استان گیلان، موضوع مهمی بود که تکرار آن برای چندمین بار در سالهای اخیر باورپذیر نبود.
برخی کارشناسان عدم لایروبی رودخانهها به علت کمبود اعتبار و نیز تعرض به بستر رودخانهها ـ چه با ویلاسازی، باغداری و چه با استفاده بی رویه از شن و ماسه ـ را عامل بیشتر خرابیهای سیل اخیر عنوان کردند؛ عوامل و اظهاراتی که در هیچ یک از آنها به موضوع مهم چرایی ساخت و ساز و تأییدیههایی که سازمان نظام مهندسی کشور به سازههای نا ایمن میدهد، اشارهای نشده است.
موضوع مهمی که آسانترین حدس در مورد چرایی آن ضعف دانش و تکنولوژی در میان مهندسان عمران ایرانی است و حدس دیگر نیز برآمده از قصور این افراد و یا عدم ورود جدی آنها به نظارت بر فرایند ساخت سازههای عمرانی مثل مسکن و پل است.
مهندس رامین محمدیان، دانش آموخته کارشناسی ارشد مهندسی و عضو انجمن مهندسین ایران، در این رابطه به «تابناک»، گفت: واقعیت ساختار کلی ساخت و ساز در ایران این است که یک عده افرادی که صلاحیت چندانی در این حوزه ندارند و تخصص علمی آنها نیز چیز دیگری است تنها به واسطه سرمایه فراوانی که دارند وارد حوزه ساخت و ساز کشور شده اند و مهندسان عمران و دیگر علوم مرتبط به کلی در حاشیه قرار دارند. برای مثال در فرایند ساخت ساختمان، مهندس ناظر چندان نقش مهمی ندارد و نهایت نظارت وی در فرایند ساخت و ساز به هفتهای یک یا دو بار ختم میشود. واگذاری پروژههای عمرانی به سرمایه داران و افرادی که تخصص کافی در این حوزه ندارند، نتیجهای جز تحویل پروژه ضعیف و نا ایمن در بر نخواهد داشت.
وی در مورد دلیل عدم اهتمام مهندسان ناظر برای رجوع به سازههای عمرانی و نظارت دقیق بر فرایند ساخت، افزود: دلیل این موضوع تعرفه بسیار ناچیزی است که به این افراد داده میشود. یکی از موضوعات مهم دیگر که باید در ساخت و سازها به آن دقت شود، اما بنا به دلایل فراوان کارفرما حاضر به رعایت آن نمیشود، موضوع مجری ذی صلاح است که در بسیاری از اتفاقها اصلاً مهندسان مجری در امر اجرای سازهها حضور ندارند.
محمدیان در همین باره ادامه داد: مجری ذی صلاح و متخصص اگر در فرایند ساخت و ساز باشد، میتواند دقیقاً و در همه ابعاد به فرایندها نظارت کند و در نهایت گزارش خود را هفتگی در اختیار مهندس ناظر قرار دهد. این اتفاق به خاطر اینکه منجر به افزایش بار مالی سازههای عمرانی میشود، در بسیاری موارد از دستور کار کارفرما خارج میشود و آنها تنها به مهندس ناظر که آن هم هفتهای یک یا دو بار به سازهها سر می زند، بسنده می کنند.
عضو انجمن مهندسین عمران ایران با اشاره به زلزله کرمانشاه و تخریب بسیاری از ساختمانهای نوساز گفت: در همین زلزله کرمانشاه و بیمارستانی که در شهرستان ثلاث باباجانی تخریب شد، میتوان مصداق بارز درس نگرفتن از تاریخ را دید. با اینکه مقصر اصلی پیمانکار بود و ساختمان نوساز، نباید در این زلزله فرو میریخت؛ اما بیشترین انتقادها متوجه مهندس ناظر شد. جالب اینکه برای صرفه جویی در هزینهها اقدام به ترمیم بیمارستان آن هم در شرایط غیر کارشناسی گرفته شد و در نهایت دیدیم که بعد از یک زلزله ضعیف دیگر در اواخر سال ۱۳۹۶ دوباره بیمارستان ریزش کرد و تخریب شد.
این مهندس عمران در مورد احتمال تبانی برخی مهندسین عمران با کارفرما و امضای اسناد بدون وجود استانداردهای مقاوم سازی تصریح کرد: تبانی و زد و بند میان کارفرمایان و برخی مهندسین عمران صد در صد وجود دارد و شما در این رابطه ذرهای شک نکنید. ما در حرفه شغل خودمان به گروهی از مهندسان که بخاطر دریافت پول از کارفرما حاضر میشوند بدون رعایت نکات تخصصی و علمی تأییدیههای لازم را برای کارفرما امضا کنند، مهندسین خاکستری میگوییم؛ اینها افرادی هستند که در ازای مبلغ توافق شده با پیمانکار و یا مالک، امضایء خود را پای سندها میزنند و نظارت چندان دقیقی بر کیفیت و ساخت و ساز ندارند. به همین دلیل میتوانیم بگوییم، تخریب سازههای عمرانی، حاصل امضا فروشی مهندسین خاکستری است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود و در مورد راهکارهای خروج از این شرایط گفت: مشکل اصلی نظارتهای مهندسی در کشور ما به ویژه در حوزههای عمرانی مشکل مدیریتی است. مسئولان اجرایی کشور ما هستند که علی رغم توانمندی بالای مهندسی عمران در کشورمان در مقایسه با سایر مناطق خاورمیانه، توان بهره برداری صحیح و کامل از این تخصصها را ندارند و خروجی آن مواردی مثل پلها یا ساختمانهای تخریب شدهای میشود که شما نیز به آن اشاره کردید.
این موضوع حتی در پروژههای سدسازی کشور نیز دیده میشود. اکنون شما سدهای خالی از آبی را می بینید که مقاومت بالایی در برابر حوادث طبیعی مثل سیل ندارند. این موضوعات همگی نشان میدهد، در فرایند اجرا و ساخت سازههای عمرانی کشور در بسیاری موارد قصور رخ میدهد.
محمدیان با رد این گمانه که ضعف در دانش و تکنولوژی باعث ساخت و سازهای ناپایدار میشود، اضافه کرد: این که گفته شود توان علمی مهندسین عمران ایران نسبت به دیگر کشورها به ویژه کشورهای منطقه پایینتر است، اصلاً قبول ندارم. مهندسین عمران کشور ما در مقاطع مختلف زمانی مثل همایشهای علمی بین المللی و یا رقابتهای جهانی توان علمی خود را به نمایش گذاشته اند. اینکه از این توانمندی صحیح و به خوبی استفاده نمیشود، تقصیر این مهندسها نیست.
این عضو انجمن مهندسین عمران ایران در مورد راهکار خروج از وضعیت کنونی گفت: تنها راه خروج از این شرایط بحرانی که آینده خوبی را پیش روی پروژههای عمرانی کشور قرار نداده است، گرفتن طرح و پروژهها از افراد غیر متخصص و سرمایه دار و واگذاری آن به افراد متخصص و دانشگاهی است. فردی که سرمایه کلانی دارد و وارد پروژههای عمرانی میشود، با پول خود میتواند کارهای فراوانی بکند و از سویی نیز دغدغه علم و آبروی مهندسی کشور را نیز ندارد؛ اما یک فرد متخصص و دانشگاهی از سویی پول چندانی ندارد که بخواهد کار غیر قانونی بکند و از سویی نیز به خاطر اینکه پای حیثیت علمی و دانشگاهی او در میان است، با دقت بیشتری کار انجام میدهد.
همان طور که از این گفت وگو و اظهارات کارشناسی یکی از مهندسین عمران کشور نیز برمیآید، آنچه در جامعه کنونی ما به افزایش خسارات عمرانی به ویژه در هنگام وقوع زلزله دامن میزند، نه توان علمی پایین کشور بلکه ضعف مدیریت و رعایت نکردن اصول اولیه ساخت و ساز توسط کارفرمایان و مجریان پروژههای عمرانی است؛ اتفاقی که تکرار آن به رغم همه حوادث تلخ گذشته، به هیچ وجه پذیرفته نیست.