بازگشت سردیس سرباز هخامنشی به ایران
سرباز 2500 ساله هخامنشی بعد از 80 سال جدایی، به جمع نظامیان تخت جمشید بازمی‌گردد.
«محمد حسن طالبیان» معاون میراث فرهنگی کشور در گفت‌و‌گو با «ایران» از آماده‌سازی محل قرار‌گیری سردیس سرباز هخامنشی در شهر تاریخی-باستانی «پرسپولیس» خبر می دهد و می‌گوید: «ابتدا به موزه تخت جمشید می‌رود و بعد از آن در جای خودش نصب می‌شود.» این سرباز روز پنجشنبه به همراه «دکتر حسن روحانی» رئیس جمهوری از نیویورک به تهران بازگشت. به گفته طالبیان، سرباز هخامنشی اقامت کوتاهی در پایتخت خواهد داشت و سپس به سمت مرودشت می‌رود تا بعد از 8 دهه دوری در جمع سربازان امپراطوری فارس قرار بگیرد.
سرقت سردیس هخامنشی 80 سال پیش
سردیس سرباز هخامنشی 90 سال پیش کشف شد. 80 سال قبل هم به سرقت رفت و سر از کانادا درآورد. این کشور آخرین مقصد سرباز امپراطوری فارس نبود. نقش برجسته ایرانی یک بار دیگر هم از موزه هنرهای زیبای شهر مونترال به سرقت رفت. در آن حادثه، سرباز هخامنشی تنها نبود یک مجسمه مرمرین رومی هم به همراه آن به سرقت رفت که کانادایی‌ها تا به امروز موفق به پیدا کردن آن نشده‌اند. اما آنها موفق شدند نقش برجسته ایرانی را در میان آثار یک مجموعه‌دار در «ادمونتون» کشف کنند ولی از آنجا که مسئولان موزه هنرهای زیبای مونترال هزینه این اثر را از شرکت بیمه «AxA» دریافت کرده بودند، به این بیمه‌گذار اجازه دادند این اثر تاریخی را به‌جای بازگرداندن هزینه پرداختی بیمه، نزد خود نگه دارد.
«روبرت وِیس» دلال آثار تاریخی به همراه شریکش «سم فاگ» این نقش برجسته را از شرکت بیمه «AxA» خریداری کرد. ویس آن‌طور که به دادگاه می‌گوید: «از هخامنشی و ایرانی بودن اثر خبر نداشته است.» از نگاه این دلال تعلق سردیس به 70 سال قبل کافی بود و نیازی به کنجکاوی در پیشینه باستانی –تاریخی آنچه در دست داشت، نمی‌دید! نقش برجسته سرباز پرسپولیس وقتی در حراجی قرار گرفت، توجه ایرانی‌ها را به خود جلب کرد تا آن‌طور که «علی اصغر مونسان» رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می‌گوید بخش حقوقی عمارت آزادی وارد ماجرا شود و شکایت به مجامع بین‌المللی ببرد.
شکایت ایران از حراجی، پای مأموران دادستانی منهتن را به پارک «اموری اینو» (محل برگزاری حراجی) باز کرد تا فروش این اثر هخامنشی به قیمت یک میلیون و 200 هزار دلار متوقف شود. دادگاه البته دو خریدار نقش برجسته را تحت تعقیب قرار نداد.
«روپرت واس»، تاجر شناخته شده آثار عتیقه و شریکش «سم فاگ» گفته بودند که این اثر باستانی را به‌طور قانونی از شرکت بیمه موزه مونترال خریداری کردند، اما پس از آنکه تحقیقات و تاریخچه این اثر تاریخی نشان داد که دزدیده شده، آنها پذیرفتند تا مدارک دادگاه در خصوص این اثر را امضا کنند. مونسان می‌گوید:«نقش برجسته سردیس هخامنشی (سر سرباز هخامنشی) حدود 80 سال پیش به‌صورت غیر قانونی از ایران خارج شده بود که با رایزنی‌های بین‌المللی و نیز پیگیری‌های حقوقی چندی پیش موفق شدیم این نقش برجسته ارزشمند را از دادستانی نیویورک تحویل بگیریم.» این تنها استرداد تاریخی به کشور نیست.
در دولت اول روحانی چهار محموله آثار تاریخی به کشور بازگشت تا رسانه‌ها از آن به‌عنوان «چهار استرداد بزرگ تاریخی» بنویسند. بازگشت اشیای خوروین اولین اتفاق از این دست بود. 349 قطعه شیء متعلق به منطقه باستانی خوروین بعد از چند دهه دعوای حقوقی با یک هواپیمایی اختصاصی از بلژیک به ایران بازگشت. اشیا سه هزار و 500 سال قدمت دارند و خوروین هم در ساوجبلاغ است. این اشیا را 51 سال پیش زنی فرانسوی از ایران خارج کرد. وکلای ایرانی 33 سال در دادگاه‌های مختلف بین‌المللی دویدند تا توانستند حقانیت تعلق این اشیا به تاریخ ایران را به اثبات برسانند.
دومین محموله ارزشمند تاریخی برمی‌گردد به ۱۰۸ شیء منطقه باستانی چغامیش دزفول که از سوی مؤسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو در اردیبهشت 94 به مسئولان سازمان میراث فرهنگی تحویل داده شد. چغامیش 8 هزار سال قدمت دارد و این اشیا به رسم امانت به دانشگاه شیکاگو سپرده شد. حضور حسن روحانی در پاستور و بازشدن ارتباط بین‌المللی ایران به دنیا، فرصت را در اختیار ایران و دانشگاه شیکاگو گذاشت تا آثار به سرزمین مادری بازگردند.
سومین محموله اشیای تاریخی ایران، شامل 30 قطعه از اشیا و آثار فرهنگی متعلق به دوران قبل و پس از اسلام بود که توسط دولت ایتالیا تحویل سفارت ایران در رم شد. بعد از آن هم 73 قلم اشیای تاریخی دوره ساسانیان از امریکا به تهران آمد و به موزه ملی رفت.
حالا این سؤال مطرح است که آیا باز هم ایران باید منتظر ورود اشیا تاریخی دیگری باشد؟ این سؤال تنها مربوط به الواح هخامنشی که در دانشگاه شیکاگو قرار دارند، نیست. «محمد حسن طالبیان» معاون میراث فرهنگی پاسخ مبهمی به این پرسش می‌دهد. او از وجود پرونده‌های بین‌المللی دیگری سخن به میان می‌آورد اما هیچ آدرسی از اشیا و دادگاه‌های آن نمی‌دهد. سیاستی که سازمان میراث فرهنگی در دولت‌های مختلف در پیش گرفته تا اشیای تاریخی متعلق به ایران هزینه، گروکشی‌های سیاسی برخی کشورها نشوند. مسئولان با همین سیاست چهار محموله معروف دولت اول روحانی را به کشور بازگرداندند. پروازهای اختصاصی و اطلاع‌رسانی به رسانه‌ها در لحظه ورود اشیا به کشور از جمله تمهیدات عمارت آزادی برای به سلامت رساندن اشیا به ایران بود.
«یوسف مجید زاده» باستان شناس مطرح ایرانی پیش از این به «ایران» گفته بود اشیای تاریخی -باستانی بسیار زیادی از ایران در کشورهای مختلف وجود دارد. به گفته او این حراجی‌ها هستند که هرازگاهی آدرس آنها را به کارشناسان ما می دهد تا ایران وارد دعوای حقوقی شود و اشیا را بازگرداند. او که کاوشگر معروف محوطه 5 هزارساله جیرفت است، 18 شی هزاره سوم پیش از میلاد «کنارصندل» را هم بعد از یک حراجی به ایران بازگرداند. حراجی متعلق به گالری برکت انگلستان بود. به گفته مجید‌زاده تصاویر اشیا وقتی در فضای مجازی منتشر شد او و تیمش اعلام کردند آنچه این گالری به‌حراج گذاشته متعلق به تمدن جنوب شرق ایران یعنی «کنارصندل» است. بعد از آن با استدلال‌های تاریخی و پژوهشی تیم خود باعث شد تا 18 اثر متعلق به ایران به کشور بازگردد.
