خروجی جلسه سران قوا؛ حل اختلاف یا عکس‌ گرفتن با لبخندهای دیپلماتیک؟!

با وجود اینکه جلسه سران قوا ـ که از دهه 60 همواره میان مسئولان کشور تشکیل می‌شد تا در آن مشکلات کشور را به همفکری حل کنند، از آبان ماه سال 88 و بعد از روزهای پرتنش آن سال ابتکاری جالب صورت گرفت و اولین جلسه سران قوا رسما در محل قوه قضاییه و با حضور رئیس جمهور وقت و رئیس مجلس و رئیس قوه قضاییه برگزار و قرار بر این شد که این جلسات، متوالی و هر بار به میزبانی یک قوه برگزار شود.

یکی از اصلی ترین کارکردهای جلسات مشترک سران  قوا، طرح اختلافات در جلسات خصوصی و جلوگیری از مطرح شدن  ابعاد اختلافات به جامعه  بود که می توانست آرامش روانی مردم و افکار عمومی را برهم بزند. هرچند در هشت سال گذشته، ده ها بار این جلسات با توالی و توقف هایی برگزار شد، در مقاطعی همچنان وجود اختلافات بین رؤسای قوا به بیرون درز کرد و در دولت قبل کار به رویارویی مستقیم سران دو قوه در جلسه ای مشهور به یکشنبه سیاه مجلس کشید.اگر بخواهیم تاریخچه نشست های مشترک سران سه قوه در دولت قبل را  مرور کنیم، نخستین نشست سران قوا به میزبانی دستگاه قضایی 24 آبان ماه 88 در دفتر آیت‌الله آملی لاریجانی و دومین نشست یک ماه بعد «22 آذرماه» به میزبانی دولت در نهاد ریاست‌جمهوری و سومین نشست نیز با فاصله‌ای یک ماهه و این ‌بار با میزبانی مجلس و در دفتر علی لاریجانی در 13 دی‎ماه 88 برگزار شد. چهارمین نشست مشترک رؤسای سه قوه، بار دیگر به دعوت قوه قضاییه و در 27 دی ماه در دفتر رئیس این قوه برگزار شد.

پنجمین نشست سران سه قوه در دوم اسفند ماه 88 به میزبانی دولت برگزار و در حاشیه آن اخباری مبنی بر کاهش فاصله میان برگزاری این جلسات برای تعامل بیشتر قوا و تسریع در حل مسائل کشور منتشر شد. اما با وجود این ششمین جلسه سران قوا با پنج ماه دیرکرد در مرداد ماه 89 به میزبانی علی لاریجانی در خانه ملت برگزار شد و در این نشست که دو ساعت و نیم به طول انجامید رؤسای قوا، تنها به مذاکره پرداختند و هیچ ‌یک از مشاوران و معاونانشان را راه ندادند.با این اوصاف، هرچند فاصله زمانی این جلسات پس از انتصاب آیت‎الله آملی لاریجانی کاهش یافته و ماهانه و حتی دو  هفته یک بار برگزار می‎شد، تداوم آنها در سال 89 با وقفه‎ای پنج‌ماهه روبه‌رو شد که شاید بی‎ارتباط با برخی اختلاف نظرها میان دولت و مجلس نبود؛ اختلافاتی همچون اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‎ها، عدم‌ارسال مصوبات دولت به مجلس و اعلام صریح عدم اجرای برخی قوانین مصوب مجلس که به تأیید مجمع تشخیص مصلحت نظام رسیده است.

هفتمین جلسه سران قوا به میزبانی آیت‌الله آملی لاریجانی، رئیس قوه قضاییه با بیش از یک‌سال تأخیر در شهریورماه ‌90 برگزار شد و جلسه هشتم سران قوا در نهم مهر ماه سال به میزبانی علی لاریجانی، رئیس مجلس و با حضور آیت‌الله آملی لاریجانی و محمود احمدی‌نژاد برگزار شد.نهمین جلسه سران قوا در شهریور ماه سال 91 به میزبانی آیت الله آملی لاریجانی برگزار شد.

دهمین جلسه که بعد از یکشنبه سیاه، «جلسه استیضاح وزیر کار دولت دهم» شکل گرفته بود نیز با میزبانی لاریجانی برگزار شد. بعد از روی کار آمدن دولت روحانی نیز این جلسات ادامه یافت و هر چند ماه یک بار مسئولان سه قوه دور هم جمع شده و این جلسه را برگزار کردند. اما آنچه اهمیت دارد، اینکه جلساتی که با هدف نزدیک کردن روایط قوا و همفکری و هم اندیشی برای حل مشکلات جامعه در حوزه هایی که نیازمند همکاری همه قواست تا چه حدی توانسته به هدف خود برسد و فاز عملیاتی و کاربردی پیدا کند. تا به امروز خروجی این جلسات مشترک تصاویر شرکت کنندگان این جلسات با لبخندهای دیپلماتیک بوده است.  

اظهارات رؤسای دو قوه در ماه های گذشته و نقد و انتقادات آنها، به شکل استعاری که شائبه اختلاف بین آن را در جامعه تقویت می کرد، در مقطعی مطرح شد که از آخرین نشست مشترک سران سه قوه بیش از شش ماه می گذشت. مردم فراموش نکرده اند در دولت قبل، روابط قوه مجریه با دو قوه دیگر به سطحی از تنش و التهاب رسیده بود که در برخی موارد بر خلاف توصیه‌ها و رهنمودهای رهبری انقلاب و دلسوزان نظام، تعامل جای خود را به اصطکاک و فرسایش داده بود. اجرایی شدن طرح سؤال از رئیس جمهوری و اتفاق کم سابقه یا حتی بی نظیری چون یکشنبه سیاه و هجمه علنی رئیس یک قوه علیه رئیس یک قوه دیگر، نتیجه چنان مختصاتی از روابط قوا بود. علاوه بر ناملایماتی که بعضا در دوره گذشته در سطح سران وجود داشت، بدنه دولت و مجلس هم گرفتار همین روند فرسایشی و گاه حاشیه‌سازی‌ها شده بود تا جایی که برخی نمایندگان به واسطه نزدیکی و حمایت از دولت، چشم بر تخلفات و قانون گریزی‌های وقت بسته بودند و نمایندگان منتقد ـ که اتفاقاً به لحاظ سیاسی هم بیشتر اصولگرا بودند ـ را تحت فشار قرار می‌دادند.

به تازگی هم اظهارات کنایه آمیز رؤسای دو قوه نسبت به یکدیگر هم مسأله ای بود که به اذعان بخش بزرگی از مردم و اهالی رسانه نباید در تریبون های عمومی مطرح می شد و جای طرح و حل و فصل آن جلسات مشترکی بود که با هدف نزدیک کردن افکار و راهکارها برای حل کردن مشکلات احتمالی طراحی شده بود.

 این بدیهی است که قوای سه‌گانه هر یک وظایف مشخصی دارند و در قانون اساسی اصل بر تفکیک قواست، ولی این تفکیک قوا منافاتی با تعامل قوا و تقویت روابط بین قوا ندارد و این قانون خود بر تعامل هرچه بیشتر قوا برای حل مسائل مختلف تأکید کرده و تکیه دارد تا سه قوه با کمک یکدیگر و تعامل بتوانند مسائل مختلف کشور را به پیش ببرند.

با اینکه نشست سران قوا اساسا از منظر حقوقی جایگاه و وضعیت تعریف شده ای ندارد و تشکیل مستمر و منظم این نشست ها آن را به عرف حقوق اساسی تبدیل کرده و سران قوا در عمل احساس الزام برای تشکیل این نشست ها  دارند، به باور برخی حقوقدان ها، می توان اساسنامه یا قانون و آیین نامه ای هم دقیق و مشخص کرد تا وضعیت حقوقی آن تبیین و رسمیت این جلسات باعث شود، این جلسات از حالت تشریفاتی خارج شده و مصوبات و تصمیم گیری های مشترک الزام آوری نیز داشته باشد.

روحانی در شعارهای انتخاباتی خود وعده ارتباط نزدیک قوا را داده و تإکید کرده بود نحوه تعامل سه قوه باید به گونه ای باشد که خواست مردم و منافع آنان تأمین شود. رؤسای قوای مقننه و قضاییه نیز بارها صحبت از ضرورت تعامل و همکاری مشترک برای حل مسائل مملکت کرده اند. به نظر می آید سران قوا باید تلاش کنند با استفاده از فرصت جلسات مشترک دیدگاه هایشان به هم نزدیک کرده و اگر اختلاف نظرهایی دارند که وجود آن نه غیرطبیعی و نه عجیب است با گفت وگو، حل و فصل کنند.

پیش بردن برخی برنامه ها از جمله مبارزه با فساد اقتصادی و خیلی از برنامه های مهم و ضروری کشور، نیازمند همکاری و همدلی همه قواست و استفاده از فرصت نشست های سران قوا برای پیشبرد چنین برنامه هایی به علاوه حل و فصل اختلافات احتمالی، صدبرابر بهتر از تبدیل این جلسات به جلسات تشریفاتی است که خروجی آن تنها چند عکس با لبخند در رسانه هاست.