كاهش توليد و افزايش تقاضا؛ تجربه تلخ بازار خودرو

هفته گذشته و پس از اعلام رسمي گروه خودروسازي سايپا، طرح پيش‌فروش اينترنتي محصولات اين گروه از ساعت 10 صبح روز چهارشنبه آغاز شد و در آن خودروهايي شامل انواع پرايد، تيبا و تيبا2، ساينا، وانت پرايد و وانت نيسان به مشتريان عرضه شد؛ در اين طرح كه تا ساعت 13:45 روز پنج‌شنبه ادامه يافت اتفاق‌هاي جالبي رخ داد كه حاكي از آشفتگي شديد بازار خودروي ايران در روزها و هفته‌هاي اخير است.

بنا به گفته رئيس مركز مطالعات استراتژيك و تكنولوژي اطلاعات گروه سايپا كه با سايت خبري اين شركت گفت‌وگو كرده، در بازه زماني ذكر شده و در هنگام اجراي طرح، حدود يك‌ميليون و 888 هزار متقاضي پيش‌خريد خودرو به سايت سايپا مراجعه كرده‌اند كه از اين بين تنها 50 هزار نفر موفق به تكميل فرايند پيش‌خريد شده‌اند؛ حسن قره‌يي همچنين گفته كه يك ميليون و 838 هزار نفر نيز نتوانسته‌اند ثبت‌نام كنند و وجود نارضايتي در اين افراد طبيعي است.

اما قره‌يي به يك نكته مهم هم اشاره كرده كه بيانگر وخامت اين روزهاي بازار خودرو در ايران و وجود حجم انبوه متقاضيان خريد است؛ او مي‌گويد سال گذشته ايران‌خودرو و سايپا در مجموع، يك ميليون و 400 هزار خودرو توليد كرده‌اند كه پاسخ‌گوي نياز بازار بوده و بعضاً حتي اين شركت‌ها مشكل فروش محصولات را هم تجربه كرده‌اند و مشتريان در برهه‌هايي از سال تمايلي به خريد نشان نمي‌دادند و خودروسازان هم مجبور به ارائه تسهيلات خريد خودرو و يا سودهاي مشاركت بالا، جهت رونق‌بخشي به بازار مي‌شدند؛ اما تعداد متقاضيان خريد محصولات در طرح هفته گذشته، از تعداد كل توليدات سال گذشته صنعت خودرو پيشي گرفته كه نشان مي‌دهد بازار در حال تجربه بحران جديدي است كه تاريخ اين صنعت به خود نديده است.

طرح پيش‌فروش اينترنتي محصولات سايپا اقدامي بود كه اميدواري به عرضه مستمر خودرو تا چندماه آينده را افزايش داد؛ ضمن آن‌كه گويا ديگر خودروساز مطرح كشور نيز در همين هفته طرح پيش فروش اينترنتي محصولاتش را به مرحله اجرا بگذارد؛ همه اين طرح‌ها را مي‌توان مثبت و مثمرثمر ارزيابي كرد؛ اما واقعيت آن است كه خودرو در ايران ظرف يكي دوماه گذشته مبدل به يك كالاي سرمايه‌اي شده است و براي مردمي كه به‌شدت به‌دنبال تبديل نقدينگي خود از ريال به ارز يا كالا هستند، خريد جذابي محسوب مي‌شود تا ارزش سرمايه و دارايي خود را حفظ كنند؛ بنابراين نمي‌توان اميدوار بود كه خودروسازان با اين‌گونه روش‌ها بتوانند بازار را به‌طور كامل آرام كرده و به حالت عادي بازگردانند چون گره اين مشكل تنها به‌دست خودروسازان باز نخواهد شد بلكه مسأله را بايد به شكلي كلان‌تر مورد بررسي قرار داد.

هنگامي‌كه ارزش پول ملي ايرانيان به‌طور روزانه در حال كاهش است و اساساً ريال ديگر موضوعيتي براي مردم ندارد، نقدينگي موجود در جامعه همچون غولي از چراغ جادو خارج شده و بازگرداندن آن بر سر جاي خود، كاري اگرنه غيرممكن، اما با شرايط كنوني اقتصاد كشور، امري درازمدت و دشوار است. در اين شرايط مردم يا به بازار ارز هجوم مي‌برند و يا سكه و يا خودرو و تنها هدف‌شان هم جلوگيري از سقوط ارزش نقدينگي و دارايي‌هاي ريالي‌شان است.

پيش‌فروش اينترنتي محصولات سايپا در هفته گذشته نشان داد كه خودروسازان در وضعيت به‌وجود آمده بازار مقصر نيستند، چون تعداد محصولات قابل عرضه سايپا در همين طرح، بسيار بيشتر از تعدادي بوده كه پيشتر در قالب يك طرح توسط سايپا عرضه مي‌شده است؛ اما زماني كه سيل انبوه مشتريان به سمت خريد خودرو هجوم آورده، در اين شرايط ديگر عملكرد خودروسازان مطرح نيست بلكه سيل عظيم نقدينگي مشتاق به خريد خودرو است كه به‌عنوان عامل برهم خوردن اين بازار محسوب مي‌شود.

سال گذشته خودروسازان بهترين سال توليد محصول را در حدود يك دهه اخير تجربه كردند و توانستند يك ميليون و 400 هزار خودرو را توليد و عرضه كنند؛ اين در حالي است كه اگرچه خودروسازان اعلام كرده‌اند جريان توليد در اين شركت‌ها بدون توقف ادامه دارد، اما بدون تعارف بايد گفت كه قطعاً امسال چنين وضعيتي تكرار نخواهد شد و ميزان توليد خودرو در كشور به دليل تحريم‌هاي امريكا كاهش خواهد يافت. در چنين وضعيتي بازار با سيل متقاضي هم مواجه شده و اين دو مسأله كه از اقبال بد اقتصاد و صنعت ايران، همزمان با هم رخ داده‌اند، حل مسأله در كوتاه‌مدت را تقريباً دور از ذهن كرده‌اند و بر همين اساس احتمال مي‌رود براي تجربه آرامش در بازار خودرو گذر زمان بيشتري لازم باشد.