در چند روز گذشته، اخباری مبنی بر پرداخت نکردن حقوق ماهیانه دانشجویان دوره دكترا در خبرگزاریها منتشر شد که روشن نبودن ابعاد آن، اسباب نگرانی این دانشجویان را سبب شده است.
به گزارش «تابناک»، وقتی در پایان هفته پژوهش از سوی مدیر کل امور پژوهشی وزارت علوم اعلام شد که موضوع پرداخت حقوق ماهانه به دانشجویان دوره دکترا منتفی شده و این طرح در قالب حقالتحقیق (پژوهانه) عملیاتی خواهد شد، دانشجویان بسیاری در پیام به «تابناک»، این موضوع را ضربه ای دیگر به جایگاه پژوهش و همچنین ادامه روند گذشته درباره دغدغه بی پایان تأمین دانشجویان این دوره برشمردند. از آنجا این ضربه وارد میشود که نگاه دانشجویان به دریافت پژوهانه کاملا ابزاری خواهد شد، زیرا دیگر ارایه پژوهش، تنها راهی برای دریافت حق التحقیق خواهد بود نه ضرورت انجام آن.
بر پایه این گزارش، با وجود تبلیغات گسترده از سوی دولت در رسانهها مبنی بر پرداخت حقوق ماهیانه، آن هم به همه دانشجویان دوره دکترا در كشور و سپس انتشار اخبار متنوع و دهن پرکنی چون ارایه لیست 11هزار و 942 دانشجو برای دریافت حقوق به معاونت علمی ریاست جمهوری، اکنون تبصره جدیدی به طرح اجرا نشده دولت اضافه شده است، هرچند ایجاد انگیزه با تشویقهای مالی، کار ستودهای است، تبدیل حقوق ماهیانه موعود به شکل جدید، نوعی خلف وعده و به عبارتی، لغو بی صدای این طرح توسط دولت دهم است.
هرچند در زمان اعلام طرح یاد شده، بسیاری از کارشناسان در پرسشی ساده از چگونگی تأمین منابع این طرح سخن میگفتند، دولت مدعی بود که برای این موضوع تدابیر لازم اندیشیده شده است، اما هیچگاه از زمان دقیق اجرای آن و محل تأمین بودجه اش سخنی به میان نیاورد؛ موضوعی که به نظر میرسد اصلیترین دلیل لغو محترمانه این طرح باشد.
این بسیار روشن است که بحث حقالتحقیق (پژوهانه) همانند بسیاری از طرحهای دیگر محدوده مشخصی نداشته و معلوم نیست که چگونه این طرح از فرایند پیچیده و معیوب بروکراتیک ما خواهد گذشت تا بتواند موجب رفع نیازهای دانشجویان، آن هم به صرف پژوهشی خاص و نه همه حوایج ایشان باشد.
البته باید یادآور شد که مشکل امروز بسیاری از دانشجویان دکترا، تأمین ضروریات اولیه زندگی است؛ بنابراین، ارایه طرح پژوهشی از سوی دانشجویان، طبیعتاً نیازمند فراغت ذهنی است که با این روند نوعی دور باطل حاکم میشود. موضوع محل تأمل دیگر، این است که دانشجویان در این مقطع تحصیلی عموما نصف دوره تحصیل خویش را صرف انجام پروژه یا تدوین رساله میکنند که خود در عمل ماهیت کاملاً پژوهشی دارد.
بنابراین، در صورت درستی این ادعا، آیا این رفتار با گروه عظیم پژوهشگران عرصه تحقیق و دانش آن هم در پایان هفته گرامی داشت پژوهش از طرف وزارت متبوع درست است؟
بنا بر سند چشم انداز بیست ساله، ایران باید به قطب نخست تولید علم در منطقه دست یابد، به نظر میرسد این هدف با سیاستگذاری اینچنینی امكان پذیر نباشد. دانشجویان دوره دكترا كه معمولا نزدیك به سی سال سن داشته و بعضا متاهل نیز هستند، نمیتوانند از نظر مالی همچنان به خانواده خود تكیه كنند؛ بنابراین، مجبور به فعالیتهای غیر علمی در محیطهای صنعتی و تجاری میشوند و به این ترتیب، وقتی برای تحقیق و توسعه نمیماند؛ بنابراین، تبدیل طرح اولیه به این طرح جدید میشود؛ یعنی عقیم گذاردن آن.
به نظر میرسد، ضروری باشد که وزارت علوم و یا معاونت علمی ریاست جمهوری مشخص نمایند که دلیل اعلام پر سرو صدای طرح پیشین چه بوده است؟ اگر آن طرح کارشناسی شده بوده است، پس چرا اکنون سخن از تغییر آن به میان میآید؟ آیا مدیران دستگاههای یاد شده به این نمیاندیشند که اعلام هر طرح و یا تغییر ناگهانی آن چه آثاری در برنامهها و به دنبال آن، زندگی جوانان این کشور میگذارد؟